Noticias

• Ekimenak 613.666 euro jaso ditu Europako funtsetatik Prinioetako Lan Elkartearen bitartez

Mugaz gaindiko HEALCIER proiektuaren helburua Ekonomia Zirkularra ezarriz osasun sektorearen lehiakortasuna hobetzea da, eta Nafarroako Industria Elkarteak (AIN), Nafarroako Ospitale Guneak eta Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioak parte hartzen dute. Berriki hautatu dute Europako funtsak jasotzeko azken deialdian Pirinioetako Lan Elkartearen (CTP) bitartez. Proiektuak enpresentzako aukera berriak sortu nahi ditu, eta enplegu eraginkorrago eta, baliabideen aldetik, efizienteago bat indartzeko ekintza berriak sustatu. 

Proiektu hau Programaren hirugarren deialdian aurkeztu eta POCTEFAren Programazio Komitean onartu zen (Espainia-Frantzia-Andorra Lurraldeetako Lankidetza Programa), 2019ko urrian. Hartan Nafarroako Gobernuak parte hartu zuen Kanpo Ekintzako Zuzendari Nagusiaren bitartez. Orduan, 19 poriektu onartu ziren. Kalifikazio gutxiagokoak erreserban gelditu ziren, une hartan horientzat dirurik eskaini ahal ezin zitzaienak. 

POCTEFA 2014-2020 mugaz gaindiko programak, CTPk kudeatzen duena, sei hilabeteko epea hartu zuen zerrendan gelditutako beste proiektu batzuk onartzeko, Europako Eskualdeetako Garapenerako Funtsek (EGEF) ahalbidetzen zutenaren arabera. Ondorioz, iragan apirilaren 15ean, zerrenda hartako bi proiektu onartzea erabaki zen, horien artean, HEALCIER. 

Parte hartzen duten entitateak

Nafarroatik AINek eta NOGek parte hartuko dute. Zehazki, NOGeko Kudeaketa Ekonomikoko Zuzendaritzak zuzenduko du ospitalearen parte hartzea, eta kudeaketa Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioari egokitu zaio. Proiektuan beste entitate publiko eta pribatu batzuek parte hartuko dute, hala nola, Azaro Fundazioak, proposamena zuzentzen duena, eta Biocruces Osasun Ikerketarako Institutu Elkartea, biak Bizkaiakoak. Mugaren bestaldean Akitania Berriko entitate batek ere parte hartzen du, Teknologia Industrial Aurreratuen Goi-Eskola (ESTIA), Bidarten kokatua. 

Programazio Komite hori hirugarren deialdian erreserban dauden proiektuak onartzeko azken aukeretakoa da, POCTEFA 2014-2020 Programa laster bukatuko baita. 

Kanpo Ekintzako Zuzendaritza Nagusia aktiboki parte hartzen ari da datorren POCTEFA 2021-2027 Eskualdetako Lankidetza Programaren prestakuntzan. Idatzia eta Europako Komiteak onartzeko prest izanen da urte honen amaieran. Hortaz, POCTEFA 2021-2027 lehen deialdia 2022an irekiko da. 

EGEFek proiektuaren %65 finantzatu du, Interreg V-A Espainia-Frantzia-Andorra programaren bidez (POCTEFA 2014-2020). POCTEFAren helburua Espainia-Frantzia-Andorra mugen eremuan integrazio ekonomiko eta soziala indartzea da. Haren laguntza mugaz gaindiko jarduera ekonomikoak, sozialak eta ingurumenekoak garatzera bideratuta dago, lurraldearen garapen iraunkorraren aldeko estrategia komunen bidez.

• Usaimenaren galera Alzheimerra edo Parkinsona bezalako gaixotasunen seinale goiztiarra izan daiteke, baita COVID-19aren ohiko sintoma era

Neurozientzietan doktorea eta Cajal Institutuan Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) Ikertzaile zientifikoa Laura López-Mascaraquek “Usaimenaren boterea: zirrarak, memoria eta gaixotasunak” online hitzaldia eman zuen iragan martxoaren 4an, ostegunarekin, INNOLFACT proiektuaren barruan Navarrabiomedek antolatutako ekimen dibulgatzailea. Saioan zentzumen horren eta sistema kognitiboaren arteko erlazio estua azaldu zuen, eta horren galera Alzheimerra eta Parkinsona bezalako gaixotasunen seinale goiztiarra dela, baita COVID-19aren ohiko sintoma ere. 

Ekitaldian López-Mascaraquek datuak eman zizkien gaixotasun neurodegeneratiboen eta usaimenaren desorekaren inguruan bertaratutako ehun pertsona ingururi: “Duela 10 urte diagnostikatutako usaimenaren galerak parkinsonaren gaixotasuna diagnostikatu dezake, adibidez, ikusi delako diagnostikatutako pazienteen %96ak usaimen arazoak dituztela”. Gauza bera gertatzen da Alzheimerrarekin, aldaketa goiztiarrak gertatzen baitira: “Usaimenaren azala ondorioak jasaten dituen lehen eskualdetakoa da”, baieztatu zuen López-Mascaraquek.

Halaber, COVID-19ak eragindako anosmia edo usaimenaren galera osoan sakondu zuen. Ohartarazi zuenaren arabera, usaimenaren neuronen euskarri diren zelulek dituzten hartzaileei oso erraz atxikitzen zaie SARS-CoV-2 birusa. Horrek “usaimen-epitelioaren egituraren haustura osoa” eragiten du. 

Bestalde, López-Mascaraqueren hitzetan, usaimenaren zentzumena guztietan sentikorrena da: “Ekartzen dizkigun oroitzapenak indartsuagoak dira”. Kanpora jotzen duten burmuineko zelula bakarrak ditu, bere hartzaile sistemarekin, giza genomaren zati handi bat horretara eskainia dena. Neurona horiek usaimen sentsazioak interpretatzen dituzte sudurretik burmuinerako bidean, zirraren bide laburrena izanik, oroitzapenak eta iraganeko uneak gogora ekarriz. Rockeffeler unibertsitatean eginiko ikerketa batek frogatu zuen ikusten dugunaren %5 edo dastatutakoaren %15 oroitzen dugun bitartean, usaimenarekin %35 gogoratzeko gai garela.

INNOLFACT proiektua

INNOLFACT Navarrabiomedeko Neuroproteomika Klinikoko Unitateak zuzendutako ikerketa bat da, bertako ikertzaile nagusi Enrique Santamaría buru duena. Ekitaldiaren hasiera, Santamaríak INNOLFACT ekimenaren aurkezpen labur bate gin zuen, usaimen sistemaren eta funtzio kognitiboen arteko erlazioaren bidez diagnostikoetan berritzea helburu duena. Proiektua Nafarroako Gobernuko Garapen Ekonomiko eta Enpresarialeko Departamentuak finantzatzen du, I+G proiektu estrategikoen 2020-2022 epealdiko deialdiaren barruan. 

Partzuergoko kide dira ondorengo entitatetako profesionalak. Navarrabiomedeko Geriatria Unitatea, Nafarroako Ospitale Gunea (NOG), ADItech Corporación Tecnológica, Centro de Investigación Médica Aplicada (CIMA), Clínica Universidad de Navarra eta Ojer Pharma laborategiak. 

Webinar osoa ikusteko sarbidea

• Navarrabiomed eta NOG elkarlanean ari dira gaixoen errolda osatzeko

Osasunbidea- Nafarroako Osasun Zerbitzuak COVID-19 iraunkorra eta gaixotasuna igaro ostean osasun arazoak dituzten gaixoei arreta osoa emateko zirkuituak ezarri eta koordinatzeko talde teknikoa abiatu du.

Diziplina anitzeko taldea Nafarroako hiru osasun arloetako, Lehen Mailako Arretako eta arreta espezializatuko profesionalekin osatuta dago, Asistentziaren Eraginkortasuna eta Iraunkortasuna Zerbitzua buru izanik.

Bere helburuen artean daude ondorengoak: paziente hauen arreta bideratzea, erantzun zirkuitu uniformeak ezartzea eta ondorio eta/edo sintoma etengabeak pairatu ahal dituzten pazienteen errehabilitazio funtzional goiztiar bat ahalbidetzen duten tratamendu eta auto-zaintza baliabideak barreiatzea.

Ekintza hauek 2020ko maiatzetik eskaintzen aritu den arretarekin osatuko dira Pneumologiako covid osteko kontsulta berezian, zeinetan Nutrizioa eta Errehabilitazioa barne hartzen diren, espezialitateen artean, COVID-19 kasu larrienetarako.  

Munduko Osasun Erakundeak (OMS) adierazi duenez, badirudi 10 pertsonatik 1ek COVID-19 iraunkorra jasan duela gaixotasuna pairatu zuenetik hurrengo hamabi aste geroago ere. Sintomatologia ohikoena aipatzean, Osasun Ministerioak adierazten ditu: nekea, aire gabezia, giharretako mina, usaimenaren eta dastamenaren galera, etengabeko nekea eta “laino mentala” deritzona, zeinek hondamen kognitiboarekin lotutako sintoma anitz barne hartzen dituen, esaterako oroimenaren galera, desorientazioa edo ikasteko eta kontzentratzeko arazoak.

Gainera, aldizkakoak diren ondorio iraunkorren artean aurkitzen dira biriketako fibrosia eta luzaroko kalte neurologikoa edo etengabea.

PersiCOV-19 ikerketa proiektua

Navarrabiomed-etik orain arte hogeita hamar ikerketa baino gehiago sustatu dira COVID-19 duten pazienteekin. Zentzu honetan, Nafarroako Ospitaletegiak eta Navarrabiomed-ek 2021ean PersiCOV-19 proiektua abian jarri dute; azterketa honen helburua da COVID-19 iraunkorrarekin kaltetutako pazienteen erregistro bat elaboratzea, horrela SARS-CoV-2 eragiten duen gaixotasuna hobeto ezagutzeko eta bere ikerketan aurrera egin ahal izateko.

Patricia Fanlo Mateo barne-medikuntzako medikua arduratuko da erregistroaz eta koordinatzaile lanetan arituko da ekintza honetatik eratortzen diren ondorengo ikerketetan. Azterketa honen pertsonal ikertzaile kolaboratzaileen artean aurkitzen dira Barne Medikuntzako Zerbitzuko Julio Oteiza Olaso eta Julio Sánchez Álvarez medikuak eta Barañaingo Osasunbideako Lehen Mailako Arretako Marina Sesma Arrondo Mediku aditua.

Erregistroa diseinatzeko eta martxan jartzeko Navarrabiomed-en Entsegu Klinikoetarako Plataformaren partaidetzarekin kontatu da. Azterketak jadanik Nafarroako Ikerkuntza Klinikoko Batzorde Etikoaren (CEIm) aldeko irizpenarekin kontatzen du.

Gizarte babesa COVID-19 iraunkorra duten gaixoentzat

Azterketa Navarrabiomed-en baliabideekin garatzen da eta kanpoko funtsen babesa ere jaso du. Hain zuzen, Murietako Udalak 655,40 euro bildu ditu “Murietako San Silvestre birtuala” lasterketa solidarioan, online ospakizun honek kirola praktikatzera animatzen zuen COVID-19 iraunkorraren eraginez ondorioak jasaten dituzten pertsonak bistaratu eta babesteko asmoz.

Yurema Lana González Murietako alkatea eta Javier Martínez de Morentin Urrutia zinegotzia duela gutxi Iruñara bidaiatu dira Patricia Fanlo Mateo Nafarroako Ospitaletegiko Barne Medikuntzako adituari eta Eva Zalba Garayoa Navarrabiomed-eko Entsegu Klinikoen Plataformako kudeaketa arloko arduradunari diru-bilketa entregatzeko; entitate honek funtsak Miguel Servet Fundazioaren bitartez bideratuko ditu.

Gogoratu behar da 2020ko ekainean sortu zela Nafarroako COVID-19 iraunkorraren ondorioz kaltetuen Plataforma, Virginia Mateo Solanaren eskutik koordinatuta. Plataforma honekin atxikitzeko interesa duten pertsonek kontaktatu dezakete ondorengo posta elektronikoaren bitartez: covidpersistentenavarra@hotmail.com

• Nafarroako Gobernua izanen da Partzuergoaren buru. Partzuergo horretan zentro teknologikoak, unibertsitateak, klusterrak, elkargo profesionalak eta enpresa elkarteak sartu dira, enpresen eta administrazioaren eraldaketa digitala sustatzeko

Guztira 33 erakunde publiko eta pribatuk osatuko dute Nafarroako Berrikuntza Polo Digitalaren Partzuergoa (IRIS). Partzuergoak ETEen, industriaren eta administrazio publikoen lehiakortasuna hobetzea du helburu, eraldaketa digitalaren bidez. Mikel Irujo Garapen Ekonomiko eta Enpresarialeko kontseilaria Partzuergoko Zuzendaritza Batzordeko buru izango da, eta Juan Cruz Cigudosa Unibertsitateko, Berrikuntzako eta Eraldaketa Digitaleko kontseilaria ere batzorde horretako kide izango da.

Gaur, IRIS Nafarroako Berrikuntza Digitalaren Poloaren Partzuergoa eratu da, eta osokoa lehenbiziko aldiz Bildu da. Nafarroako Gobernuaz gain, partzuergoko parte dira industriaren, ezagutzaren eta ikerketaren, eta teknologiaren ordezkari nagusiak Foru Komunitatean, beste administrazio eta instituzioekin batera. Honakoak dira kideak: Iruñeko Udala, hiru unibertsitateak (NUP, UNAV eta UNED), NAITEC (Nafarroako mugikortasuna eta mekatronika), Lurederra eta ADITech teknologia zentroak; Nafarroako Industria Elkartea (AIN); CENER (Energia berriztagarrien nazioko zentroa), CNTA (Teknologia eta elikagaien segurtasunaren nazioko zentroa); CSIC IdAB – Agrobioteknologia institutuaren bitartez; Navarrabiomed; Medikuntza aplikatuaren ikerketarako fundazioa (FIMA); eta INTIA, SODENA, CEIN sozietate publikoak, eta Nasertic, Animsa, Tracasa eta Tracasa Instrumental enpresa teknologikoak.
 
Horietara honakoak batu dira: NagriFood klusterra (nekazaritzako elikagaien industria), Enercluster (energiarena), ACAN (automozioarena), CLAVNA (ikus-entzunezko industria), ATANA (teknologiarena), Functional Print Cluster (inpresio funtzionala), Sakana-Dinabide Garapena taldea, Nafarroako Merkataritza Ganbera eta Enpresen Konfederazioa (CEN). Halaber, IRIS partzuergoko kide dira Nafarroako Industria Ingeniarien Eskola Ofiziala (COIINA), Industria Ingeniaria Adarretan Graduatutakoen Eskola eta Nafarroako Industria Ingeniari Teknikoak (CITI) eta Telekomunikazio Ingeniaren Eskola Ofiziala (COIT).

IRIS Foru Komunitateko aktore nagusiak biltzeko gai izatea nabarmendu du Nafarroako Gobernuak, “aparteko zerbait” bezala balioetsi du. Entitate eta instituzio guztiek elkarrekin eta sarean lan eginen dute enpresa txiki eta ertainen, eta administrazio publikoaren beraren digitalizazioa sustatzeko, ondorio bezala industriaren eta enpresen lehiakortasuna handitzeko, herritarrei ematen zaien zerbitzua hobetzeko eta gizartearen ongizaterako. 
 

Nafarroako Unibertsitate Publikoko eta Navarrabiomedeko zenbait ikertzailek egindako “Espainiako eskolaurreko haurren jarduera fisikoa, bizimodu sedentarioa, loaren kalitatea eta autorregulazioa” azterlanaren arabera, “eskolaurreko adineko haurrengan (4-6 urte) areagotu egin ziren jokabide antisozialak, antsietatekoak eta are depresioarekin lotutakoak ere COVID-19ak eragindako etxeko konfinamenduaren ondorioz”. Ondorio gisa, jarduera fisikoa nabarmen gutxitzearekin, sedentarismoa areagotzearekin eta loaren kalitateak txarrera egitearekin lotu ziren emaitza horiek.

Ikerlana “International Journal of Environmental Research and Public Health” aldizkarian argitaratu da, eta, prozesu horretan, Iruñeko hiru ikastetxetako 4 eta 6 urte bitarteko 268 haurrek eta beren gurasoek hartu zuten parte 2020ko martxotik apirilera bitartean. Jarduera fisikoaren eta loaren kalitatearen mailak zuzenean neurtu ziren parte-hartzaileek sei egunez eskumuturrean eraman zuten azelerometro baten bidez.

Egileen arabera, “gure aurkikuntzek agerian uzten dute konfinamenduak eragin negatiboa izan zuela jarduera fisikoan inbertitutako ordu kopuruan, bizimodu sedentarioan, loaren kalitatean eta autorregulazioan”. Zehazki, eguneroko jarduera fisikoak 43,3 minutu egin zuen behera; jokabide sedentarioek 50,2 minutu egin zuten gora; eta loaren kalitateak % 2,09 egin zuen behera. Konfinamenduak ere modu negatiboan areagotu zituen jokabide antisozialak, antsietatekoak eta depresioarekin lotutakoak. Alde horretatik, ikerketak erakutsi zuen eskolaurreko haurrek barneratze eta kanporatze arazo gehiago izan zituztela konfinamenduan. “Adin horietan, jokabide arazoek eta arazo emozionalek barneratze arazoak (hau da, jokabide antisozialak) edo kanporatze arazoak (hau da, antsietatearekin edo depresioarekin lotutako jokabideak) eragin ditzakete”. Konfinamendu garaian, jokabide antisozial gutxiago izan zituzten Osasunaren Mundu Erakundeak jarduera fisikoari buruz ezarritako gutxieneko gomendioak bete zituzten eskolaurreko haurrek (180 minutu egunean jarduera fisikoa egiteko, eta, horietatik, 60 minutu erdi edo goi mailako intentsitatean). 

Detektatutako mugak

Egileek azaldu dutenez, azterlan hau izan da COVID-19aren ondoriozko etxeko konfinamenduak eskolaurreko haurren jarduera fisikoaren eta loaren mailetan nolako eragina izan duen aztertzearren zuzenean eta objektiboki azelerometroak erabili dituen lehenbizikoa, inkestak eta banakako elkarrizketak erabili beharrean. Nolanahi ere, emaitzak aztertzeko orduan zenbait muga izan zituztela aipatu dute. Lehenik eta behin, baliteke portaerarekin lotutako aldaketak konfinamenduaren lehenbiziko astean gertatu izana; izan ere, orduan jazo ziren eguneroko bizimoduaren aldaketarik handienak, eta familiak egoera berrira egokitzen ari ziren artean. “Konfinamenduak zenbait aste iraun zuenez, baliteke eskolaurreko haurrak gero normaltasunera itzuli izana, loaren eta jarduera fisikoaren errutina berreskuratzearekin batera”. Bigarrenik, azelerometroak erabiltzeko aukera izan zuten haurren kopuru txikia eta beharrezko neurketak egiteko denbora laburra ere muga garrantzitsuak izan ziren. Azkenik, kontuan hartu behar da adingabeak, beren bizimoduari dagokionez, gurasoen erabakien mende daudela, eta ingurune geografikoak edo hirikoak ere eragina izan zezakeela adin horretako haurren jarduera fisikoan eta lo ereduetan”.

Artikuluaren egileak honako hauek izan dira: Alicia M. Alonso-Martínez, Robinson Ramírez-Vélez, Yesenia García-Alonso, Mikel Izquierdo (NUPeko eta Navarrabiomedeko E-FIT Ariketa Fisikoko, Osasuneko eta Bizi Kalitateko taldeko ikertzaileak) eta Antonio García-Hermoso (Navarrabiomedeko Haur eta Gazteen Jarduera Fisikoko Unitateko ikertzaile nagusia). Ikerketa hori Nafarroako Foru Komunitateko 3 eta 6 urte bitarteko Haurren Jarduera Fisikoaren Behatokiaren lanen esparruan dago kokatua. Behatokia Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuak finantzatutako ikerketa proiektu bat da, eta Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) eta Navarrabiomed Ikerketa Biomedikoko Zentroko E-FIT Ariketa Fisikoko, Osasuneko eta Bizi Kalitateko taldeko ikertzaileek hartzen dute parte.

• Nafarroako Gobernuan 1,74 milioi eurorekin finantzatu du proiektu estrategiko hau

Zentro askoren arteko ekimena da INNOLFACT, eta bere helburua da usaimenerako doitasunezko medikuntza ezartzea eta terapia nasal immunomodulatzaileak garatzea, batez ere, zahartzeari eta gaixotasun neurodegeneratiboak dituzten pertsonei dagokienez, genero dimentsioa kontuan hartuz. Nafarroako Gobernuko Garapen Ekonomiko eta Enpresarialeko Departamentuak 10 proiektu I+G estrategiko hautatu ditu. Puntuaziorik altuena INNOLFACTek jaso du, eta guztira, 1,74 milioi euro eman dizkiote 2020-2022 epealdirako.

Proiektua garatzeko partzuergo bat sortu da parte hartzen duten entitateen artean. Navarrabiomedeko Neuroproteomika Klinikoko Unitatea da taldeko buru, eta Enrique Santamaría Martínez Ikertzaile Nagusiak zuzentzen du. Entitate hauetako profesionalek ere osatzen dute taldea: Navarrabiomedeko Geriatria Unitatea, Nafarroako Ospitale Gunea(NOG), ADItech Korporazio Teknologikoa, Medikuntza Aplikatuko Ikerketa Zentroa (CIMA), Nafarroako Klinika Unibertsitarioa eta Ojer Pharma laborategiak.

Ikerketaren garapena

Ikerketan Alzheimerra edo Parkinsona bezalako gaixotasunetan parte hartzen duten usaimen-mekanismo molekularrak ezaugarritzen saiatuko dira entitateak. Halaber, usaimenaren eta, zahartzean, sistema immunearen arteko balorazioa eginen dute. Espero da aurrerapenek biomarkatzaile aurresaleak eskaintzea, eta, ondorioz, terapia nasal immonomodulatzaile berriak, farmakoak sudurretik ematea ahalbidetuko dutenak, zainbarneko terapia konbentzionalen ordez.

Enrique Santamaríak, Neuroepigenetika Klinikoko Unitateko IN, proiektuarekin duten anbizio handia azaldu du: “INNOLFACTen sakonean ezaugarritu nahi dugu usaimena-sistema immune-burmuina ardatza. Horretarako, partzuergoan dauden indargune teknologikoek batera ahalbidetuko dute ardatz horren, zein gaixotutako animalia-ereduen molekulen ezaugarritze zehatza. Horrek ahalbidetuko du ahalmen immunomodulatzailea duten eta sudur bidez emateko aukera izan dezaketen molekulak identifikatzea eta ezaugarritzea. Abantailak eskaintzen ditu burmuineko patologiak tratatzeko, egun ez baitago horietarako tratamendurik”.

Partzuergoak adineko pertsonen usaimen ahalmena ere aztertuko du, usaimenaren galdera sistema immunitario ahulago baten sintoma izan daitekeen identifikatzeko (ondorioz, ahulagoak gaixotasun neurodegeneratiboei aurre egiteko). Era berean, autodiagnosirako probak eta usaimenaren galera hobetzeko edo gelditzeko entrenamenduak eskaintzeko lan eginen da, sistema immunitario indartsuago bat lortzeko.

Entitate kolaboratzaileak

Nafarroako Osasun Ikerketa Institutuaren (IdiSNA) jardun zientifikoan kokatzen da INNOLFACTen garatutako ikerketa. Hainbat entitateren laguntza eta kolaborazioa du: Red Olfativa Española (ROE), Nafarroako Alzheimer Gaixoen Senideen Elkartea (AFAN), Parkinsonaren Nafarroako Elkartea (ANAPAR), Parkinsonaren Espainiako Federazioa (FEP), Desgaitasunaren bat duten pertsonen erakunde ordezkarien Nafarroako batzordea (CERMIN) eta Federación de Asociaciones de Personas con Discapacidad Física y Orgánica (COCEMFE NAVARRA). Gainera, Navarrabiomedek Ikerketa Kimisentsorialeko Partzuergo Globalarekin (GCCR) lotura bezala jarduten du, non 50 herrialdetako 600 ikertzaile baino gehiagok parte hartzen duten.