Iñigo Lasa lizentziatua da eta Zientzia Biologikoetako ezohiko sariduna Nafarroako Unibertsitatearen eskutik (Iruña, 1988). Doktorego-tesia egin zuen Madrilgo Unibertsitate Autonomoko "Severo Ochoa" Biologia Molekularraren Zentroan (1992). Doktoratu ondoko ikertzaile moduan lan egin zuen Coloniako Max Planck Institutuan (Alemania, 1993) eta Parisko Pasteur Institutuan (1995-97); 2010. urtean, egonaldia egin zuen Cold Spring Harbor laborategietan, New Yorken.
1998. urtean, Mikrobiologiako irakasle titular moduan sartu zen Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUP) eta, 2008az geroztik, gaikuntza nazionalaren prozesua gainditu ondoren, Mikrobiologiako katedradunaren plaza hartu zuen. Irakaskuntza-jardueran mikrobiologiaren eta ingeniaritza genetikoaren arloan oinarritu da. 13 doktorego-tesiren zuzendaria ere izan da.
Karreran zehar, Iñigo Lasa ikertzaile nagusia izan da Espainiako eta Europako 21 proiektutan, eta horien bitartez 100 argitalpen zientifiko baino gehiago egin dira nazioarteko aldizkarietan. Estatu mailan ondokoa izan da Proiektuen Ebaluazioko Agentzia Nazionaleko (ANEP) Biomedikuntza arloan, eta, egun, Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioko Ikerketa Proiektuen Zuzendariordetzako Bioteknologiaren alorreko kudeatzailea da.
2015. urtean, Navarrabiomed - Miguel Servet Fundazioaren zuzendaritza-kargua hartu zuen, Zentroko Patogenesi Mikrobianoaren Unitatearen lidergoari ere eutsiz.
Europako Mikrobiologia Akademiako kide izendatu dute berriki. Ibilbide profesional ezaguna duten Europako mikrobiologoak biltzen ditu entitateak, eta mikrobiologiaren arloan bikaintasuna sustatzea du helburu.
The “Joint Action on integrating prevention, testing and link to care strategies across HIV, Viral Hepatitis, TB & STIs in Europe” (INTEGRATE) has the overall objective to increase Integrated early diagnosis and linkage to prevention and care of HIV, viral hepatitis, TB and STIs in EU Member States by 2020.
A number of tools have been developed to reduce transmission, optimize early diagnosis and linkage to care for one or more of these four diseases. INTEGRATE will map relevant existing tools for cross-linking. A peer-review process will identify which of these tools are complimentary or redundant for other disease(s), and which could be adapted or require further innovation.
Mikrobio Patogenesiaren Ikerketa Unitatearen helburua da molekula-mailan ezagutzea bakteria patogenoak gailu medikoen edo ehunen azalerara lotuta hazten direla, tratamendu antibiotikoari erantzuten ez dioten infekzioak sortuz, eta, hortaz, kroniko bilakatzeko joera izanaz. Bakterioen hazkunde modu hori aztertzeko, biofilm deitzen dena, ingeniaritza genetikoaren estrategiak, hurbiltze omikoak, biologia sintetikoa eta animalia-esperimentazio ereduak erabiltzen dituzte.
Ikerketaren azken helburua da biofilm-aren osaera-prozesuko elementu kritikoak identifikatzea, osatze hori saihestu, jada osatuta dauden biofilmak ezabatu, dauden tratamenduak hobetu edo helburu terapeutikoak dituzten bakteria ez patogenoen biofilmak sortzea errazte aldera.
Ikerketa-lerroak:
Pablo Iturbe Sanzek, Navarrabiomedeko Patogenesi mikrobianoko Unitateko doktoretza aurreko ikertzaileak, Nafarroako Unibertsitate Publikotik egindako doktore tesia irakurriko du datorren ostiralean, abenduaren 1ean, 10etan, Navarrabiomedeko Ekitaldi Aretoan.
Doktore lana, "Staphylococcus aureus-en NcO*en atlasa" izenekoa, Navarrabiomeden egin da, Iñigo Lasa Uzcudun, Navarrabiomedeko mikrobianoko Unitateko ikertzaile nagusiaren zuzendaritzapean. Pablo Iturbe Sanzen ikerketak Staphylococcus aureus bakterioaren genoman dauden NcO-ak mapeatu nahi ditu.
Ikerketaren garapena eta emaitzak
Navarrabiomedeko Patogenesi Mikrobionoko Unitateak aurretik egindako azterlan batean, transkripzio-egitura berri bat zegoela dokumentatu zuen, NcO izenekoa. NcOak RNA molekula bakar batean transkribatzen diren gene-multzoak dira, nahiz eta kontrako norabidean transkribatzen diren geneen bidez bereizita egon. Aurkikuntza horrek paradigma berri bat ireki zuen bakterioetako geneen adierazpenaren azterketan.
Doktorego-tesian, Pablo Iturbe Staphylococcus aureus bakterioaren genoman dauden NcOen kopurua ezartzera bideratu da, transkripzio-egitura horien maiztasuna, ezaugarri komunak edo gene inplikatuen arteko erlazio funtzionala zehazteko. RNA luzeak sekuentziatzeko aukera ematen duen Nanoporeko zuzeneko RNA sekuentziatzeko metodologia erabiliz, Staphylococcus aureus genoman 18 NcO daudela detektatu da. Transkripzio-arkitektura hori ez da bakterioena soilik, eta fagoetan ere agertzen da (bakterioen birusa). Zehazki, Staphylococcus aureus-en bereizgarria den fago batek lau NcO ditu.
Ondorioz, tesi horrek agerian uzten du bakterioetan geneen adierazpena koordinatzeko transkripzio-arkitektura berri bat dagoela.
Finantzaketa eta emaitzen hedapena
Ekonomia, Industria eta Lehiakortasun Ministerioaren 2017ko I+G+B proiektuetarako laguntzen deialdiaren bidez lortutako FPI beka batek finantzatu du ikerketa.
Tesiaren emaitzen ondorioz, bi argitalpen berrikusten ari dira: bata Microlife aldizkarian eta bestea Nature Mikrobiology aldizkarian.
Bestalde, emaitzak Espainiako Mikrobiologia Elkarteko eta Espainiako Genetika Elkarteko bi zientzia-biltzarretan (biak 2021ean) zabaldu dira. Halaber, EMBOk antolatutako Mikrobiologiari buruzko nazioarteko kongresu batean (The new Mikrobiology, 2022) ahozko azalpena egin zen eta poster onenaren saria eman zen.
* jarraian ez dagoen operoia
Navarrabiomed – Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) Mikrobio-Patogenesis Unitateko taldeak biologiaren ulermen hobea ahalbidetzen duten bakterio-gene egitura berriak aurkitu ditu. Aurkikuntza Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS) aldizkari entzutetsuan argitaratu da.
Ikerketaren aurrekariak
1961ean, Francoise Jacob eta Jacques Monod bakterioek transkripzio-unitate bateko bide metaboliko berean ekarritako proteinak kodetzen dituzten geneak elkartzen dituztela ohartu ziren. Egitura honi “operon” deitu zioten eta aurkikuntza honengatik 1965ko Fisiologia eta Medikuntza Nobel-a irabazi zuten.
Euren ikerketetarako erabili zuten adibidea, Escherichia coli, gure hesteetako bakteria batek mantenugai bezala azukre laktosa erabiltzeko behar duen gene-multzoa izan zen. Eraginkorra izateko, coli Escherichia-k laktosa digeritzeko beharrezkoak diren hiru proteinak, soilik azukre hau bitartekoan aurkitzen denean produzitzen ditu. Bere erregulazioa sinplifikatzeko, proteina hauek kodetzen dituzten hiru geneak genomaren aldamenean eta kontrol-sistema berberaren pean daude. Egoera hau berbera da beste ibilbide metaboliko bateko geneetan mota guztietako bakterioetan.
Navarrabiomed-ek burututako ikerketa
2018. urtean zehar Navarrabiomed-eko profesionalek, Mikrobio-Patogenesiko Unitateko arduraduna eta Bio-Medikuntza Ikerketa-Zentroko zuzendaria den Iñigo Lasa Uzcudun doktorearen gidaritzapean, bakterioetan geneen antolaketa forma berri bat deskribatzea lortu dute operon kontzeptu klasikoari erregulazio maila gehigarria emanez. Ikerketa taldeak gene-egitura berri hau ez-aldameneko operon bezala izendatu du.
Ikertutako adibidean batera transkribatzen diren lau geneko talde bat deskribatzen da nahiz eta bigarren eta hirugarren genearen artean hutsune bat egon, non aurkako norabidean transkribatzen den beste gene bat tartekatuta aurkitzen den.
Arkitektura honen ondorioz, operon-en transkribaketaren kontraesan bat ematen da operon-en geneen adierazpenaren eta aurkako norabidean doan genearen elkarrekiko erregulazio ekarriz. Horrela, ez-aldameneko operon kontzeptuak transkripzio-unitate berean produzitzen diren geneak ez ezik , bere espresioa operon-aren geneekin koordinatzen diren gainjarritako geneak ere barneratzen ditu.
Gene-egitura berri honen izatearen aurkikuntzak bakterioen biologiaren ulermenerako aukera berriak eskaintzeaz gain, biologia-sintetiko eta bakterio-bio-teknologiaren garapena erraztuko du.
Ikerketa IdiSNA Nafarroako Osasun-Ikerketa Institutuaren jarduera zientifikoaren parte da.
Nafarroako Gobernuaren eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) zentro mistoa den Navarrabiomed bio-medikuntza ikerketa zentroko zientzialari talde batek, bakterioek, beste gauza batzuen artean, giza gorputzean ugaltzeko eta infekzioa sortzeko erabiltzen duten sistema sentsoriala ezaugarritzea lortu du.
Nature Communications aldizkari zientifikoak argitaratua eta Ekonomia, Industria eta Lehiakortasun Ministerioaren finantzazioa duen berrikuntzak, bakterioak ingurumen-baldintza desberdinetara nola egokitzen diren hobeto ulertzeko aukera emateaz gain, antibiotiko espezifikoago eta eraginkorragoak garatzea ahalbidetuko du.
Ikerketa, Navarrabiomed-eko zuzendari eta zentroko Mikrobio-patogenesi taldeko ikertzaile arduraduna den Iñigo Lasak zuzendu du. Halaber, Agro-bio-teknologia Institutuko (NUP-CSIC-Nafarroako Gobernua), Valentziako Bio-medikuntza Institutuko (CSIC) eta Glasgow-ko Unibertsitateko Institute of Infection, Immunity and Inflammation-eko ikertzaileen kolaborazioa izan du.
Bakterio oso iraunkorrak
Gaur egun, antibiotiko tratamenduei erantzuten ez dieten bakterio farmako-iraunkorren agerpena, Munduko Osasunaren Erakundeak (OME) lehentasunezkotzat jotzen duen osasun-arazoetako bat da.
Bakterioek beren inguruneko aldaketetara erantzun eta egokitzen dira bi osagairen sistema izeneko elementu sentsorial batzuk erabiliz. Mota honetako sistema sentsorialak bakterioetan, onddoetan eta landareetan aurkitzen dira, baina ez animali-zeluletan. Bakterioen kasuetan, hala nola, birulentzia edo haren hazkundea bezalako zelula-prozesu garrantzitsuak erregulatzen dituzte, eta ondorioz, helburu bihurtzen dira bakterioen aurkako terapia berriak diseinatzeko.
Lanaren helburua bi osagairen sistema guztiak ezabatzea izan da, hau da, sistema sentsorial osoa, MOE-aren arabera giza patogeno nagusietako bat den Staphylococcus aureus-en, eta ondoren, bi-osagaien sistema bakarra duten bakterio-bilduma bat sortzea. Estrategia horri esker, elementu bakoitzaren zentzumen-sare konplexu bat sinplifikatu ahal izan da sistema bakoitzaren funtzio indibiduala zein den eta haien artean dagoen erlazioa ulertzeko.
Ikerketaren aplikazio klinikoa
Erabilera klinikoari dagokionez, Iñigo Lasa-k antibiotiko berri zehatzago batzuen garapenari buruz hitz egiten du. "Bi osagaiko sistemak bakterio patogeno guztietan parte egoteak eta ez gure organismoko zeluletan, sistema hauek oztopatzen dituzten sistemak garatzeko aukera ematen digu, bakterioa infekzioan zehar garatzea saihestuz, gure zelulen gainean inolako ondoriorik eragin gabe".
Ildo horretan, ikerketa honetan sortutako bakterioak patentatuak izan dira, eta gaur egun taldea tratamenduan eta praktika klinikoan infekzioen kontrolean sartu ahal izango diren zenbait itsas konposatu aztertzen ari da.
Ikerketa IdiSNA Nafarroako Osasun Ikerkuntzaren Institutuaren jardueraren parte da; Navarrabiomed eta NUP, Foru Erkidegoan bio-medikuntza ikerketa sustatzeko helburua duen talde publiko-pribatu honen kide dira.
Navarrabiomed - Centro de investigación biomédica
Complejo Hospitalario de Navarra, edificio de investigación.
Calle Irunlarrea, 3. 31008 Pamplona, Navarra, España.