Proiektu hauek Nafarroako Foru Komunitatean Navarrabiomed HUNekin lankidetzan, buru dute eta horien emaitzak “Zahartzearen eta osasunaren ikuspegi berriak” zientzia-jardunaldian aurkeztu dira.

APTITUDE eta OPTIMAGE mugaz gaindiko proiektuetako taldeek emaitzak aurkeztu dituzte gaur goizean Iruñean egin den “Zahartzearen eta osasunaren ikuspegi berriak” jardunaldi zientifikoan. Bi proiektu horiek Eskualde Garapeneko Europako Funtsak % 65era kofinantzatu ditu Interreg V-A Espainia-Frantzia-Andorra (POCTEFA 2014 2020) Programaren bidez, eta, horri esker, adinekoentzako mendekotasunari aurrea hartzeko ekintzak garatu ahal izan dira Pirinioen mugaz gaindiko eremuan, ikerketa, zaintza eta prestakuntza sustatuko dituen aditu-sarea sortuz. 

Hauskortasuna identifikatzea

APTITUDE proiektua zaharrei laguntzeko mugaz gaindiko esparru egituratzailea sortzeko ekimena da. Nicolas Martinez Velilla doktorea, Navarrabiomedeko Geriatriako Ikerketa Unitateko arduraduna eta Nafarroako Ospitale Unibersitarioko Geriatria Zerbitzuko burua, da proiektu horien buru. “Urte gehiago bizi beharrean hobeto bizitzea da, mendekotasuna prebenituz eta gure adinekoen bizi-kalitatea hobetuz”. Adinekoa zentroan jartzearen garrantzia azpimarratu du Martínezek: “zahartzea oso errealitate heterogeneoak eta konplexuak biltzen dituen kontzeptu zaharkitua da. Mendekotasun-mailaren arabera, ahultasun-kontzeptu batzuk landu behar ditugu, gaixo dagoen pertsonarengan pentsatuz, ez gaixotasunean pentsatuz”.

Horretarako, adituen sare bat sortu egin da, arreta, prestakuntza, ikerketa eta berrikuntza gerontologikoa sustatzeko. “Ezinbestekoa da pertsona hauskorra identifikatzea, osasun-arloko profesionalen artean harengan arreta jartzeko”. Ildo horretatik, gure eskualdeko biztanleriaren sektore horren egoera zehatzago diagnostikatzeko eta geriatren eta osasuneko beste profesional batzuen arteko diziplina anitzeko lankidetza hobetzeko, ahultasun-baheketa bat aipatu du, eta bertan batez besteko adina 78 urte duten 105 nafarrek parte hartu dute.

Fabricio Zambon Ferraresik, Navarrabiomed-eko ikertzaileak, azaldu duenez, “proiektuen esparruan egindako ekintzak COVIDen osasun-krisi betean garatu dira; egoera hori bereziki zaila zen adinekoentzat, inoiz baino gehiago behar baitzuten”. Horren adierazgarri dira Ariketa Fisikoa Sustatzeko Vivifrail programaren online formatuko prestakuntza-saioak edo konfinamenduaren ondorio negatiboei aurre egiteko aholku praktikoak ematen dituzten bideoak, konfinamendu-hilabeteetan adineko pertsonei zuzenduak.

Gainera, Nafarroako Unibertsitate Ospitalean bertan, iruditan ibilaldi bat egin da Nafarroan barna, ospitaleratutako adinekoen jarduera fisikoa eta kognitiboa sustatzeko, eta landa-eremuetan kolektibo horren ezgaitasunaren prebentzioan ere lan egin da.

Iatrogenia farmakologikoa prebenitzea

OPTIMAGEren helburua, APTITUDEren ondorioz sortua, nagusien farmakoterapiaren optimizazioan oinarritzen da — etapa horretan, pertsona batzuk aldi berean hartzen ari dira 10 edo 12 botika desberdin—, pazientearengan nahigabeko kalteak saihesteko, ospitaleratzea areagotzea eta bizi-kalitate okerragoa eragiten baitute. Arrisku horiei “iatrogenia farmakologikoa” deitzen zaie teknikoki.

Victoria Roncalek, Navarrabiomedeko OPTIMAGE proiektuaren eskualdeko koordinatzaileak, azaldu duenez, proiektuak lankidetza handiagoa ahalbidetu du Nafarroako Ospitale Unibertsitateko Geriatria eta Farmazia zerbitzuen artean. Polifarmaziaren erronkei buruzko diziplina anitzeko talde batek osatutako berariazko kontsulta bat sortu da. Farmazialari espezialista bat Geriatriako taldean berariaz sartzeak pazientearen farmakoterapiaren monitorizazio handiagoa ekarri du, balorazio geriatriko integralaren testuinguruan, alderdi guztietan: klinikoan, kognitiboan, sozialean eta funtzionalean, kanpo-kontsultetako eta ospitaleratutako paziente geriatrikoen optimizazio farmakologikoa lortzeko. Zehazki, 2020ko abendutik 2022ko apirilera bitartean, zerbitzuan ingresatutako 1.025 gaixoren tratamendua ebaluatu da, 2021eko maiatzetik aurrera. Eta, 2021eko maiatzetik 2022ko apirilera bitartean, 317 pertsonaren farmakoterapia berrikusi da, kontsulta espezifiko horretara lehen bisita egin dutenak.
OPTIMAGEren esparruan ere praktika onak trukatu dira lurraldeetako osasun-profesionalen artean, eta prestakuntza-ziklo bat antolatu da erkidegoko farmaziako profesionalentzat, adineko pertsonen tratamenduen berrikuspenari buruzko ezagutza praktikoak transmititzeko.

Bestalde, Optipharm garatu da, adineko pertsonen optimizazio farmakologikoari buruzko kasu kliniko bat birsortzen duen “joko” bat. Aplikazio honek simulazio ingurune segurua eskaintzen du, erabakiak hartu eta adineko pertsonengan farmakoterapia optimizatzeko laguntza tresnak abian jartzeko.

Iatrogenia farmakologikoa izan da mahai-inguru bateko eztabaidagunea. Bertan izan dira María Javier Ramírez, Farmazia eta Nutrizio Fakultateko dekanoa - Nafarroako Unibertsitatea, Maite Sarobe, Nouko Farmazia Zerbitzuko burua - SNS-O eta Javier Garjón - Aholkularitza eta Informazio Zerbitzuko burua. Hiru protagonistek botiken segurtasuna azpimarratu dute, bai eta arazo honen segurtasunean eta prebentzioan bereziki bideratutako tresna edo metodologiak ere.

Osasun-ikerketa publikoa nazioartekotzea

Bi lankidetza-proiektu horiek Navarrabiomed – Miguel Servet Fundazioak osasun-sistema publikoan ikerketa nazioarteratzeko egindako apustuaren adibide garbiak dira. Nafarroako Gobernuko Kanpo Harremanetarako Zuzendaritza Nagusiak Nafarroako Europako Astea dela eta antolatzen eta koordinatzen duen ekitaldien programarekin bat, Marisol Fragoso Navarrabiomedeko kudeaketa-zuzendariak azpimarratu du garrantzitsua dela Europako proiektuetan parte hartzea Nafarroako osasun-sistema publikoan ikerketa nazioartekotzeko: “Finantzaketa-iturri garrantzitsua izateaz gain, gure ikertzaileak gaitu egiten ditu, haien lehiakortasuna areagotuz, eta ikerketa-sistemako beste eragile batzuengana iristeko aukera ematen du, hala nola enpresetara eta unibertsitateetara, sendotzen diren eta denboran irauten duten lankidetzak garatuz”, nabarmendu du.

Nazioarteko topaketa eta adinekoentzako tailerrak

Zahartzeari buruz ere hitz egin dute Erresuma Batuko, Irlandako eta Txileko adituek. Felipe Prosperrek, Nafarroako Unibertsitate Klinikako Hematologia eta Terapia Zelularreko espezialistak eta IdiSNAko zuzendariordeak, “Molekuletatik pazienteraino” izeneko lehen blokea amaitu du. Jardunaldi zientifikoaren amaiera María Pilar Gayosoren eskutik izan da, Carlos III.a Osasun Institutuko Terapia Zelularreko eta Medikuntza Birsortzaileko Ikerketako zuzendariorde nagusiaren eskutik.

Aldi berean, Rincón de la Aduana-n, tailerak antolatu dira, herritarrak “zaindu eta osasuntsu egon daitezen”. Interesdunek zazpi jardueratan parte hartu dute: dantza, Lorea Esparzaren eskutik; usaimena suspertzeko teknikak, Innolfact proiektuaren esparruan; Navarrabiomedek eta Nafarroako Ospitale Unibertsitarioak sustatutako Vivifrail ariketa fisikoaren programa; ohitura osasungarriak eta nutrizioa; teknologia berriak eta estimulazio kognitiboa, Gurutze Gorriak kudeatuak. Gainera, Nafarroako Botikarien Elkargo Ofizialak (COFNA) itsaspen terapeutikoari buruzko informazio puntu bat prestatu du.