Noticias

María Iranzu González-Borja, Navarrabiomed eta IdiSNAko OncobionaTras Unitateko (Oncobiona) doktoretza aurreko ikertzaileak, Nafarroako Unibertsitate Publikoko bere doktoretza tesia irakurriko du datorren astelehenean, maiatzak 23, 12:00etan Navarrabiomed-eko batzar aretoan.

"Novel insights in biomarker discovery for pancreatic ductal adenocarcinoma" izeneko doktoretza lana Navarrabiomed-en garatu da, Joaquín Fernández Irigoyen eta Antonio Viúdez Berral doktorearen zuzendaritzapean.

Ductal adenocarcinoma minbizia, pankreako jatorria duten tumoreen %90-a da. Gaitz kaltegarrienetako bat izanik, minbiziaren heriotzaren zazpigarren kausa da mundu osoan. 5 urteko biziraupen-tasa %10,8koa du, neurri handi batean, bere diagnostiko berantiarragatik. Hori dela eta, ezinbestekoa da biomarkatzaile berriak identifikatzea, alde batetik, gaixotasuna lehenago diagnostikatzeko eta bestetik, tratamendu mota ezberdinei emango dieten erantzuna aurreikusiz, pronostikoa hobetzeko.

Doktoretza tesi hau Nafarroako Ospitale Unibertsitateak (NOU) zuzendutako ikerketa multizentro baten barruan dago. Non, La Paz, Marqués de Valdecilla, Miguel Servet eta Reina Sofía ospitaleek ere esku hartu duten. Guztira, 64 paziente eta 22 subjektu osasuntsuk hartu dute parte ikerketan, adin eta sexu antzekoa dutenak. 4 ikasketa motatan banatzen da ikerketa: serumean dauden proteina espezifikoak (zitokinak eta hazkunde-faktoreak); odolean eta tumore-ehunean dauden zelula immunologikoen populazioak; serum diferentzial proteomika ikasketak; eta CHFR genearen sustatzailearen metilazio ikerketak. Lortutako emaitzek erakusten dute, zenbait zitokinaren serum maila erabiltzeak, pankreako adenokartzinomaren diagnostiko goiztiarrean lagundu dezakeela. Baita pazientearen garapena eta eskura dauden tratamendu ezberdinen aurrean duen erantzuna aurreikusteko ere. Gainera, zelula immuneen populazio mailak erabiltzeak, CHFR genearen tumore-adierazpen-mailekin konbinatuta, pronostiko okerragoa duten pazienteak bereizten lagun dezakeela, erakusten dute emaitzek.

Finantziazioa eta zabalkuntza
Egindako lanak hainbat argitalpen zientifiko sortu ditu. Horien artean, "Omics Approaches in Pancreatic Adenocarcinoma", Cancers aldizkari zientifikoan eta “Deciphering CHFR Role in Pancreatic Ductal Adenocarcinoma”, Frontiers in Medicine-Gastroenterology aldizkarian argitaratua.

Horrez gain, nazio eta nazioarteko hainbat kongresutan ere zabaldua izan da: Espainiako Onkologia Medikoko Elkartean , European Society for Medical Oncology eta American Society of Clinical Oncology ASCO- Hub.

Tesia garatzeko, ikerketa eta ezagutza zabaltzeko erakunde eta enpresetatik, doktoregaiak kontratatzeko hainbat beka jaso ditu María Iranzu Gonzálezek: industria doktoregaiak 2018-2020, Nafarroako Gobernuak doktoretza-tesiak burutzeko emanten dituen diru-laguntzak, Nafarroako Unibertsitate Publikoko doktoregaientzako Mugikortasun Bekak (2018) Sevillako Biologia Molekularreko eta Medikuntza Birsortzaileko Zentroko (CABIMER) egonaldirako, Nafarroako Unibertsitate Publikoko doktoregaientzako Nazioarteko Mugikortasun Bekak (2019) Queen's Unibertsitateko (Belfast-Ipar Irlanda) Precision Medicine Center of Excellence (PMC) nazioarteko egonaldiarko, eta Bergen (Norvegia) Europako Pankreako Klubaren 51. Kongresuan komunikazio batean laguntzeko beka bat.

*1. Rawla P, Sunkara T, Gaduputi V. Epidemiology of Pancreatic Cancer: Global Trends, Etiology and Risk Factors. World J Oncol. 2019;10(1):10-27.

2. Bray F, Ferlay J, Soerjomataram I, Siegel RL, Torre LA, Jemal A. Global cancer statistics 2018: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin. 2018;68(6):394-424.

Proiektu hauek Nafarroako Foru Komunitatean Navarrabiomed HUNekin lankidetzan, buru dute eta horien emaitzak “Zahartzearen eta osasunaren ikuspegi berriak” zientzia-jardunaldian aurkeztu dira.

APTITUDE eta OPTIMAGE mugaz gaindiko proiektuetako taldeek emaitzak aurkeztu dituzte gaur goizean Iruñean egin den “Zahartzearen eta osasunaren ikuspegi berriak” jardunaldi zientifikoan. Bi proiektu horiek Eskualde Garapeneko Europako Funtsak % 65era kofinantzatu ditu Interreg V-A Espainia-Frantzia-Andorra (POCTEFA 2014 2020) Programaren bidez, eta, horri esker, adinekoentzako mendekotasunari aurrea hartzeko ekintzak garatu ahal izan dira Pirinioen mugaz gaindiko eremuan, ikerketa, zaintza eta prestakuntza sustatuko dituen aditu-sarea sortuz. 

Hauskortasuna identifikatzea

APTITUDE proiektua zaharrei laguntzeko mugaz gaindiko esparru egituratzailea sortzeko ekimena da. Nicolas Martinez Velilla doktorea, Navarrabiomedeko Geriatriako Ikerketa Unitateko arduraduna eta Nafarroako Ospitale Unibersitarioko Geriatria Zerbitzuko burua, da proiektu horien buru. “Urte gehiago bizi beharrean hobeto bizitzea da, mendekotasuna prebenituz eta gure adinekoen bizi-kalitatea hobetuz”. Adinekoa zentroan jartzearen garrantzia azpimarratu du Martínezek: “zahartzea oso errealitate heterogeneoak eta konplexuak biltzen dituen kontzeptu zaharkitua da. Mendekotasun-mailaren arabera, ahultasun-kontzeptu batzuk landu behar ditugu, gaixo dagoen pertsonarengan pentsatuz, ez gaixotasunean pentsatuz”.

Horretarako, adituen sare bat sortu egin da, arreta, prestakuntza, ikerketa eta berrikuntza gerontologikoa sustatzeko. “Ezinbestekoa da pertsona hauskorra identifikatzea, osasun-arloko profesionalen artean harengan arreta jartzeko”. Ildo horretatik, gure eskualdeko biztanleriaren sektore horren egoera zehatzago diagnostikatzeko eta geriatren eta osasuneko beste profesional batzuen arteko diziplina anitzeko lankidetza hobetzeko, ahultasun-baheketa bat aipatu du, eta bertan batez besteko adina 78 urte duten 105 nafarrek parte hartu dute.

Fabricio Zambon Ferraresik, Navarrabiomed-eko ikertzaileak, azaldu duenez, “proiektuen esparruan egindako ekintzak COVIDen osasun-krisi betean garatu dira; egoera hori bereziki zaila zen adinekoentzat, inoiz baino gehiago behar baitzuten”. Horren adierazgarri dira Ariketa Fisikoa Sustatzeko Vivifrail programaren online formatuko prestakuntza-saioak edo konfinamenduaren ondorio negatiboei aurre egiteko aholku praktikoak ematen dituzten bideoak, konfinamendu-hilabeteetan adineko pertsonei zuzenduak.

Gainera, Nafarroako Unibertsitate Ospitalean bertan, iruditan ibilaldi bat egin da Nafarroan barna, ospitaleratutako adinekoen jarduera fisikoa eta kognitiboa sustatzeko, eta landa-eremuetan kolektibo horren ezgaitasunaren prebentzioan ere lan egin da.

Iatrogenia farmakologikoa prebenitzea

OPTIMAGEren helburua, APTITUDEren ondorioz sortua, nagusien farmakoterapiaren optimizazioan oinarritzen da — etapa horretan, pertsona batzuk aldi berean hartzen ari dira 10 edo 12 botika desberdin—, pazientearengan nahigabeko kalteak saihesteko, ospitaleratzea areagotzea eta bizi-kalitate okerragoa eragiten baitute. Arrisku horiei “iatrogenia farmakologikoa” deitzen zaie teknikoki.

Victoria Roncalek, Navarrabiomedeko OPTIMAGE proiektuaren eskualdeko koordinatzaileak, azaldu duenez, proiektuak lankidetza handiagoa ahalbidetu du Nafarroako Ospitale Unibertsitateko Geriatria eta Farmazia zerbitzuen artean. Polifarmaziaren erronkei buruzko diziplina anitzeko talde batek osatutako berariazko kontsulta bat sortu da. Farmazialari espezialista bat Geriatriako taldean berariaz sartzeak pazientearen farmakoterapiaren monitorizazio handiagoa ekarri du, balorazio geriatriko integralaren testuinguruan, alderdi guztietan: klinikoan, kognitiboan, sozialean eta funtzionalean, kanpo-kontsultetako eta ospitaleratutako paziente geriatrikoen optimizazio farmakologikoa lortzeko. Zehazki, 2020ko abendutik 2022ko apirilera bitartean, zerbitzuan ingresatutako 1.025 gaixoren tratamendua ebaluatu da, 2021eko maiatzetik aurrera. Eta, 2021eko maiatzetik 2022ko apirilera bitartean, 317 pertsonaren farmakoterapia berrikusi da, kontsulta espezifiko horretara lehen bisita egin dutenak.
OPTIMAGEren esparruan ere praktika onak trukatu dira lurraldeetako osasun-profesionalen artean, eta prestakuntza-ziklo bat antolatu da erkidegoko farmaziako profesionalentzat, adineko pertsonen tratamenduen berrikuspenari buruzko ezagutza praktikoak transmititzeko.

Bestalde, Optipharm garatu da, adineko pertsonen optimizazio farmakologikoari buruzko kasu kliniko bat birsortzen duen “joko” bat. Aplikazio honek simulazio ingurune segurua eskaintzen du, erabakiak hartu eta adineko pertsonengan farmakoterapia optimizatzeko laguntza tresnak abian jartzeko.

Iatrogenia farmakologikoa izan da mahai-inguru bateko eztabaidagunea. Bertan izan dira María Javier Ramírez, Farmazia eta Nutrizio Fakultateko dekanoa - Nafarroako Unibertsitatea, Maite Sarobe, Nouko Farmazia Zerbitzuko burua - SNS-O eta Javier Garjón - Aholkularitza eta Informazio Zerbitzuko burua. Hiru protagonistek botiken segurtasuna azpimarratu dute, bai eta arazo honen segurtasunean eta prebentzioan bereziki bideratutako tresna edo metodologiak ere.

Osasun-ikerketa publikoa nazioartekotzea

Bi lankidetza-proiektu horiek Navarrabiomed – Miguel Servet Fundazioak osasun-sistema publikoan ikerketa nazioarteratzeko egindako apustuaren adibide garbiak dira. Nafarroako Gobernuko Kanpo Harremanetarako Zuzendaritza Nagusiak Nafarroako Europako Astea dela eta antolatzen eta koordinatzen duen ekitaldien programarekin bat, Marisol Fragoso Navarrabiomedeko kudeaketa-zuzendariak azpimarratu du garrantzitsua dela Europako proiektuetan parte hartzea Nafarroako osasun-sistema publikoan ikerketa nazioartekotzeko: “Finantzaketa-iturri garrantzitsua izateaz gain, gure ikertzaileak gaitu egiten ditu, haien lehiakortasuna areagotuz, eta ikerketa-sistemako beste eragile batzuengana iristeko aukera ematen du, hala nola enpresetara eta unibertsitateetara, sendotzen diren eta denboran irauten duten lankidetzak garatuz”, nabarmendu du.

Nazioarteko topaketa eta adinekoentzako tailerrak

Zahartzeari buruz ere hitz egin dute Erresuma Batuko, Irlandako eta Txileko adituek. Felipe Prosperrek, Nafarroako Unibertsitate Klinikako Hematologia eta Terapia Zelularreko espezialistak eta IdiSNAko zuzendariordeak, “Molekuletatik pazienteraino” izeneko lehen blokea amaitu du. Jardunaldi zientifikoaren amaiera María Pilar Gayosoren eskutik izan da, Carlos III.a Osasun Institutuko Terapia Zelularreko eta Medikuntza Birsortzaileko Ikerketako zuzendariorde nagusiaren eskutik.

Aldi berean, Rincón de la Aduana-n, tailerak antolatu dira, herritarrak “zaindu eta osasuntsu egon daitezen”. Interesdunek zazpi jardueratan parte hartu dute: dantza, Lorea Esparzaren eskutik; usaimena suspertzeko teknikak, Innolfact proiektuaren esparruan; Navarrabiomedek eta Nafarroako Ospitale Unibertsitarioak sustatutako Vivifrail ariketa fisikoaren programa; ohitura osasungarriak eta nutrizioa; teknologia berriak eta estimulazio kognitiboa, Gurutze Gorriak kudeatuak. Gainera, Nafarroako Botikarien Elkargo Ofizialak (COFNA) itsaspen terapeutikoari buruzko informazio puntu bat prestatu du.
 

Proiektu horrekin, Imanol Arozarena, Navarrabiomedeko Minbiziaren Seinalizazio Unitateko ikertzaile nagusia, IdiSNAren horma-barreneko deialdian emandako hiru proiektuetako baten buru da.

CHOLANGIOMEL proiektua hurrengo bi urteetan garatuko da eta 25.000 euroko laguntza jasoko du metabolismo lipidikoa aztertzeko, minbizi metastasikoaren kontrako jomuga terapeutiko gisa. CIMAko ikertzaileek ere parte hartzen dute.

Imanol Arozarenaren hitzetan, Diario de Noticias-en arabera, "proiektu honek kolangiokartzinoma-ereduak aztertuko ditu, tumoreak koipeak erabiltzeko duen gaitasuna blokeatzen duten botikek kolangiokartzinomaren tumore-zelula horiek erraietan metastasia sor dezaten prebeni dezakete, eta horrek hiltzen ditu pazienteak". Era berean, “ezagutza gehiago sortzea eta tumoreek metastasia sortzeko gantzak zergatik erabiltzen dituzten hobeto ulertzea” da helburua, eta, bigarrenik, metastasirik ez sortzeko terapia farmakologikoa lortzea.

Bihotz-balbula txikiak laborategian fabrikatzea

Navarrabiomedek parte hartzen duen beste proiektu batek IdiSNAren horma-barreneko deialdian onartutakoen bidez lortuko du finantziazioa. Bihotzeko minibalbula txikiak fabrikatu nahi ditu, tratamendu antineoplasikoek balbulopatietan duten eraginaren azterketaren bitartez. Kimioterapiako eta erradioterapiako tratamenduek zer ondorio dituzten aztertzea da helburua. Nafarroako Unibertsitate/Unibertsitate Klinikako Manuel Mazo Vega du buru, eta Navarrabiomed Natalia López Andrés ikertzailearen laguntza du, Navarrabiomedeko Kardiologia Translazionaleko unitateko arduraduna.
Irakurri Diario de Noticiasen artikulua.

• “Zelulatik pazientera. 10 urte elkarrekin aurrera egiten” erakusketa inauguratu du gaur goizean, ikerketa biomedikoaren zentroan

Chivite Lehendakariak hasiera eman die Navarrabiomeden hamargarren urteurrena ospatzeko ekitaldiei, “Zelulatik pazientera. 10 urte elkarrekin lanean” erakusketa inauguratzearekin batera. Navarrabiomed Nafarroako Gobernuaren eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) arteko zentro mistoa da, eta 10 urteko ibilbidea bete du osasun sistema publikoaren kalitatea hobetzeko terapiak garatzeko ikerketa biomedikoa sustatzen, errazten eta egiten.

Hamar urte hauetan ikerketa biomedikoa osasun-sistema publikoaren praktika klinikoan sartzeak dakartzan erronkak eta aukerak nabarmentzen dira, dibulgazio-ikuspegi batekin. Gaur egun, piezak Navarrabiomedeko sarreran daude, eta, 2023an, erakusketa ibiltaria izango da, Foru Komunitateko hainbat erakusketa-espaziotan kokatzea aurreikusten baita, herritarrei helarazteko. Halaber, Iruñeko Planetarioan egongo da urtarrilaren erdialdetik aurrera.

Inaugurazioan, lehendakariak ikerketaren eginkizuna azpimarratu du: “Zuen lana funtsezkoa da ikerketa herritarrentzako eta lurralderako emaitza nabarmen onuragarri bihurtzeko eta gure osasun-sistema publikoa indartzeko”. Bestalde, nabarmendu du Nafarroako Gobernuak apustu egin duela emaitzak herritarren osasunerako onurei begira eraginkortasunez aplikatuko direla bermatuko duen osasun ikerketaren alde. “Osasun-sistema publikoetatik sustatu behar dugun funtsezko eginkizuna da. Azken urteetan, Miguel Servet Fundaziorako aurrekontu-partida finkatu da: 2,7 milioi euro 2017an, eta 3,5 milioi 2020an. Eta 2023ko aurrekontuaren aurreproiektuak %12,5eko igoera proposatzen du, aurreko urtearekin alderatuta.”

Ekitaldian izan dira Santos Induráin Osasun kontseilaria, Juan Cruz Cigudosa Unibertsitateko, Berrikuntzako eta Eraldaketa Digitaleko kontseilaria, Ramón Gonzalo NUPeko errektorea, Maite Mendioroz Navarrabiomedeko zuzendaria eta Miguel Servet Fundazioko patronatuko kideak, Navarrabiomed organo kudeatzailea.

10 urte Navarrabiomedekin aurrera

Maite Mendiorozek gogorarazi du ikerketa-zentroaren xedea “ikerketa biomedikoa sustatu, erraztu eta egitea dela, osasun-sistema publikoaren kalitatea hobetuko duten terapiak ezarri eta garatzeko”. Orain dela 10 urte Nafarroako Gobernuko Osasun Sailak bultzatuta, 2016. urtean zentro mistoa izan zen Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin, ikerketa biomedikoa sustatzeko eta eskualdeko sektore biosanitarioaren lehiakortasuna bultzatzeko.

Ildo horretatik, azpimarratu du “Navarrabiomed duela 10 urtetik Nou-aren esparruan egotea ez dela kasualitatea. Ikerketa-zentroaren, ospitalearen eta unibertsitatearen arteko bat-egite hori funtsezkoa da hiru agenteen artean sortzen den ezagutza asistentzia-praktikara eraman dadin.”

Gaur egun, 20 ikerketa-unitatetan eta ikerketa zientifikoa eta garapen teknologikoa sustatzeko 6 zerbitzu zientifiko-teknikotan antolatzen da zentroa: Biobankua, Entsegu Klinikoak, Osasun-zerbitzuen ebaluazioa, Proteomika, Animaliategia eta kirofano esperimentala eta CellMa terapia aurreratuen Gela Zuria. Guztira 120 ikertzaile biltzen dituzte. Laguntza unitateen bidez, Navarrabiomedek Nafarroako osasun sistema publikoko beste zentro publiko batzuetako osasun arloko 250 profesionalek baino gehiagok egindako ikerketa erraztu eta sustatzen du. Zuzendariak zentroaren bilakaera “oso sendoa” dela esan du. Zuzendariak zentroaren bilakaera “oso sendoa” dela esan du. Oso bitxia da ikerketa-zentro batek zer bilakaera duen ikustea, ikerketa-talde gutxi dituen zentro txiki bat denetik. 2012an 49 pertsona ginen, gaur egun 165. Ekoizpen zientifikoari dagokionez, nabarmentzekoa da 2013an Navarrabiomedek zazpi artikulu argitaratu zituela JCRn indexatutako aldizkarietan, bost urte geroago, 41 eta 2021ean, 181”.

Amaitzeko, hauxe esan du: “Plan Estrategikoaren funtsezko helburuak bete ditugu, eta gaur, 2023-2027 Plan Estrategikoan ari gara lanean. Hamar urteko ibilbidea egin eta iragandako guztia aztertu ondoren, ikuspegi asko dituen etapa berri bati ateak ireki diezazkiokegu. Erronka handiak ditugu aurretik, eta gogoz eta arduraz egiten diegu aurre.”

Errealitate areagotuko eskultura jasangarriak

Ondoren, parte-hartzaileek “Zelulatik pazientera. 10 urte elkarrekin lanean” erakusketa bisitatu dute. Kartoizko eskulturen formatuko 9 pieza zientifiko dira, eta ikerketa biomedikoan egindako aurrerapenak eta osasunari buruzko ikerketak dituen erronkak eta aukerak azaltzen dituzte. Osasun-langileei eta, oro har, jendeari zuzenduta dago, eta zientzia gizartera hurbiltzea du helburu, errealitate areagotuko formatu interaktibo berrien bidez. Eduki guztiez gozatzeko, doan deskargatu behar da Navarrabiomed aplikazioa (Androidea eta iOS).

Proiektu honek Unibertsitateko, Berrikuntzako eta Eraldaketa Digitaleko departamentuaren finantziazioa jaso du, kultura zientifikoa sustatzeko, Nafarroan egindako I+G+B zabaltzeko eta STEM COSMOS 2022 bokazioak sustatzeko laguntzen deialdian. Diseinu kontzeptuala eta bisuala eta erakusketaren edukiak Navarrabiomedeko Komunikazio eta Diseinu Unitateak egin ditu. iAR (Industrial Augmented Reality) enpresak errealitate areagotua programazioa egin du, eta Tresatres enpresak, berriz, piezen inprimaketa.

Proiektu honek Nafarroako Gobernuko Unibertsitate, Berrikuntza eta Eraldaketa Digitala Sailaren finantziazioa jaso du, Kultura Zientifikoa Sustatzeko, Nafarroan egindako I+G+B zabaltzeko eta STEM COSMOS 2022 bokazioak sustatzeko laguntzen deialdian. Kontzeptuen eta ikusizko diseinua eta erakusketaren edukiak Navarrabiomedeko Komunikazio eta Diseinu Unitateak egin ditu. iAR (Industrial Augmented Reality) enpresak egin du programazioa errealitate areagotuan, eta Tresatres enpresak, berriz, piezen inprimaketa.

Erakusketa eta hitzaldi zientifikorako bisitak

Zientziaren asteekin batera, erakusketarako bisitak antolatuko dira, herritarrei ikerketa biomedikoa hurbiltzeko eta bokazio zientifikoak sustatzeko. Saio bakoitzean bisita gidatua egingo da "Zelulatik pazientearengana. 10 urte elkarrekin" eta zentroko laborategietara. Toki kopurua mugatua da guztietan, eta interesdunek Navarrabiomed www.navarrabiomed.es/eu webgunearen bidez erreserbatu beharko dute tokia.

Programazioa azaroaren 24an (osteguna), 13:00etan, bukatuko da, Nafarroako Unibertsitate Ospitaleko B areto nagusian, "Ikerketa biomedikoaren integrazioa praktika kliniko asistentzialean: erronkak eta aukerak" izeneko hitzaldi zientifikoarekin. Marina Berenguer Haym-en eta Jesús Prieto Valtueñaren arteko elkarrizketa da. Biak profesional medikoak eta ikertzaile ospetsuak dira. Parte hartu nahi dutenek aldez aurretik eman beharko dute izena.

Navarrabiomedek X. urteurrena ospatzen du aurten (2012-2022). 10 urte horiek ospatzeko, zentroak hainbat jarduera antolatu ditu azaroan, 2022ko Nafarroako Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Asteekin batera.

Navarrabiomedeko programazioaren ardatz nagusian erakusketa interaktibo bat dago, "De la célula al paciente.10 Años avanzando juntos / Zelulatik pazientera. 10 Urte elkarrekin lanean" izenekoa. Gaztelaniaz eta euskaraz dago eskuragarri, Erakusketa gaztelaniaz eta euskaraz dago, eta osasun-langileei, ikertzaileei eta publiko orokorrari zuzenduta dago. Proiektuak 3D bistaratze-teknologia eta errealitate areagotua ditu, eta Nafarroako Unibertsitateko, Berrikuntzako eta Eraldaketa Digitaleko Departamentuaren finantziazioa jaso du, kultura zientifikoa sustatzeko, Nafarroan egindako I+G+B zabaltzeko eta STEM COSMOS 2022 bokazioak sustatzeko laguntzen deialdian.

A continuación, se detallan las acciones programadas desde Navarrabiomed para acercar la investigación biomédica y fomentar las vocaciones científicas. El aforo es limitado en todas ellas y las personas interesadas deberán reservar plaza a través del formulario de inscripción correspondiente. 

Hona hemen Navarrabiomedek ikerketa biomedikoa hurbiltzeko eta bokazio zientifikoak sustatzeko programatutako ekintzak:

Jornadas temáticas de puertas abiertas a Navarrabiomed 17, 18 y 21 de noviembre. 
Saio bakoitzean bisita gidatua egingo da "De la célula al paciente.10 Años avanzando juntos / Zelulatik pazientera. 10 Urte elkarrekin lanean" eta zentroko laborategiak bisitatuko dira. Toki kopurua mugatua da guztietan, eta interesdunek izena emateko inprimakiaren bidez erreserbatu beharko dute plaza.

• Azaroaren 17a, osteguna. 18:00etan Doitasunezko medikuntza: DNAtik immunoterapiara. Aforo completo. 
• Azaroaren 18a, ostirala. 10:30ean Bihotzeko gaixotasunak, ariketa fisikoa eta osasuna. Inskripzioa.
• Azaroaren 21a, astelehena. 10:30ean Neurozientzietako ikerketaren erronkak. Inskripzioa.

Zientzietako ikasleen bisita Navarrabiomedera. Azaroaren 22a. 16:30ean. Aforo completo. 
Sesión sobre salidas profesionales en investigación biomédica y posterior visita a los laboratorios del centro en grupos reducidos. Edad orientativa: 16-19 años; estudiantes de Bachillerato, Formación Profesional y primeros cursos de grados universitarios.
¡Importante! El alumnado de modelo D deberá especificarlo en el formulario con el fin de facilitar la organización de la visita a los laboratorios en euskera. 

Ikerketa biomedikoan dauden irteera profesionalei buruzko saioa eta, ondoren, zentroko laborategietara talde txikitan bisita. Adina: 16-19 urte; Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleak eta unibertsitateko graduetako lehen kurtsoak.
Garrantzitsua! D ereduko ikasleek formularioan zehaztu beharko dute, euskarazko laborategietarako bisita errazago antolatzeko.

Hitzaldia. Azaroaren 24a, osteguna. 13:00etan B areto nagusia - Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa . "Ikerketa biomedikoa praktika kliniko asistentzialean integratzea: erronkak eta aukerak". Inskripzioa.
Medikuntza- eta ikerketa-arloko nazioarteko bi erreferentek ikerketa translazionalaren garrantziari buruzko hausnarketa egitera gonbidatuko dute. Marina Berenguer Haym eta Jesús Prieto Valtueñaren arteko elkarrizketa inspiratzailea.
Parte hartu nahi dutenek aldez aurretik eman beharko dute izena. Emandako helbide elektronikoan izena eman den ordenaren arabera berretsiko da plaza.

COVID-19 protokoloa. Ospitaleetan indarra duten osasun neurriak betez, nahitaezkoa izanen da maskara eramatea jarduera guztietan. Kasuren bat gertatuz gero, COVID-19 Navarrabiomed parte-hartzaileekin harremanetan jarriko da plaza erreserbatzeko formularioan emandako datuen bidez.

Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Asteak, Nafarroan
Azaroaren 4tik 19ra, zientzia-dibulgazioko ziklo honek zientzia herritarrei hurbiltzeko hainbat jarduera eskaintzen ditu Foru Komunitatean. Zientziaren Lagunen Kluba da ezagutza zientifiko eta teknologikoa sustatzeko aste hauetako jarduerak koordinatzeaz arduratzen den erakundea. Jarduera horien sustatzaileak Nafarroako Unibertsitate Publikoa, Nafarroako Unibertsitatea eta Iruñeko Planetarioa dira. Urtez urte, hainbat erakunde laguntzailerekin, aste hauetan hitzaldiak, jardunaldi irekiak, museoetara bisitak, ibilaldi zientifikoak eta abar izaten dira.

•    Ezagutu 2022 jardueren programa osoa

• Cancers: Immune Profiling Uncovers Memory T-Cell Responses with a Th17 Signature in Cancer Patients with Previous SARS-CoV-2 Infection Followed by mRNA Vaccination

La Unidad de Oncoinmunología de Navarrabiomed, liderada por los doctores Grazyna Kochan y David Escors, junto con la Unidad de Oncobiona, liderada por las doctoras María Alsina y Ruth Vera, ha caracterizado el perfil inmunológico frente a la infección por SARS-CoV-2 y a la vacuna de mRNA Bnt162b2 en pacientes con tumores sólidos. 

El estudio demuestra que los pacientes con tumores sólidos vacunados con Bnt162b2 generan una respuesta eficiente de anticuerpos, células T y células mieloides frente a la proteína S1 del virus. Además, aquellos pacientes que habían pasado previamente COVID-19, generan una potente respuesta memoria de linfocitos T principalmente frente a las proteínas S1 y M del coronavirus SARS-CoV-2. En este sentido, la investigación pone de manifiesto que una vacuna que también incluya la proteína M podría ser aún más eficaz en estos pacientes.

Además, se constata también que la vacuna posterior a la infección incrementa notablemente la respuesta inmune frente a la proteína S1. Cabe destacar la potenciación de una respuesta Th17 tras la infección y tras la vacunación en estos pacientes, los cuales ya presentan una inflamación basal debida a la enfermedad. Esto sugiere la mejora de los adyuvantes de las vacunas de mRNA para evitar este tipo de respuesta inflamatoria.

Los resultados de este estudio forman parte de la tesis de Miriam Echaide, investigadora predoctoral de la Unidad de Oncoinmunología, y se incluyen entre la producción científica del Instituto de Investigación Sanitaria de Navarra (IdiSNA), agrupación público-privada para el fomento de la investigación biomédica en la Comunidad Foral de la que forma parte Navarrabiomed.

La investigación ha sido posible gracias a la financiación del programa de Ciencia e Innovación Horizonte 2020 de la Unión Europea. A su vez, el grupo de Oncoinmunología cuenta con el apoyo de otras instituciones como la Asociación Española Contra el Cáncer (AECC), el Instituto de Salud Carlos III, el Departamento de Salud y el Departamento de Universidad, Innovación y Transformación Digital del Gobierno de Navarra y el Ministerio de Ciencia e Innovación.

Herritarrekiko Harremanetako eta Osasun Departamentuek NOUn bildu dituzte Foru Komunitateko osasun-ikerketako profesionalak Navarrabiomedek antolatutako “Osasun publikoa: Europarekin ikertzea eta aurrera egitea” topaketan

Herritarrekiko Harremanetako eta Osasun Departamentuek Foru Komunitateko osasun-arloko ikerketako profesionalak bildu dituzte gaur goizean Nafarroako Ospitale Unibertsitarioan (NOU), “Osasun publikoa: Europarekin ikertzea eta aurrera egitea” topaketan, Europar Batasunaren osasun-estrategia bistaratzeko, Foru Komunitatean ezartzeko eta biztanleriaren ongizatean eragina izateko.

Jardunaldia Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak antolatu du eta Herritarrekiko Harremanetako Departamentuak finantzatu dute, EBko politikak eta estrategiak zabaltzeko laguntza-deialdiaren bidez.

Ikerketen lehentasunen eta erronken artean, pazientearen zainketen ikerketa, prebentzioa eta osasunaren sustapena daude. Osasunaren alderdi guztiak aztertu dira, Europako estrategia herritarrentzat eta lurraldearentzat emaitza nabariak eta onuragarriak izan daitezen.

Irekiera instituzionalean, Ana Ollo Herritarrekiko Harremanetako kontseilariak eta Santos Induráin Osasun kontseilariak Isabel de la Mata Europako Batzordeko Osasun Aholkulari Nagusia eta Krisi Kudeaketa lagundu diote.

 “Osasun publikoa lehentasuna da”

Ollo kontseilariak gogorarazi duenez, “osasuna inbertsio bat da, eta 2021-2027 aldian 5.300 milioi euroko aurrekontua du. Osasunaren aldeko programa (UE pro Salud) laguntza finantzarioa da, osasunaren arloan aurrekaririk ez duena. Programa honen mezu nagusia da osasun publikoa lehentasunezkoa dela eta tresna nagusietako bat dela Europako Osasun Batasunerantz bidea egiteko”. “Aprobetxatu beharreko aukera bikaina da, baina ez bakarra. Ez dugu ahaztu behar 2021-2027 Urte Anitzeko Finantza Esparrua, eta, alde horretatik, Europako Proiektuen Bulegotik, hark eskaintzen dituen aukera guztiak monitorizatzen ditugu, bai Horizonte Europa eta mugaz gaindiko lankidetzarako POCTEFA bezalako ikerketa-programak ere. Baina Europa dirua eta finantzaketa baino askoz gehiago da. Europa giza eskubideen, aniztasunaren eta aniztasunaren defentsa da. Europa Europako Etorkizunari buruzko Konferentziaren kontsulta demokratikoa da, eta Europa, berriz, energia-krisiaren egoeraren baterako erantzuna. Azken finean, bere argi eta itzalekin, Europa bizitzeko munduko lurralderik onena da”, jarraitu du Ollok.

Kalitatezko osasun-sistema, bereizketarik gabeko babesa duena

Testuinguru horretan, Osasun kontseilariak gaineratu du “Gainerako kontinenteekin alderatuta, Europak duen ezaugarri bereizgarriena bere kalitatezko osasun-sistema solidarioa eta solidarioa da, eta herritar guztiei babesa zabala eskaintzen die, bereizketarik gabe”.

Halaber, Europako proiektuetan parte hartzera bultzatu du. Azaldu duenez, COVID pandemiak Europako erakundeetan sentiberatasun handia piztu du osasun-politika nazionalak osatzeko beharraz. “Ezin dugu aukera hori galdu, eta lanean jarraitu behar dugu gure erkidegoak gaixotasunen prebentzioa hobetzen dituen Europako proiektuetan parte-hartzea areagotzeko. Helburua Europako guztientzat osasun-laguntza modernoa eta eraginkorra lortzea da, berdintasuna lortzea eta EBko herrialde bat baino gehiago ukitzen dituzten osasunerako mehatxu larrien aurkako koordinazioa lortzea”, adierazi du Indurain kontseilariak.

Europako Osasun Batasunerantz 

Horri dagokionez, bertaratuek zehaztasun handiagoz ezagutu ahal izan dute Europako Osasun Estrategia, Europako Batzordeko Osasun Aholkulari Nagusia eta Krisi Kudeaketaren eskutik. Matak “Europako Osasun Batasuna eraikitzeko beharra eta jarraitu beharreko urratsak” nabarmendu ditu.

“EBren osasun-politikak helburu hauek ditu: osasuna babestea eta hobetzea, europar guztiek osasun-laguntza modernoa eta eraginkorra izateko aukera berdinak izatea, eta EBko herrialde bati baino gehiagori eragiten dioten osasunerako mehatxu larrien aurkako koordinazioa. Europak Osasunaren Europar Batasun sendoagoa eraiki behar du. Horretarako, EU4Health programa bat, etorkizuneko bermeak eta finantzaketa egokia dituena, Sendagaien Europako Agentzia (EMA) indartua eta Gaixotasunen Prebentziorako eta Kontrolerako Europako Zentroa (ECDC) ditu oinarri."

Lurralde mailako estrategiaren garapenaren ikuspuntutik, Carlos Artundo Nafarroako Gobernuko Osasun zuzendari nagusiak azpimarratu du “Europarekin lan gehiago eta hobea egiten jarraitu behar dela. Ikerketaren alde egiten jarraitu behar dugu, pertsonen osasuna hobetzeko eta aurrera egiteko modu bakarra baita”.

Europatik lurraldera: lau mahai-inguru Foru Komunitateko adituekin

Osasunaren hainbat arlotako adituek Nafarroan egindako lana eta Europan nahiz Nafarroan hainbat arlotan dauden erronkak azaldu dituzte: gaixotasunen prebentzioa eta osasunaren sustapena, lankidetza, medikamentuen hobekuntza eta terapiak; osasun datuen erabilera lehentasunak.

“Osasunaren sustapena eta ikerketa” izeneko mahaian, parte-hartzaileek adierazi dute arlo berriak sortzen ari direla, hala nola osasun mentala, ingurumen-kutsadura edo osasunaren aurrean desberdintasunean zuzeneko eragina duten gizarte-determinatzaileak. Beraz, kontuan hartu behar ziren bai ikerketan bai osasuna sustatzeko ekintzetan.

Lankidetzari dagokionez, adituek nabarmendu dute osasuna ikuspuntu guztietatik zaintzeko funtsezko zeregina izan dezaketen eragile guztiak inplikatzeko erronka izugarria dela. Eskualdean, Europan eta nazioartean lankidetzan aritzeaz ari gara. Gure lurraldea erreferente bihurtu nahi dugu osasun estrategia berriak ezartzeko eta nazioartean aurrera egiteko lankidetzan aritzeko.

“Eremu farmazeutikoko aldaketei aurrea hartzea” mahaian, sektorearen ezaugarri diren aldaketetan jarri da arreta –aldaketa horiek estrategikoak, legegintzakoak eta teknologikoak dira (genomika)–. Farmazia-politika oso beharrezkoa da berrikuntza biomedikoaren gizarte-balioagatik, bai pertsonen osasunean eta bizi-kalitatean duen eragin garrantzitsuaren ikuspegitik, bai lurraldearen garapen ekonomikoan duen eraginaren ikuspegitik.
Azken mahaiak osasun-datuen bigarren erabilera izan du ardatz: “Nafarroako osasun-ikerketaren etorkizuna Europarekin marrazten”. Datuen zientziak, adimen artifizialak eta beste teknologia batzuek osasun-arreta aldatzen dute, eta gure erkidegoaren garapen ekonomikoan eta gure gizartearen ongizatean parte hartzen dute. Osasunaren arloko joera da gero eta datu gehiago sartzea, iturri oso desberdinetatik datozenak, ikertzaileentzat, osasun-profesionalentzat eta, batez ere, pazienteentzat garrantzi handia izan dezakeen informazioa eman dezaten.

Osasunaren arloan datuak sartzearen eragin nagusietako bat zehaztasuneko medikuntza pertsonalizatua garatzea da. Beraz, ezinbestekoa da datuak - bereziki datu genomikoak - “homogeneoak” eta anonimoak partekatzea, pazienteen mesedetan.

Ikerketaren eginkizuna

Iñigo Lasa Navarrabiomedeko zuzendariak ekitaldiaren ondorioak atera ditu. “Ikerketa laborategietan bakarrik gertatzen den ideia oso hedatuta dago gizartean. Gaur antolatu dugun jardunaldian, argi geratu da garrantzitsua dela ikerketak osasun-sistemaren eremu guztiak barneratzea eta ideia horretara ez mugatzea. 
Ikerketa, ikusi dugun bezala, pazienteen datuak modu dinamiko eta seguruan atzitzeko, aztertzeko eta haiekin elkarreraginean aritzeko aukera emango duten informazio-sistemak garatzea ere bada; ikertzea, halaber, osasun-metodologia berriak edo tratamendu farmazeutiko berriak hartzeko azpiegiturak prestatzea da. Ikerketa zainketa epidemiologikoko sistema sendo eta arina izatea da, osasun egoerak aztertzeko analisi epidemiologikoan metodologiak garatzen eta erabiltzen parte hartuko duena.”
Lasaren arabera, osasun-sistema kontzientziatu eta aktiboa ikerketan, kritikoagoa da erabiltzen dituen prozedurekin; moldakorragoa da metodologia berriak hartzeko, zorrotzagoa da baliabideen erabileran. Laburbilduz, eskudunagoa da eta osasun-sistema honetan langileak, bere aktibo handia, gusturago daude.

Argazkia - Ezkerretatik eskuinetara. Iñigo Lasa, Navarrabiomedeko zuzendaria; Carlos Artundo, Osasun zuzendari nagusiak; Santos Induráin, Osasun kontseilaria; Isabel de la Mata, Europako Osasun Estrategia, Europako Batzordeko Osasun Aholkulari Nagusia eta Krisi Kudeaketa; Ana Ollo,  Herritarrekiko Harremanetako kontseilariak; Kanpo Ekintzarako zuzendari nagusia; y Marisol Fragoso, Navarrabiomedeko zuzendari kudeatzailea.   

Carlos III.a Osasun Institutuak sustatutako IMPACT TEA programak, Osasuneko Ekintza Estrategikoaren deialdian, 6 autonomia erkidegotatik etorritako 1.000 paziente biltzea aurreikusten du, besteak beste, Nafarroatik.

Ikerketa translazionala sustatzeko eta autismoaren oinarri genetikoak ulertzen aurrera egiteko, Carlos III.a Osasun Institutuak (ISCIII) IMPACT TEA programa bultzatu du, Zehaztasun Medikuntzako Estrategia Nazionalaren esparruan. Nafarroako Ospitale Unibertsitarioak eta Navarrabiomed Nafarroako Ikerketa Biomedikoko Zentroak programa horretan parte hartzen dute. Ikerketa 3 milioirekin finantzatuta dago, Osasuneko Ekintza Estrategikoko (GLL) proiektuen barruan.

Azterlan horrek “Espektro autistaren nahasteen bariazio genetikoaren eta molekularraren azterketa integrala” du izana eta orain dela gutxi hasi da. Madrileko Gregorio Marañon Ospitalea buru du, eta Nafarroako entitateez gain, Murtziako Arrixakako Ama Birjina Unibertsitate Ospitalea, Sevillako Virgen del Rocío Ospitalea, Bartzelonako Clinic Ospitalea, Santiago Unibertsitate Zentro Publikoa ere parte hartzen dute.

Gogoratu behar da bihar Autismoari buruzko Kontzientziazioaren Nazioarteko Eguna izango dela, eta aurten hezkuntza inklusiboa landuko dela Garapen Iraunkorreko Helburuen testuinguruan; zehazki, 4. gaia: hezkuntza inklusiboa, bidezkoa eta kalitatezkoa bermatzea eta bizitza osoan ikasteko aukerak sustatzea.

Ikerketaren ezaugarriak

Gaixotasun hau oso ohikoa da, Europan prebalentzia %1 du, eta gero eta handiagoa da, hobeto hautemanez gero. Baina orain arte egindako azterketak ez dira oso argiak, eta oinarri genetikoak oraindik ez daude argi. Autismoaren kausak askotarikoak izan daitezke, eta, gehienetan, geneak eta ingurumen-faktoreak sartzen dira tartean, eta horrek zaildu egiten du diagnostikatzea.

Gaixotasun hori garaiz detektatuz gero, haurren garapenean goiz esku har daiteke, pronostikoa hobetuz eta komorbilitateak saihestuz. Hala ere, nahiz eta gaur egun praktika klinikoak diagnostiko estandarizatuko protokolo bat aplikatzen duen proba osagarri askorekin, ez dakigu zerk eragin duen autismoa TEA duten haurren ehuneko handi bati (% 70-80 inguru).

IMPACT TEA programaren bidez, 6 autonomia erkidegotako 1.000 haur bildu nahi dira, praktika klinikora eraman daitekeen oinarri zientifikoko ezagutza sortuko duen lagina.

Azterketaren helburua da diagnostiko genetikoko algoritmoak sortzea, laguntza-prozesuan erabakiak hartzea errazteko eta bizkortzeko erabil daitezkeenak, osasun-sistema nazionalean hainbat proba diagnostiko erantsiz. Proba horiek paziente bakoitzarentzat aurreikusitako errendimendu diagnostikoaren arabera hautatuko dira.

Nafarroako osasun sare publikoko neuropediatra, psikiatra eta psikologoek eta Navarrabiomedeko Medikuntza Genomikoaren Unitateko langileek osatzen dute proiektua.

16 urtetik beherako NOU neuropediatriako kontsultetatik datozen 160 paziente hautatuko ditu, komorbilitate desberdinei lotutako oinarri genetikoaren susmoa duenak. Horiei guztiei genoma osoaren sekuentziazioa aplikatuko zaie. Teknika berri horrek aukera ematen du gizabanakoaren genoma osoa aldi berean sekuentziatzeko, eta gaixotasun horren oinarri genetikoak hobeto ulertzeko informazioa lortzen du.

“Ikerketan egindako aurrerapenei esker, bai haurrari bai haren familiari, proba eta esku-hartzeen odisea saihestu ahalko diegu”, azaldu du Nerea Gorría Redondok, NOUko neuropediatrak eta proiektuaren  ikertzaile nagusiak. Gaixotasun arraroetan genoma osoa sekuentziatzeak normalean egiten diren proba osagarriak egitearen aldean dakarren aurrerapena adierazten du medikuak. Horien artean daude berariazko proba genetikoak, susmo kliniko batek gidatuak. Askotan, prozesu horrek probak eta akatsak eragiten ditu, eta denboran luzatzen da, emaitzarik lortu gabe.

“Analisi-mota honek lagundu diezaguke kausa genetikoa zehaztasun handiagoz eta modu goiztiarragoan zehazten”, dio Gorríak.

Doitasunezko medikuntza pertsonalizaturantz

IMPACT TEA azterketa NAGENPediatrics proiektuaren esparruan sortu zen. Ekimen hori 2020an hasi zen, eta, genoma osoaren sekuentziazioa aplikatzeari esker, diagnostikatu beharreko gaixotasun genetikoak (batzuetan, urteak) dituzten haurren diagnostiko-denborak laburtzen ari da, eta, gaur egun, kasu askotan, 2-3 astera iristen da.

Era berean, NAGENPediatrics-ek NAGEN programa osatzen du, Nafarroako osasun-sare publikoan analisi genomikoaren teknologia ezagutzen eta erabiltzen aurrera egiteko, NAGEN1000, PharmaNAGEN, NAGENMx eta NAGENCOLekin batera. Navarrabiomed buru duela, NAGEN programak Nafarroako Gobernuko Garapen Ekonomiko eta Enpresarialeko Departamentuaren laguntza du, Espezializazio Adimenduneko Estrategiaren (S4) esparruan.