Noticias

•    Errioxako ikertzaile batek beka bat lortu du doktoratu ondokoa Navarrabiomed-IdiSNAn egiteko.

•    Talentu gazte horrek doktoretza-ondoko Junior Leader beka-programaren barruan jasotzen du laguntza. 2021ean, 45 beka eman dizkie ikertzaile bikainei.

•    Deialdiak bi helburu ditu: Espainiako eta Portugalgo talenturik onena laguntzea, bere herrialdean eta baldintzarik onenetan, bere proiektuak burutzea, eta Espainiako eta Portugalgo ikerketa-sistema nazioartekotzea, nazioarteko etorkizun handiko ikertzaileak erakarriz.

”la Caixa” Fundazioak doktoratu ondoko 45 beka eman dizkie Espainian eta Portugalen erreferentziazko unibertsitate eta ikerketa-zentroetan proiektuak egingo dituzten ikertzaileei. Hartara, talentu gaztea laguntzen du erakundeak, eta ikerketa berritzailea eta kalitate handikoa sustatzen du Iberiar penintsulan. Sarituen artean, Maria Apellaniz hautatu dute, Nafarroako Ikerketa Sanitarioko Institutuaren Navarrabiomed ikerketa-zentroan sartzeko.

El programa de becas de la Fundación ”la Caixa” es el más importante de los que promueven entidades privadas de España y Europa, tanto por el número de becas convocadas como por la variedad de las disciplinas. El objetivo de estas ayudas de posdoctorado, a las que la entidad ha destinado 11,28 millones de euros este año, es retener talento local de excelencia, así como atraer a investigadores extranjeros, ofreciéndoles salarios competitivos y oportunidades complementarias para la capacitación en habilidades transversales.

“la Caixa” Fundazioaren beka-programa Espainiako eta Europako erakunde pribatuen artean garrantzitsuena da, bai beka-kopuruagatik, bai diziplinen aniztasunagatik. Doktoratu ondoko laguntza horien helburua bikaintasuneko tokiko talentua atxikitzea da. Beste aldetik, soldata lehiakorrak eta zeharkako gaitasunetan trebatzeko aukera osagarriak eskainiz, atzerriko ikertzaileak erakartzen ditu. Erakundeak laguntza horiei 11,28 milioi euro eman dizkie aurten.

Junior Leader doktoretza-ondoko programa

Europako Batzordeak Marie Skσwska-Curie COFUND Ekintzaren bidez kofinantzatua, Horizonte 2020 programaren esparruan, programa hau ikertzaile bikainak, edozein nazionalitatekoak, kontratatzeko da. Ikertzaile horiek Espainian edo Portugalen ikerketa-karrera jarraitu nahi dute osasun- eta bizi-zientzien, teknologiaren, fisikaren, ingeniaritzaren eta matematikaren arloetan.

Doktoretza-ondoko beka hauek hiru urteko iraupena dute eta beka bakoitza 305.100 eurokoa da. Prestakuntza osagarriko programa bat ere badute, ikerketa-trebetasunak sendotzeko eta karrera zientifiko independentea sustatzeko, etorkizun profesionaleko aukera gisa, lidergoa, gatazken konponbidea edo komunikazioa bezalako gaiak jorratuz.
Deialdi honetan 700 pertsona baino gehiago aurkeztu dira beketako bat lortzeko. Hautatutako 45 herrialdeetatik, 20 espainiarrak dira (14 probintzietatik) eta 25 atzerritarrak (14 herrialde ezberdineetatik).
María Apellániz Logroñon jaio zen 1988an. Biokimikan graduatu zen Nafarroako Unibertsitatean (Iruña), eta biomedikuntzan masterra du Madrilgo Unibertsitate Autonomoan (Madril). 2012an, Ikerketa Onkologikoen Zentro Nazionaleko (Madril) Herentziazko Minbizi Endokrinoaren Taldean sartu zen doktoretza egiteko “la Caixa” Fundazioaren beste beka batekin. Doktoretza horretan, minbizia duten pazienteen tratamenduan eta toxikotasunean eragiten duten aldagai genetikoak identifikatzen lan egin zuen. Ondoren, giza genetikako ezagutzak zabaltzeko, 3 urteko doktoretza ondoko bat egin zuen McGill Unibertsitatean (Kanada). Foulkes doktorearen laborategian, herentziazko minbiziaren sindromeak aztertu zituen eta patogenian parte hartzen zuten mekanismoak karakterizatu zituen. 2020an, Espainiara itzuli zen, Navarrabiomedeko (Iruña) Medikuntza Genomikoaren Unitatean sartzeko. Bertan, datu genomikoak aztertzen ditu, hiperkolesterolemia familiarraren azpian dauden aldaketa genetikoak eta estatinen erantzunari lotutako markatzaile genetikoak aurkitzeko. Haren ikerketak 37 argitalpen ekarri ditu nazioarteko aldizkarietan, eta horietako 11 izan dira lehen egilea.
Helburua gaixotasunarekiko suszeptibilitatearen eta botiken erantzunaren azpian dauden desberdintasun genetikoak ulertzea da, pazienteei on egiteko eta medikuntza pertsonalizatua sustatzeko.

Proiektua

Hiperkolesterolemia Familiarra (HF) herentziazko gaixotasun ohikoenetako bat da, eta mundu osoan 250 pertsonatik batek du lehentasuna. HFak odoleko kolesterol-maila handia du jaiotzetik, eta gaixotasun kardiobaskular goiztiarra izateko arrisku handiagoa ematen du bizitza osoan. Beraz, diagnostiko goiztiar batek eta tratamendu egoki batek nabarmen hobetzen dute paziente horien BGHrik gabeko biziraupena. Hala ere, oraindik oso eritasun infradiagnostikatuta dago.
Proposamen honen helburua diziplina anitzeko estrategia berezi bat aplikatzea da, HF duten pazienteen eta haien senideen diagnostikoa eta tratamendua pertsonalizatzeko. Eta, kardiobaskular gertaetan, hilkortasuna eta gaixotze-tasa murriztea. Genomika, saiakuntza funtzionalak eta datu klinikoak eta bizimoduaren datuak integratuz gauzatuko da proiektua. Azterketa horrek gaixotasuna eragiten duten gene/aldaera berriak eta estatinei emandako erantzunaren eta gaixotasun kardiobaskularrak izateko arriskuen markatzaile genetiko berriak aurki ditzake. Emaitzak praktika klinikoan erabil daitezke.

La Unidad de Gestión de Navarrabiomed ha publicado hoy jueves, 22 de diciembre la relación provisional y definitiva de personas admitidas y excluidas del Programa de ayudas Navarrabiomed 2022 para cada una de las convocatorias: ayuda predoctoral y ayuda postdoctoral. Puede consultar y descargar a continuación la documentación correspondiente. 

• Garapen Ekonomiko eta Enpresarialeko Departamentuak, Industriaren, Energiaren eta Proiektu Estrategikoen Zuzendaritza Nagusiaren bitartez, I+Gko proiektu estrategikoak egiteko laguntzen deialdia ebatzi du.  Deialdi honen helburua ezagutza zientifiko eta teknologikoa sortu, balorizatu eta aplikatzea da, Foru Komunitateko enpresei balio handiagoa emateko.

Guztira, Nafarroako Gobernuak 12 ekimen finantzatuko ditu, Nafarroako Espezializazio Adimenduneko Estrategiaren (S4) zazpi erronkekin bat. Programaturiko ekimen bakoitza SINAIko agenteak, ikerketa-erakundeak eta enpresa bat edo gehiago biltzen dituen partzuergo batek garatzen du. Behin kontzesioa onetsita, proiektuek hiru urteko exekuzio epea dute. Medikuntza aurreratuaren eta genomikoaren esparruan - GEMA erronka - ugalkortasunaren, onkologiaren, kardiologiaren eta abarren arloko proiektuak finantzatzen dira.

Ondoren, Navarrabiomed-en partaidetza duten 5 proiektu finantzatuak zehazten dira.
Ikerketa-zentroa ReproNAGEN proiektuaren garapenaren buru izango da, eta proiektuaren buru Jesús Zabaleta Jurío izango da, Nafarroako Unibertsitate Ospitaleko Laguntza bidezko Ugalketaren Unitateko koordinatzailea eta proiektuaren ikertzaile nagusia, Navarrabiomedeko Medikuntza Genomikoaren Unitatetik. Ekimen honen helburua giza genomaren analisiak ugalkortasun arazoak dituzten bikoteen diagnostikoan eta tratamenduan duen eragina aztertzea da. Proiektuaren partzuergoa NNBi enpresak osatzen du.

Navarrabiomed eta NOUko profesionalek ere bazkide gisa parte hartzen dute Miguel Servet Fundazioak kudeatzen dituen beste lau proiektutan:

• GRANATE - Nafarroako Erradioterapia Aurreratuko Taldea Terapia eta Eraginkortasuna. Navarrabiomedeko Minbiziko Seinaleen Unitateak eta NOUk (Onkologia medikoko zerbitzuak, Onkologia erradioterapeutikoa, Neurologia eta Anatomia patologikoa) parte hartzen dute proiektuan. CUNek koordinatzen du proiektua, eta CIMA – Universidad de Navarrak eta ALDAKIN enpresak partzuergoa osatzen dute.
•    BIOHEART - Bioingeniaritza aurreratua bihotz-ehuna garatzeko eta kardiotoxikotasuna aztertzeko eta detektatzeko. Navarrabiomedeko Kardiologia Translazionaleko Unitateaz gain, NOUko Bihotzaren Nafarroako Arlo Klinikoak, CUNek, ADItech-en, Llosa lecos eta Nadetech innovations enpresek ere parte hartzen dute. CIMA - Universidad de Navarrak koordinatzen du proiektu hori. 
•    NanoRC - Nanotransportadoreetan oinarritutako terapia, minbizia tratatzeko. Navarrabiomedetik, Neuroproteomika Klinikoaren Unitateak darama proiektua, eta ADItech eta Ikan BIOTECH enpresak ere parte hartzen dute. Nafarroako Klinika Unibertsitarioak koordinatzen du proiektua.
•    SOCRATHeS - Tumore hematologiko eta solidoen tratamendurako CAR-T terapia berritzaileak garatzea. Navarrabiomedi lotutako ikerketa taldea Oncobionak eta NOUko Onkologia Medikoaren Zerbitzuak parte hartzen dute. CUN Universidad de Navarrak, RECOMBINA BIOTECH eta 3P Biopharmaceuticals enpresek osatzen dute Universidad de Navarrak koordinatzen duen partzuergoa.

Irakurri Nafarroako Gobernuak zabaldu zuen albistea.

• Marina Berenguerek eta Jesús Prietok hartu zuten parte topaketan. Ospitaleetako ikerketaren eraldatze-rolari eta oinarrizko profesionalen eta profesional klinikoen lana koordinatzeko beharrari buruzko ikuspegi estrategikoa eman zuten.

Joan den ostegunean, azaroaren 24an, Navarrabiomedek “Ikerketa biomedikoaren integrazioa praktika kliniko asistentzialean: erronkak eta aukerak” mahai-ingurua antolatu zuen Nafarroako Ospitale Unibertsitarioan.
Jesús Prieto Valtueña eta Marina Berenguer Haym ibilbide profesional ezaguneko hepatologoak eta ikertzaileak elkartu ziren topaketa horretan, ikerketa-zentroen eta ospitaleen lankidetza areagotzeko beharraz hitz egiteko. Ikerketa-zentro eta ospitaleen arteko lankidetza hori ikerketa bikainean oinarrituko da.
Topaketa ikerketa biomedikoko zentroaren 10. urteurrenean eta 2022 Zientziaren Asteetan egin zen. Jesús Prieto Valtueña eta Marina Berenguer Haym hepatologoak eta ikertzaileak elkartu ziren topaketa horretan, ikerketa-zentroen eta ospitaleen arteko lankidetza areagotzeko beharraz hitz egiteko. Lankidetza horrek bikaintasuneko ikerketa ekarritzen baitu.

Saio horretan, bi hizlariek adierazi zuten garrantzitsua dela ospitaleko profesional klinikoen eta ikerketa-zentroan lan egiten duten oinarrizko profesionalen arteko lankidetza erraztea, gure pazienteei terapia berriak garatzeko eta aplikatzeko. Ildo horretatik, Marina Berenguerek Espainiako ospitaleetan ikerketa-tradiziorik ez zegoela adierazi zuen. “AEBk ikerketa-tradizio handiagoa du, ikerketarekin duen harremana unibertsitatean hasten baita. Frantzian, AEBetako estandarretara iritsi gabe, ospitaleek ikerketarako dedikazio handiagoa dute, eta arrakasta-kasu askotan lortu dute ikerketaren emaitzek osasun-sistemarako baliabide ekonomikoak itzultzea.” Bestalde, azpimarratu zuen “lehen mailako espezialistek erbesteratzea saihestu behar zela, garapen profesional eta pertsonal hobea ahalbidetuko dien lan-baldintzak bilatuz.  - baliabide asko erabili baititugu haien prestakuntzarako -, atzerriratzea erabaki behar dutela, garapen profesional eta pertsonal hobea izateko aukera emango dien lan-baldintzak bilatuz. Batez ere, kontuan hartzen bada baliabide asko erabili zirela, haien prestakuntzan.”

Hitzaldian, Jesús Prietok azpimarratu zuen ospitale bat kalitatezkoa eta punta-puntakoa izan dadin, ikerketaren alde egin behar zuela: “Ikerketa egiten duen mediku espezialistak beste era batera ikusten du gaixoa laborategiarekin harreman zuzenik ez duena; zorrotzagoa da, eta zehaztasun hori praktika klinikora eramaten du. Bestalde, oinarrizko ikertzaileak ikuspegi klinikoa izan behar du laguntza-ingurunean aplika daitezkeen esperimentuak planteatzeko.”

Berenger-en arabera, gure erronka da plaza mistoak sustatzea, asistentzia-jarduera eta ospitale-zerbitzuetako ikerketa-jarduera konbinatuko dituztenak eta asistentzialean bakarrik lan egiten duten profesionalei baldintza berdinetan lan egingo dietenak: “Bi fazeetan diharduten profesionalen ospitaleetan bizitzea funtsezkoa da ikertzaileen masa kritikoa lortzeko, proiektuak, saiakuntza klinikoak eta abar abian jarri ahal izateko.”

Ideia horri jarraituz, Prietok ospitaleetan ikerketa-proiektuen garapena errazteko beharra ikusi zuen. “Profesional klinikoek lanaldiaren %50 gutxienez liberatu behar dute kalitatezko ikerketa bat egiteko, estatuko eta nazioarteko beste zentro batzuekin lankidetzan arituz.”
Navarrabiomedeko eta Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko hirurogei pertsona bertaratu ziren. Halaber, García Orcoyen Ospitaleko eta Tuterako Reina Sofía Ospitaleko profesionalak online konektatu ziren.
 

Hizlariei buruzko informazio gehiago:

• Marina Berenguer Haym irakaslea Valentziako (Espainia) La Fe Unibertsitate Ospitaleko mediku espezialista da. Medikuntzako ikasketak egin zituen Valentziako Unibertsitatean, Kaliforniako Unibertsitatean (San Francisco, AEB) egonaldi bat egin aurretik. Valentziako Unibertsitateko Medikuntza Fakultateko Medikuntzako katedraduna ere bada. 2021-2022an amaitu du Gibeleko Transplanteetarako Nazioarteko Elkarteko lehendakaritza. "Hepatologia, Kirurgia Hepatobiliopankreatikoa eta Transplantea" Ikerketa Taldeko koordinatzailea da La Fe Osasun Ikerketarako Institutuan, eta ospitale horretako Hepatologia Ikertzeko Sare Nazionalean nodoaren arduraduna da CIBER-EHD . Nazioarteko 400 argitalpen baino gehiago egin zituen, eta Emakume Hepatologoen Espainiako Taldearen (GEMHEP) sortzaileetako bat izan zen, eta Gibeleko Transplanteetako generoaren zereginari buruzko lehen batzordeko burua. Berenguerrek Gaixotasun Hepatikoen eta Digestio Gaixotasunen Sareko Ikerketa Biomedikoaren Zentroko taldea (Mintegia) ere koordinatzen du. Haren ibilbideak mundu mailako onarpena eman dio, batez ere C hepatitisaren eta gibeleko transplantearen azterketa-eremuetan.

• Jesús Prieto Valtueña irakaslea Nafarroako Unibertsitateko Medikuntzako katedradun emeritua da. Santiagoko Unibertsitateko Patologia Orokorreko katedraduna eta Galiziako Ospitale Orokorreko Barne Medikuntzako Departamentuko burua izan da. 1979an Nafarroako Unibertsitatera joan zen eta bertan Medikuntzako katedraduna eta Nafarroako Unibertsitatea Klinikako Barne Medikuntzako Departamentuko zuzendaria izan zen, bertan Hepatologia Unitatea sortu baitzuen. Ikerketa Mediko Aplikaturako Zentroa (CIMA) martxan jartzen lagundu zuen, eta Hepatologia eta Terapia Genikoaren Arloko zuzendaria izan zen. Zenbait saiakuntza kliniko berri bultzatu zituen zirrosi hepatikoaren eta hepatitis birikoaren tratamendurako, eta aitzindaria izan zen terapia genikoa aplikatzen tumore hepatikoen eta gaixotasun monogeniko hepatikoen tratamenduan. 400 lan baino gehiago argitaratu ditu nazioarteko aldizkarietan. Gregorio Marañón Ikerketa Medikoaren Sari Nazionala eta Europako Hepatologia Elkartearen EASL Cognition Award saria jaso ditu. 

•    Elkarteak eta ikerketa-zentroak elkarlanean dihardute 2014az geroztik, ikerketa-proiektuak sustatzeko eta hedapen-jardunaldiak egiteko.

ANELA Alboko Esklerosi Amiotrofikoko (ELA) pazienteen elkarteko ordezkariak Navarrabiomeden egoitzara joan ziren atzo, Maite Mendioroz zuzendariarekin, Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko ELAko diziplina anitzeko arreta-taldearen koordinatzailearekin eta Navarrabiomedeko Ivonne Jericó ikertzailearekin elkartzeko.

Topaketan, Montxo Iriartek, ANELAko presidenteak, 20.000 euroko dohaintza eman zion ikerketa-zentroari. Diru hori elkarteak antolatutako zenbait sentsibilizazio-ekitalditan bildu zen urtean zehar.

Jasotako finantziazio osoa Gaixotasun Neuromuskularren eta Neurona Motorraren ikerketa-taldeari emango zaio. Talde hori Ivonne Jericó buru da, eta ELAn ikerketa biomedikoa bultzatzeko eta gaixotasuna ezagutzen eta biomarkatzaile berriak bilatzen aurrera egiteko aukera emango du.

2014. urtean, Navarrabiomedek eta ANELAk lankidetza hitzarmen bat sinatu zuten, Foru Komunitatean ELAn ikerketa sustatzeko hainbat proiekturen bidez, bai eta zenbait ekintza elkarrekin sustatzeko ere, gaixotasuna, gaixoak eta haien familiak ikusarazteko.

Harrezkero, ikerketa-zentroak jardunaldiak antolatzen ditu elkarteko kideei Navarrabiomedetik egiten diren ikerketen aurrerapenei buruzko informazioa emateko, bai eta estatuan eta nazioartean probatu diren tratamendu farmakologiko eta entseguberriei buruzkoa ere.
 

•   Gaur, azaroak 14, Diabetearen Nazioarteko Eguna ospatzen da

Navarrabiomedeko Proteinen Kristalografia eta Immunologia Estrukturalaren Unitateak mekanismo molekular berri bat azaldu du. Mekanismo horren bidez, pankreako peptidoek T zelula autoimmuneak erakartzen dituzte. Horrek haien ohiko funtzionamendua oztopatzen du, eta 1. motako diabeteari lotutako intsulina-defizit ezaguna eragiten du. Pankreako ehunaren aldaketa horrek eragiten du patologia autoinmune. Nafarroan urtero 60 diagnostiko berri inguru izaten dira.

Zehazki, Jacinto López Sagaseta buru duen Navarrabiomed taldeak, proteinen ingeniaritzako teknikekin eta X izpien kristalografiarekin, zelula autoerreaktibo horietako proteinen eta azterketa autoinmune horretan parte hartzen duten pankreen arteko kontaktuak identifikatzea lortu du. Emaitza horiek eman dira ezagutzera “Frontiers in Immunology" aldizkarian, gai horretan espezializatutako nazioarteko zientzia-aldizkarian.

2020tik 2022ra bitartean garatu zen ikerketa, eta lankidetza estua izan du Bartzelonako Hospital Clínic-IDIBAPS -ko Patogenia eta Autoinmunitatearen Tratamendurako taldearekin, Pere Santamaria doktorearekin, eta Zientzia eta Berrikuntza Ministerioak, Generalitat de Catalunyak, Carlos III Osasun Institutuak, eta Canadian Institutes of Health Research Agentziak finantzatu du.

Ikerketaren garapena

Proteinen formaren eta beste proteina eta molekula biologiko batzuekin (DNA, RNA, lipidoak, etab.) dituen loturen egitura-azterketa diziplina zientifiko Jacinto López Sagasetaren eskutik ezarri zen lehenbizikoz Nafarroan. Ikertzaile horrek, aurreko aldietan ere, biologia estrukturalaren eta immunologiaren arloko ikerketen buru izan da nazioarteko zentroetan, hala nola Chicagoko Unibertsitatean eta GSK Vaccinesen.

Azterketa horiek egiteko, Unitateko lantaldeak proteinak ekoizten dituzten zelula-fabrikak erabiltzen ditu. Ekoitzi ondoren, proteina horiek produkzioan dauden gainerako osagaietatik isolatzen dira teknika kromatografikoen bidez, eta ondoren kristalizatu egiten dira, hitzez hitz. Intereseko proteinek eratutako kristal horiek dira interakzio autoimmune horren egitura-azterketa eta hatz-aztarnaren definizioa ahalbidetzen dutenak, hori guztia zehaztasun atomikoarekin; izan ere, X izpien difrakzioari esker, molekulak (proteinak bezala) Angstroms-en doitasunarekin beha daitezke (Angstrom bat milimetro-hamarrenaren baliokidea da), eta horregatik deitzen zaio resoluzio atomikoa. Horrela, orain aurkeztu den ikerketak aukera eman du sistema immunitarioko zelula horiek (T zelulak) pankreako proteinen eta peptidoen artean ezartzen dituzten kontaktuak banan-banan ezagutzeko. Molekularen eta egituraren azterketa hori funtsezkoa da zelula horiek aktibatzeko, ondoren pankrean izango duten eragin kaltegarrirako eta, ondorioz, intsulina-urritasunerako.

Aurkikuntza horiek aurrerapen nabarmena dakarte 1. motako diabetesa bezalako gaixotasun autoimmuneen ezagutzan. “Emaitzek sistema immunitarioko zelulen eta orain arte ezezagunak ziren pankrearen arteko interakzio-mekanismoak erakusten dituzte, eta horrek terapia farmakologiko berriak diseinatzeko aukera eman lezake”, adierazi du López Sagasetak.

1. motako diabetesa diagnostikatutako 2.218 paziente Nafarroan

Aurtengo maiatzean, Nafarroan diabetesa diagnostikatutako paziente bizien kopurua 42.004koa zen, eta horietatik 2.218 Mellitus Diabetea (DM) 1. motako eta 39.786 2. motako Mellitus Diabetesa diagnostikatutako pazienteei dagozkie.

 
Argazkia: Ikerketan parte hartu duten Navarrabiomedeko ikertzaile-taldea.
Ezkerretik eskuinera: Sergio Morales, Adela Rodríguez, Nerea Ugidos, Jacinto López, Alejandro Urdiciain eta Elena Erausquin. Ez dago argazkian: Gilda Ditchiara.
 

Navarrabiomed eta Nafarroako Unibertsitatea Cimako taldeak gantz-azidoen metabolismoak melanoma metastasikoaren garapenean duen rola aztertu du.

Ikerketa biomedikoko Zentroak, Navarrabiomedek, ikerketa bat zuzendu du, Nafarroako Unibertsitatea Cimako ikertzaileekin elkarlanean, eta helburu terapeutiko berriak aurkeztu dituzte melanoma duten pazienteei dagokienean; hau da, azaleko minbizi-mota bat, metastasia sortzeko gaitasun berezia duena. Ikerketari esker, gibela edo birikak bezalako bizi-organoetan, tumore sekundarioak garatzea prebenitzera bideratutako terapia berriak garatzen aurrera egin daiteke.

Ikerkuntzaren irismena

Ikerketan, metastasi hematogenoak eragiten dituzten tumore-zelula zirkulatzaileak (CTCak) aztertu dira. Metastasi mota hori tumore primarioa uzten duten, odol-zirkulaziora iristen diren eta organismoan/gorputzean banatzen diren tumore-zeluletatik sortzen da. CTC horietako batzuk barne-organoetan ezartzeko gai dira, hala nola hezurrean, biriketan, gibelean edo garunean, eta tumore sekundarioak edo metastasiak sortzen dituzte. Metastasiek minbiziagatiko hilkortasunaren %90 eragiten dute. Gaurko tumore-zelula horien ezagutza eta odol-zirkulazioan bizirauteko prozesua oso mugatua da, eta aurkeztutako azterketak bezain garrantzitsuak dira.

Zehazki, taldeak jakin du CTCek gantz-azidoen metabolismoa berrantolatzen dutela bizirik irauteko, eta, horri esker, CTCen biziraupena arautzen duten bi jomuga terapeutiko identifikatu ahal izan dira: CRAT eta CROT geneak. Gainera, bi botika identifikatu dituzte, ranolazina eta tioridazina. Gizakiek erabiltzeko moduan daude, eta gantz-azidoen metabolismoa blokeatzen dute, CTCek metastasi hematogenoak sortzeko duten gaitasuna murrizteko.

 “Bi diana terapeutiko horiek identifikatzea itxaropentsua da. Ranolazina eta tioridazina minbiziaren tratamendu gisa erabiltzeak potentzial handia du. Gaur egun, melanoma metastasikoa duten pazienteei gaur egun ematen zaizkien beste botika batzuekin konbinatzeko aukera aztertzen ari gara, haien eraginkortasuna areagotzeko”, adierazi du Imanol Arozarenak.

Lankidetza publiko-pribatua

Azterlana Imanol Arozarena Martinicorena buru duen Navarrabiomedeko Seinaleztapena minbizian Unitateak egin du, eta Irene Lasheras Otero zentroko doktoratu aurreko tesiaren parte da. Taldeak lankidetza estuan lan egin du Silve Vicentek zuzentzen duen Onkogeneen eta Diana Efektoreen taldearekin, eta Nafarroako Unibertsitateko Gailurreko Tumore Solidoen Programan parte hartzen du. Navarrabiomedeko beste unitate batzuek ere parte hartu dute, hala nola proteomika eta bioinformatika.

Emaitzak Journal of Investigative Dermatology nazioarteko aldizkarian argitaratu dira, eta Nafarroako Osasun Ikerketarako Institutuaren (IdiSNA) ekoizpen zientifikoaren artean sartu dira. Elkarte hori ikerketa biomedikoa sustatzeko elkarte publiko pribatua da, eta bi ikerketa-zentroek parte hartzen dute. San Frantzisko Kaliforniako Unibertsitateko (AEB) “Metabolismoaren sinposioan” ekainaren 17an, eta European Association for Cancer Research-ek (EACR) antolatutako “Metabolismoa eta Minbizia” konferentzian, urriaren 11tik 13ra Bilbon ere aurkeztu ziren.
Nafarroako Gobernuak eta Ekonomia eta Enpresa Ministerioak, Carlos III.a Osasun Institutuaren bidez (EGEF funtsak), finantzatu dute azterketa hau.

Intzidentzia 

2021an, melanoma metastasikoaren 6.100 kasu berri diagnostikatu ziren Espainian. Melanoma duten pertsonen %90 hiltzen da kasu horietan. Mundu mailan, atzemandako kasu onkologiko guztien% 1,7 da minbizi mota hori, nahiz eta haren intzidentzia-tasa erritmo bizian hazi, beste tumore arruntago batzuekin alderatuta. Kopuru horiek prebentzioan jartzen du fokua eta, larruazaleko minbiziaren kausa nagusia: eguzkiaren erradiazio ultramorean babesik gabe egotea eta UV ohe/kabina izpien egotea.

Azken hamarkadan, melanoma metastasikoaren hilkortasuna %30 murriztu da terapia gidatuak eta immunoterapiak agertzearen ondorioz. Aurkeztutakoa bezalako azterketek tasa hori murrizten eta tratamendu klinikoak hobetzen lagunduko dute.

Argazkia: ezkerretik eskuinera. Ana Olías (NB), Iker Feliu (Cima), Silve Vicent (Cima), Irene Lasheras (NB), Imanol Arozarena (NB), Paula Aldaz (NB) eta Marta Redondo (NB).

Hamargarren urteurrena dela eta, Navarrabiomedek "De la célula al paciente. 10 Años avanzando juntos / Zelulatik pazientera. 10 urte elkarrekin lanean" erakusketa aurkezten du 2022ko Nafarroako Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Asteen esparruan. Erakusketa gaztelaniaz eta euskaraz dago, eta osasun-langileei, ikertzaileei eta publiko orokorrari zuzenduta dago.

Erakusketak, 3D bisualizazio formatu interaktibo berrien eta errealitate areagotuaren bidez, zientzia gizarteari erakusten dio, Navarrabiomeden hamar urteko ibilbidean egindako lanaren zati gisa.

Jarduera Unibertsitateko, Berrikuntzako eta Eraldaketa Digitaleko Departamentuak kofinantzatu du, kultura zientifikoa sustatzeko, Nafarroan egindako I+G+B zabaltzeko eta STEM COSMOS 2022 eta 2023 bokazioak sustatzeko laguntzen deialdian. Navarrabioned-ek prestatu du erakusketa, iAR (Industrial Augmented Reality) enpresarekin elkarlanean.

"De la célula al paciente. 10 Años avanzando juntos / Zelulatik pazientera.10 urte elkarrekin lanean"-k, bederatzi pieza zientifiko daude, eskultura jasangarriaren formatuan. Horien bidez, laborategian egindako aurkikuntzak praktika asistentzialara eramateak dakartzan erronkak eta aukerak azaltzen dira. Horretarako, hainbat gai landu dira:

• Alzheimerra: diagnostiko goiztiarraren erronka
• Kristalografia: kristalak aztertzen dituen zientzia
• Jarduera fisikoa: ezkutu babeslea
• Bihotzeko balbulen gaixotasunak: epidemia isila
• Medikuntza genomikoa: etorkizunari aurrea hartzea
• Immunoterapia: minbiziaren aurkako aliatu handia
• Bakterioak: aliatuak ala etsaiak 
• Genero ikuspegia: ikerketarako beste behatxulo bat
• Datuen zientzia: bizitzaren kodea deszifratu 

Erakusketa ibiltaria

 2023an, erakusketa ibiltaria izango da, eta Nafarroako leku batzuetan ikusi ahal izango da.

• Urtarrilaren 24tik otsailaren 9ra: Iruñeko Planetarioan.
• Otsailaren 11tik 26ra: Lizarrako Fray Diego kultur etxean
• Maiatzaren 4tik 28ra: Casa de Cultura de Sangüesa Zangozako kultur etxean
• Irailaren 19tik urriaren 9ra :  Altsasuko Iortia Kultur gunean
• Urriaren 30tik abenduaren 10ra: Iruñako Kondestable jauregian

Amaya Urdánoz Casadok, Navarrabiomedeko Neuroepigenetika Unitateko doktoretza aurreko ikertzaileak, bere Nafarroako Unibertsitate Publikoko doktorego-tesia irakurriko du datorren asteartean, uztailaren 5ean, 11:00etan, Navarrabiomedeko Areto Nagusian.

Doktorego-lanaren izenburua “CircRNAak Alzheimer gaixotasunean hautagai diren biomarkatzaile epigenetiko gisa identifikatzea” da, eta Navarrabiomeden egin da, Maite Mendioroz Iriarte eta Idoia Blanco Luquinen zuzendaritzapean.

Alzheimer gaixotasun neurodegeneratiboa, kronikoa eta, oraingoz, itzulezina da, eta adinarekin lotutako lehenengo dementzia-arrazoia da. RNA zirkularrek (circRNArek) funtzio garrantzitsuak dituzte garuneko homeostasian eta neuroendekapenezko gaixotasunen garapenean.

Doktorego-tesi honen helburua da, alzheimer duten pazienteetan kontroleekin alderatuta, estortoka-azaleran adierazpen diferentziala duen zirkRNAak identifikatzea.  Garuneko eskualde hau alzaeimerekiko oso zaurgarria da. Horretarako, circRNAen adierazpena aztertzen da, hurbilketa gene hautagai baten eta genome-wide baten bidez.

Lehenengo kasuan, gengaian, 10 gene aukeratu ziren. Gene horiek alzheimerean duten inplikazioa jada deskribatu zen bibliografian, eta gene horietatik abiatuta sortzen ziren cirkRNAak. APP, ADAM10, CDR1 eta HOMER1 geneetatik eratorritako 6 circRNAk identifikatu ziren, eta horietatik 4k adierazpen diferentziala erakutsi zuten HKn, alzheimerekin zegoen estortoka-azalean, kontrolekin alderatuta. Gainera, estortoka-azalean, TREM2 genetik eratorritako hiru circRNAk potentzial identifikatu ziren lehen aldiz. 

Bigarren kasuan, genome-wide izenekoan, estortoka-azalean bereizitako zirku berriak identifikatu ziren, orain arte gaixotasunaren garapenarekin lotu ez zirenak, alzheimer duten pazienteetan transkriptomaren sekuentziazioaren bidez kontrolekin alderatuta. Gainera, circRNA-miRNA-mRNA (competitive endogenous RNA network, ceRNET) interakzio-sare batzuk aurreikusi ziren.

Lortutako emaitzen arabera, alzheimerak eragindako estortoka-azaleko zirku batzuk deserregulatu egin dira kontrolekin konparatuta, eta horrek adierazten du horiek gaixotasunaren patogenesian parte har dezaketela.

Difusión de resultados y financiación

Egindako lana International Journal of Molekular Sciences aldizkarian argitaratu da, “Gender-Dependent Deregulation of Linear and Circular RNA Variants of  HOMER1 in the Entorhinal Cortex of Alzheimer's Disease”.
Gainera, estatuko eta nazioarteko hainbat biltzarretan zabaldu da: Alzheimer's Association International virtual Conference Satellite Symposium, el 15th International virtual Conference on Alzheimer’s and Parkinson’s Diseases: Mechanisms, Clinical Strategies and promising Treatments of Neurodegenerative Diseases o en la BraYn Conference: Second brainstorming research assembly for young neuroscientists.

Tesia garatzeko, Amaya Urdánozek hainbat laguntza jaso du ikerketa eta ezagutza zabaltzeko enpresa eta erakundeek doktoregaiak kontratatzeko: doktoregai industrialak 2018-2020 eta doktoratu aurreko kontratua finantzatzeko laguntzak 2019-2022 aldian, biak Nafarroako Gobernuak finantzatuak.

Erasmus beka bat ere jaso zuen Karolinska Intitutet-en egoteko, eta doktoregaien eta NUPeko kongresuen mugikortasunerako laguntza bat ere jaso zuen (2021), “15th International virtual Conference on Alzheimer’s and Parkinson’s Diseases: Mechanisms, Clinical Strategies and promising Treatments of Neurodegenerative Disease” Kongresura joateko, bere ikerketa aurkez dezan."