Noticias

Pasa den ostegunean, maiatzak 16, Navarrabiomed-ek Biologia molekularra, Minbizia eta Bioinformatikari buruzko tailer tematiko bat antolatu zuen. Topaketa ONCONET SUDOE europar sarean kokatu zen,  INTERREG SUDOE 2014-2020, onkologiaren sektorean berrikuntza sustatzen duten epe luzerako erlazioak ezartzeko, ikertzaileak, osasun-profesionalak, bio-bankuak eta enpresak konektatzea helburu duen programarekin batera finantziatuta.

Jardunaldi guztian zehar 32 entitate ezberdinetako 90 profesionalek parte hartu zuten eta honako gai hauei buruzko 3 saio eta 2 mahai-inguru ospatu ziren: minbiziaren fase molekularrak, eta onkologiari aplikatutako biopsia likidoa, genomikoa eta bio-informatikoa.

Ikerketa proiektuak

Halaber, bertaratuek sarean garatutako ikerketa-proiektu batzuen emaitzak ezagutu eta hauen inguruko iritziak partekatzeko aukera izan zuten. Interes bereziko, eta ekitaldiaren helburu nagusiko, Navarrabiomed-eko  Dr. David Guerrero ikertzaileak zuzendutako “High throughput technologies for the study of molecular alterations in breast, lung and pancreas cancer” proiektuaren emaitzak aurkeztu ziren. ONCONET SUDOE proiektuaren testuinguruan birika, ugatz eta pankrea-minbiziaren diagnostiko eta iragarpenerako ultrasekuentziazio genomikoko azken teknologiak ebaluatu dituzte. Jardunaldiaren konklusioetako bat biopsia likidoaren garrantzia izan zen, aldaketa genetiko eta epigenetikoak zuzenki odolean, biopsien edo teknika inbaditzaileen beharrik gabe analizatzea baimentzen duen metodologia berria; baita ere, gaur egun terapiarik ez duten minbizi oldarkorragoentzat bio-markagailu berriak aurkitzeko beharrizana, adibidez, bularreko minbizi hirukoitz negatiboa, adenokartzinoma pankrean edo birika-minbizia bezala aurreratzeko joera dutenak.

Arratsaldeko parte-hartzeek, datu-analisi eta bio-informatikara zuzenduak izanik, pertsonalizatutako medikuntzaren etorkizunean ezinbestekoak izango diren hiru elementu gakoren agerpena agerian utzi zuten: gaixoek aplikazio mugikor eta gailu eramangarrien bidez garatutako datu eraketa, osasun eta gaixotasunaren autogestiorako pazientearen paper aktiboagoko baten testuinguruan; zehaztasun-medikuntza baten bideratzaile bezala garatutako sekuentziazioko  genoma teknologia genomiko berriak non Nafarroa aitzindari den NAGEN 1000 eta PharmaNAGEN bezalako proiektuekin;  hizkuntza naturalaren analisiaren prozesatze teknologien aplikazioa eta historia klinikoetan metatutako ezagupena lortzeko datu integrazioa.

Zentzu honetan, big data eta adimen artifiziala bezalako  tekniken bidez bideratutako datu kantitate hauen analisia, gaur egun, Navarrabiomed-en Bio-informatika Translazional-eko  Unitatearen  erronketako bat da. Taldeak bere lana aurkeztu zuen jardunaldian zehar eta arratsaldeko saio desberdinak koordinatu zituen.

Tailerra maiatzaren 17an, ostiralean, osatu zen sareko kudeaketa taldearen lan-saio batekin. Hartan akzioen uneko egoera ebaluatu eta proiektuaren itxiera planifikatu zen. Bereziki, sareak aipaturiko akzioetan heldutako betetze gradua analizatu zuen jada proiektuaren hasieran  aurrez ikusitako  eta amaierako produktuen bitartez, besteak beste,  SOP estandarizatua edo paziente onkologikoaren eskubideen gaineko liburu zuria bezalakoak.

ONCONET SUDOE-ri buruzko informazio gehiago

ONCONET SUDOE proiektuak iraun duen 36 hilabeteetan zehar zazpi bazkidek parte hartu dute: Biocat, Coimbra-ko Unibertsitatea, Ikerketa Onkologikoen Zentro Nazionala, Granadako Osasun Parke Teknologikoa, Kataluniako Institutu Onkologikoa, Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioa eta Toulouse-ko III Paul Sabatier Unibertsitatea (proiektuaren entitate koordinatzailea).

ONCONET SUDOE proiektua ekainean Toulouse-n itxiko da  amaiera ekitaldi batekin. Sareak bere garapenean zehar, ikerketa onkologikoaren alorrean , ikerketa-proiektu multizentriko berriko sorreran eta talde ekimen lehiakorragoetan aurrera egitea ahalbidetzen duen mugaz gaindiko lankidetzako sare iraunkor bat ezartzearen helburua bete du.

Gaur egun, sarearen bazkideak etapa posible berri baten diseinu eta plangintzan lan egiten ari dira, bigarren fasearen helburu nagusiak definitu eta eremu onkologikoaren alorrean nabarmenagoak diren gaiak identifikatuz.

www.onconet-sudoe.eu

Argazkia: ezkerretik eskuinera: David Guerrero-Setas; Alexandre Ferreira; Ramon De Mello; Marilia Dourado; Celso Reis eta Salomé Pires.

• Diruz lagundutako proiektuek medikuntza pertsonalizatua, bihotz-giltzurrunetako gaixotasunen alterazio molekularrak eta gaixotasun neurologikoak dituzten pertsonen fenotipoei buruzko diagnosia bultzatzen dituzte

Industria, Energia eta Berrikuntzako Zuzendaritza Nagusiak 3.741.018,6 euroko guztizko zenbatekoa osatzen duten laguntzak banatzea onartu du,datozen hiru urteotan I+G arloko proiektu estrategikoak garatzeko, eta proiektu horien artean, Navarrabiomed, Ikerketa Mediko Aplikatuko Zentroa (CIMA) eta Nafarroako Unibertsitate Klinika buru dituzten ikerketa biomedikoko hiru proiekturen sustapena nabarmendu behar da.

Hauexek dira hiru proiektu horiek: Pharmanagen, Nafarroako Gobernuaren eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (UPNA) arteko Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentro mistoa buru duen proiektua; CIMA buru eta Nafarroako Ospitaleguneako (NOG) medikuak partaide dituen MINERVA proiektua; eta Nafarroako Unibertsitate Klinika buru duen Geneurona proiektua.

Pharmanagen, genomika eta farmakoak agintzea

Pharmanagen proiektuan, Navarrabiomedekin batera, Nafarroako Ospitaleguneak (NOG) eta Pharmamodelling farmazeutikoak ere parte hartuko dute. Proiektu honen bitartez, beharrezko metologia eta prozedurak ezarri nahi dira, Osasunbideko medikuek informazio genomikoaz baliatzeko aukera izan dezaten farmakoak agintzeari buruzko erabakiak hartzerakoan.

Horren harria, farmakoei emandako erantzuna baldintzatzen duten aldaera genomikoei buruzko informazioa osasun arloko informazio-sistemetan sartuko da, tratamendu farmakologikoei lotutako erabaki klinikoetarako laguntza gisa erabili ahal izateko. Honek dakartzan abantaila ugarien artean, espezialistek zehaztasun handiagoaz doitu ahalko dute farmako jakin baten dosia edo farmako bat ala bestea aukeratu ahalko dute pazientearen ezaugarri genetikoen arabera, erabilitako farmakoen eragingarritasuna handituz eta horien toxizitatea murriztuz.

Horretarako, proiektuak, medikamentu bat hartzeko hautagai diren pazienteen exoma osoaren sekuentziazioa erabiliko du, pazientearen ezaugarri genetikoek sendagaiaren jarduerari eragingo diotela frogatzen duten zalantzarik gabeko ebidentziak baldin badaude.

Hasieran, Pharmanagen proiektuan, lehentasuna emanen zaie trasplante hematologikoa hartzeko hautagai diren pazienteei eta hesteetako hanturazko gaixotasuna dutenei.

Ekimen honen bitartez, doitasunezko medikuntza pertsonalizatua bultzatu da Osasunbidearen barruan, Nafarroa Estatuko abangoardian kokatuz, osasun-sare publikoko informazio genomikoaren erabilerari dagokionez.

Proiektua garatuko duen taldeko burua Juan José Beloqui Lizaso doktorea izanen da, Nafarroako Ospitaleguneko Ospitale barneko Farmazia Zerbitzuko espezialista, eta fase eta bazkide estrategikoak koordinatzeaz ere arduratuko da.

Garapen Ekonomikoko Departamentuak 1.402.735,11 euro bideratu ditu proiektua finantzatzeko.

MINERVA, lankidetza publiko pribatua

MINERVA proiektuan (honen akronimoa “Medicina cardIoreNal pERsonalizada en NaVArra” hitzetatik sortua da), gutxiegitasun kardiako kronikoa nahiz giltzurruneko gaixotasun kronikoa duten pazienteen alterazio molekular espezifikoak identifikatzeko abordatze genomikoa diseinatu da. Honen bitartez, diagnosirako erabil daitezkeen biomarkatzaile berriak edo potentzialtasun terapeutikoa duten diana berriak garatu nahi dira, Osasunbideko zein Foru Komunitate osoko espezialistei doitasunezko medikuntza egiteko aukera erraztuz, gutxiegitasun kardiako kronikoa eta giltzurruneko gaixotasun kronikoa tarteko dituen testuinguruan.

CIMA, NUK eta Nafarroako Unibertsitateari atxikitako Javier Díez buru duela, proiektua IKAN Biotech SL enpresa, Nafarroako Unibertsitatea, NUK, CIMA, eta NOG kide dituen partzuergo batek garatuko du.

Mª Teresa Basurte Elorz kardiologoa eta Joaquín Manrique Escola nefrologoa arduratuko dira NOGan MINERVA proiektua koordinatzeaz; NUKen, Juan José Gavira kardiologoa eta Nuría García Fernández nefrologoa; CIMAn, Arantxa González biologoa; Nafarroako Unibertsitatean, José Luis Vizmanos genetista, eta IKAN Biotech SL enpresan, Roberto Díez biologoa.

Ikerlan honetarako, Nafarroako Gobernuak 1.267.022,84 euroko finantzaketa bideratu du.

Geneurona, epilepsia eta migrainari buruzko proiektua

Nafarroan epilepsia eta migrainaren diagnosi genomikoa ezartzea da Geneurona deritzon hirugarren ikerketa-lanaren helburua, eta horretarako, Nafarroako Gobernuak emandako 1.071.260,656 euroko laguntza jasoko du. Proiektu honen bitartez, sekuentziazio masiboaren teknika (NGS) inplementatu nahi da jardun klinikoan, epilepsia eta migraina bezalako prebalentzia eta morbilitate handiko gaixotasun neurologikoak dituzten nafar pazienteen fenotipo klinikoen diagnosia eta ebaluazio pronostikoa egiteko.

Nafarroako Unibertsitate Klinika buru duen diziplina anitzeko partzuergo baten bitartez, Geneurona proiektuak aldakortasun kliniko endofenotipikoaren eta honen diagnosi desberdinaren ikuspegitik ekin nahi dio diagnosi-prozesuari. Osasun-baliabideen aprobetxamendua eta eraginkortasun terapeutikoa hobetzea ahalbidetuko duen doitasunezko medikuntza-eredu batera jotzea da proiektu honen helburua. Making Genetics SL enpresa, Ikerketa Mediko Aplikaturako Fundazioa eta Nafarroako Unibertsitatea dira proiektu honetako bazkideak, Mª Cruz Rodríguez Oroz doktorearen ardurapean.

Honela, Garapen Ekonomikoko Departamentuak ikerketa-lana bultzatu du, bereziki I+G arloko proiektu estrategikoak eta kasu honetan sektore biomedikoari dagozkionak, S3 Espezializazio Adimenduneko Estrategian ezarritakoaren arabera.

Bana-banako ariketa fisikoko programa bat egin dute bi urte eta erdiz Nafarroako Ospitaleguneko Geriatria Zerbitzuan ospitaleratuak egon diren 75 urtetik gorako 370 lagunekin, eta, ondorioz, paziente horien “funtzio kognitiboa hobetu egin da”. Hori da Nafarroako Ospitaleguneko Navarrabiomedeko ikertzaileek eta Brasilgo Rio Grande do Sul Unibertsitatekoek “PLOS Medicine” osasun aldizkarian argitaratu duten artikulu baten ondorio nagusia. Navarrabiomed Nafarroako Gobernuaren eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren Ikerketa Biomedikoko Zentroa da. Artikuluaren egileen arabera, emaitza horrek erakusten du beharrezkoa dela “ohean egotean oinarritzen den ohiko ospitaleratzea aldatzea, pazienteen gaitasun funtzionala eta funtzio kognitiboa mantentzea aintzat hartuko duen beste ospitaleratze mota batera igarotzeko, pertsonaren egoera funtzionalaren osagai giltzarriak baitira”.

Hauek dira ikerketaren egileak: NUPen aldetik, Mikel López Sáez de Asteasu eta Mikel Izquierdo Redín ikertzaileak (Osasun Zientzien Saileko katedraduna); eta, Nafarroako Ospitalegunearen eta Navarrabiomeden aldetik, Nicolás Martínez-Velilla (Geriatria Zerbitzuko burua), Álvaro Casas Herrero, Fabricio Zambom Ferraresi eta Arkaitz Galbete Jiménez. Nafarroako Osasun Ikerketarako Institutuko (IdiSNA) kideak dira denak, Galbete izan ezik, baita Karlos III.a Osasun Institutuko Hauskortasunari eta Zahartze Osasungarriari buruzko Sareko Ikerketa Biomedikoko Zentroko kideak ere (CIBERFES). Rio Grande do Sul Unibertsitateko Eduardo L. Cadorek ere sinatu du artikulua. 

Indarra, oreka eta ibilketa uztartzen dituen ariketa fisikoko programa

Ikerketan parte hartu duten lagunek indar-, oreka- eta ibilketa-ariketez osatutako bana-banako eta kontrolpeko programa bat gauzatu zuten, norberaren ahalbideetara egokitua, baita beren eritasunen fase akutuan ere. Parte-hartzaile bakoitzaren egoeraren arabera, gaitasun muskularraren % 30 eta % 60 bitarteko intentsitateko entrenamenduak zehaztu ziren, hankak eta besoak lantzeko ariketak egiteko. Saioek hogei minutu irauten zuten, eta egunean bi aldiz (goizez eta arratsaldez) egin behar izaten zituzten, ondoz ondoko bost, sei edo zazpi egunez (asteburuak eta jaiegunak barne), adinekoentzako ariketa fisikoaren arloko aditu batzuek banan-banan ikuskatzen zituzten bitartean.

Ariketa fisikoko programa hori kasuan kasuko pazientearen inguruabar klinikoetara egokitzen zen beti, eta Vivifrail entrenamendu programatik egokitua da (Europako zazpi herrialdetan bizi diren eta hauskortasun arazoak dauzkaten mila lagun ingururekin arrakastaz probatua).. Ikertzaileen talde horrek berak joan den urtean “Journal of the American Medical Association” (“JAMA Internal Medicine”) Estatu Batuetako Medikuen Elkartearen aldizkarian argitaratu zuen artikulu batean argi gelditu zen ariketa fisikoko programa hori “hauskortasunari aurrea hartzeko lagungarria zela, baita ospitaleko egonaldi pasiboari lotutako arazoak deuseztatzeko faktore bat eta eritasuna gainditzeko motibazio-bide bat ere”, eta ez zuela konplikaziorik eragiten pazienteen hasierako osasun egoeran. Hala ere, haratago joan nahi izan zuten ikertzaileek, eta orain arte gutxi aztertu den gai bat ikertu dute: pazienteen funtzio kognitiboetan dituen onurak.

Mikel Izquierdok dioen bezala, ospitaleratzea eskatzen duen gaixotasun akutua “epe luzeko desgaitasun batean amaitzen da maiz” adineko pertsonen kasuan. “Ohean denbora luze egoteak narriadura kognitiboa eta dementzia garatzeko arriskua handitzen du ospitaleratze akutuan dauden adineko helduengan”, gehitu du Nicolás Martínez-Velillak. 

Hobekuntzak pazienteengan

Ikerketaren emaitzen arabera, ospitaleko alta jasotzean, agindutako ariketa-programa egin zuen taldeak zenbait alderdi hobetu zituen ariketa-programa egin ez zuen taldearen aldean: hitzezko gaitasuna eta gaitasun aritmetikoa, orientazioa, memoria, arreta, hitz-jarioa eta objektuak espazioan kokatzeko abilezia, baita trebetasun kognitiboak ere. Artikulua sinatu dutenen arabera, “ariketa fisikoko programa bat egiteak ospitaleratuta dauden adineko pazienteei ekartzen dizkien onurak aipatzen dituen lehen ikerketa da hau. Programa hori osagai anitzekoa da eta berariazko funtzio kognitiboei erreparatzen die, hala nola funtzio exekutiboari eta hitz-jarioari”.

Nafarroako Unibertsitate Publiko-an (NUP) batzartutako adituek osasunaren alorreko langile eta kirol munduko profesionalei deia bat egin die “osasun-agente” bihur daitezen adin goiztiarrenetatik  ariketa fisikoaren errealizazioa bultzatzeko (haurdunaldia barne). Eskari honen helburua, gaixotasun kroniko ez transmitigarriak, gizentasuna, kardiopatiak edo 2 motako diabetesa bezalako gaixotasunen prebentzio-estrategia bezala, posible izan bezain laster osasuna eta sasoi fisikoa hobetzea da. Honakoa, ostegunean, maiatzaren 9an erakunde akademikoan ospatutako eta osasuna hobetzeko bizitza guztian zehar doitasun-aktibitate fisikoaren preskripzioari buruzko jardunaldietan aterako ondorioetako bat da. Osasunaren Zientzia Fakultateak eta Osasuneko Zientzia Departamentuak Iruñan antolatutako topaketa honek, Kirol-zientzia, osasun eta bio-medikuntzaren alorreko 130 bat profesional batu zituen.

Jardunaldian, Nafarroako Osasun Ikerketako Institutura (IdiSNA) eta Navarrabiomed-era (Nafarroako Gobernuaren erakunde akademikoaren bio-medikuntza ikerketa-zentroa) ere adskribatutako NUP-ko bi ikertzaileren txostenak aurkeztu ziren: jardunaldiaren antolatzaile den Mikel Izquierdo Redín katedratikoa eta Robinson Ramírez Vélez. Horrela, lehenak fokua indarraren garapenean eta funtzio muskularrean jarri zuen,  “osasuneko profesional askoren intereseko objektu, sedentarismoarekin eta populazioaren zahartzaroarekin lotutako gaixotasunetatik indarberritzeaz gain,  kirol errendimendua berreskuratu eta optimizatzeko, adibidez, lesio muskular mota desberdinen ondoren”. Mikel Izquierdo-k indarraren funtzio muskularraren hobekuntzarako pseudoterapien gaineko mito batzuk desmuntatu zituen. Zehazki,  adinarekin entrenamendu egokia egiten bada “muskulua erremediorik gabe” galtzen dela eta neska-mutilek indar muskularra ezin dezaketela entrenatu  ukatu zuen (beti ere, adinera egokitutako ariketak eginez). Gainera, baldintza fisikoaren hobekuntzak “beti” 2 motako diabetesa bezalako gaixotasunetan hobekuntza dakarrela azpimarratzeaz gain, entrenamendu muskular hoberena neke-tamaina handiak produzitzen dituena dela ukatu zuen .

Katedradunak “kinesio-taping-a”, hesgailu neuromuskularrak, hipopresiboak, elektroestimulazioko jantziak edo masaje-arrabolen baliotasun eta eraginkortasuna ere zalantzan jarri zituen.

Osasuna eta haurdunaldia

Bere aldetik, Robinson Ramírez Vélez-ek, “emaitza ez-pozgarriekin” , populazioaren artean gaixotasun kroniko ez transmitigarriak saihesteko ahaleginak ariketa fisikoa, dieta osasungarria, lo bizkorgarria eta tabakismo eta alkoholismoaren kontrola bezalako portaera osasungarriak bultzatzean zentratu direla  azaldu zuen. Gainera, azken ikerketek ere  fokua  pertsonek bizitzan zehar gozatzen duten osasuna “nolabait ernatzean garatzen diren baldintzengatik zehaztua dagoela” esaten duen adierazpenean  jartzen dutela  adierazi zuen. Entrenamendu kardiobaskularraren (aerobikoa) eta indarrarekin eta/edo erresistentzia muskularrarekin erlazionatutako jardueren bitartez, jarduera fisikoaren garrantzia azpimarratu zuen, bai haurtzaro-urteetan zehar bai nerabezaroan. Horrela, osasunaren alorreko profesionalen, bizitzako etapa guztietan zehar (haurdunaldia barne), jarduera fisikoa preskribatzeko beharrizana azpimarratu zuen.

Antonio García-Hermoso Navarrabiomed eta IdiSNA-ko ikertzaileak eman zion amaiera zientzia topaketari zeinek hezkuntza fisikoa “eskola-curriculumaren irakasgai baztertuenetako bat” dela deitoratu eta nazioarteko ikerketa entzutetsuek “populazio gaztearengan jarduera fisikoaren praktika erregularrak, gorputzerako ez ezik, baita ere bururako, erabateko onura elkartuak frogatzen dituztela” gogoratu zuen.  Horregatik, “heziketa fisikoa, hezkuntza-programetako garrantzi handienetako materietako baten bihurtu arte, eskola edota Unibertsitate irakasgai moduan kontuan gehiago hartzeko” gogoeta bat eskatu zuen.

Ikerketa biomedikoko Navarrabiomed zentroko Immunomodulazio Unitateak, Nafarroako Ospitale Multzoko (NOM-CHN) Onkologia Mediko zerbitzuarekin lankidetzan, anti-PD-L1/PD-1 motako immunoterapiari erantzuteko aukera ematen duten birikietako minbizia duten pazienteen immunologia sistemako ezaugarri molekularrak identifikatzea lortu du. Ikerketak, Minbiziaren Aurkako Elkarte Espainiarraren (AECC) eta Osasunaren Carlos III Institutuaren (ISCIII) laguntza izan du, eta EMBO Molecular Medicine zientzia aldizkariak argitaratu du.

• Immunoterapiak minbiziaren eta bereziki birikako minbiziaren aurka izan dezakeen erabileraren alderdi desberdinak ikertuko ditu Navarrabiomeden.

Gaur egin da Navarrabiomeden, proiektuak garatzeko baliabiderik ezagatik atzerrira joan behar duten ikertzaile espainiarren talentuari atxikitzeko Roche Farma Espainiak abiarazitako ‘Adituen Ihesari Stop’ deritzon beka berri bat emateko ekitaldia.

Ekitaldian izan dira Nafarroako Gobernuko Osasun Departamentuko zuzendari nagusi Luis Gabilondo, Navarrabiomedeko zuzendari Iñigo Lasa eta Roche Farmako Regional Access & Business arloko zuzendari Mónica Palomanes, Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroko Immunomodulazio Unitatean lanean diharduen Carlos Hernández doktore ondoko ikertzaileari beka emateko.

‘Adituen Ihesari Stop’ deritzon ekimenaren bitartez, Roche Farma Espainiak berrikuntza bultzatzen du tokiko osasun eremuan. Carlos Hernández ikertzailearen esanetan, beka honek lanean jarraitu eta ikerketa-karrera aurrera bultzatzeko aukera eman dio, eta laguntza hori jaso ezean, beste irtenbide profesional batzuk aztertu edo atzerrira ikertzera joan beharko zukeen.

Carlos Hernándezek adierazitakoaren arabera, “Rocheren ekimenari esker, ikertzaile askok Espainian jarraitu ahalko dute, eta honek gizartearen mesedeko ikertzaile-sarea sortzen lagunduko du”. 

Abangoardiako ikerketa: minbiziaren aurkako immunoterapia

Carlos Hernández ikertzaile dabilen Immunomodulazio Unitateak era koordinatuan lan egiten du Nafarroako Ospitaleguneko Onkologia Medikoko Zerbitzuarekin. Unitate honetan, garrantzi handiko lana egiten ari da paziente onkologikoen tratamendurako immunoterapien garapenaren inguruan.

Tumorea garatzen denean, minbiziaren zelulek sistema immunitarioa inhibitzen dute, eraso egin ez diezaien. Ildo horretan, sistema immunitarioa berraktibatzea da immunoterapiaren helburua, tumoreari berriz ere eraso egin diezaion, erabat desegin arte. Immunoterapiari erantzungo dioten pazienteak identifikatzeko biomarkadoreak garatzea da laguntza jaso duen zientzialariak garatu beharreko ikerketaren ardatza, horrelako tratamenduek beste pazienteegan duten eraginik ezaren kausak ikertzeaz gain.

Momentuz, ikerketa birikako minbiziari zuzendu zaio, baina beste tumore mota batzuetan ere aplika daiteke.

Adituen Ihesari Stop bekak

Adituen Ihesari Stop deritzen beken bitartez, Rochek ikerketa sustatzea xede duten doktore aurreko eta doktore ondoko proiektuen finantzaketa bultzatzeko tresna bat jarri du autonomia-erkidegoetako osasun departamentuen eskura.

Beka hauek 60.000 euroko diru-kopurua atxikia dute 18 hilabeteko epealdirako, eta proiektuarekin bat egindako autonomia-erkidegoetako osasun erakundeek kudeatzen dituzte, Roche Farmaren eta osasun erakunde bakoitzak izendaturiko entitatearen arteko lankidetza-hitzarmenaren bidez. Orain arte, honako autonomia-erkidego hauek atxiki zaizkio lankidetza-formula honi: Andaluzia, Aragoi, Balear Uharteak, Kanariar Uharteak, Gaztela eta Leon, Gaztela-Mantxa, Katalunia, Valentziar Komunitatea, Madrid, Murtzia, Nafarroa eta Euskadi.

Horren harira gogoratu behar da beka hauek ikertzaile-sare baten sorrera sustatu dutela Espainian. Egun, kualifikazio goreneko gazte askok ez dituzte aukerarik onenak aurkitzen geure artean. Egoera honi erantzun eraginkorra ematea da ekimen honen xede nagusia.

Francisco Arasanz Nafarroako AECC Minbiziaren Aurkako Espainiako Elkartearen zuzendariak onkologia saileko ikerketa-proiektu baten garapenera bideratutako laguntza eman zion atzo Navarrabiomed-eko Inmuno-Modulazio Taldeko arduradun den David Escors doktoreari. Datozen hiru urteetan AECC Nafarroak Navarrabiomed-en egitasmoaren %100a finantzatuko du Nafarroako gizartearen sostengua bideratuz eta minbiziaren aurkako borrokan elkartearen estrategia sendoa izanez.

Beste alde batetik, AECC Nafarroa-k Luis Montuenga Nafarroako Unibertsitateko Medikuntza Aplikatuko Ikerketa Zentroko doktoreak 2014an hasitako ikerketaren  jarraipena berretsi zuen laguntza bi urtez luzatuz.

Navarrabiomed-en proiektua finantzatua

Immunoterapia tratamenduek aurrekaririk gabeko eraginkortasun klinikoak erakusten dituzte minbizi ugaritan. Hala ere, oraindik ez dira eraginkorrak paziente askorentzat eta eraginkortasun falta horren arrazoiak oraindik ez daude oso argi.

Azken lau urteotan, David Escors doktorearen taldeak sistema immunitarioaren zahartzearen ondoriozko tratamenduen garapenean lagundu du. AECC -k finantzatutako proiektuari esker, defentsen zahartzea berreskuratzen duten botikak immunoterapia tratamendu berriekin uztartuz minbiziaren aurka eraginkorrak ote diren aztertuko dute. Ikerketa proiektuan sortutako datuekin, paziente bakoitzarentzat tratamendu espezifiko eraginkorrenak iragartzea edo iradokitzea ahalbidetuko duten odol analisi xumeak garatzen saiatuko dira.

Konpromiso egonkorra ikerketarekin

Aurten, AECC-k 12 milioi euro esleitu dizkio 140 proiekturi eta beraz, 2011tik aurrera 40 milioi euroko inbertsioa egin du 50 ikerketa-zentro baino gehiagotako 250 proiektu baino gehiagotan parte hartuz. 

Elkarteak minbiziaren fase bakoitza eta ez-ohiko tumoreak ikertzera, ikerketa translazionala bultzatzeko talde koordinatuetara, haur-minbiziari buruzko proiektu espezifikoetara eta doktoretza ondoko beketara zuzentzen ditu funtsak. Gaur egun, 100 ikertzaile inguru daude lanean AECC-en finantzaketari esker.
 

• Ikerketak Ekonomia Ministerioaren finantzaketa izan du eta Nature Communications aldizkari entzutetsuan argitaratu da

Nafarroako Gobernuaren eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) zentro mistoa den Navarrabiomed bio-medikuntza ikerketa zentroko zientzialari talde batek, bakterioek, beste gauza batzuen artean, giza gorputzean ugaltzeko eta infekzioa sortzeko erabiltzen duten sistema sentsoriala ezaugarritzea lortu du.

Nature Communications aldizkari zientifikoak argitaratua eta Ekonomia, Industria eta Lehiakortasun Ministerioaren finantzazioa duen berrikuntzak, bakterioak ingurumen-baldintza desberdinetara nola egokitzen diren hobeto ulertzeko aukera emateaz gain, antibiotiko espezifikoago eta eraginkorragoak garatzea ahalbidetuko du.

Ikerketa, Navarrabiomed-eko zuzendari eta zentroko Mikrobio-patogenesi taldeko ikertzaile arduraduna den Iñigo Lasak zuzendu du. Halaber, Agro-bio-teknologia Institutuko (NUP-CSIC-Nafarroako Gobernua), Valentziako Bio-medikuntza Institutuko (CSIC) eta Glasgow-ko Unibertsitateko Institute of Infection, Immunity and Inflammation-eko ikertzaileen kolaborazioa izan du.
Bakterio oso iraunkorrak

Gaur egun, antibiotiko tratamenduei erantzuten ez dieten bakterio farmako-iraunkorren agerpena, Munduko Osasunaren Erakundeak (OME) lehentasunezkotzat jotzen duen osasun-arazoetako bat da.

Bakterioek beren inguruneko aldaketetara  erantzun eta egokitzen dira bi osagairen sistema izeneko elementu sentsorial batzuk erabiliz. Mota honetako sistema sentsorialak bakterioetan, onddoetan eta landareetan aurkitzen dira, baina ez animali-zeluletan. Bakterioen kasuetan, hala nola, birulentzia edo haren hazkundea bezalako zelula-prozesu garrantzitsuak erregulatzen dituzte, eta ondorioz, helburu bihurtzen dira bakterioen aurkako terapia berriak diseinatzeko.

Lanaren helburua bi osagairen sistema guztiak ezabatzea izan da, hau da, sistema sentsorial osoa, MOE-aren arabera giza patogeno nagusietako bat den Staphylococcus aureus-en, eta ondoren, bi-osagaien sistema bakarra duten bakterio-bilduma bat sortzea. Estrategia horri esker, elementu bakoitzaren zentzumen-sare konplexu bat sinplifikatu ahal izan da sistema bakoitzaren funtzio indibiduala zein den eta haien artean dagoen erlazioa ulertzeko.

Ikerketaren aplikazio klinikoa

Erabilera klinikoari dagokionez, Iñigo Lasa-k antibiotiko berri zehatzago batzuen garapenari buruz hitz egiten du. "Bi osagaiko sistemak bakterio patogeno guztietan parte egoteak eta ez gure organismoko zeluletan,   sistema hauek oztopatzen dituzten sistemak garatzeko aukera ematen digu, bakterioa infekzioan zehar garatzea saihestuz, gure zelulen gainean inolako ondoriorik eragin gabe".

Ildo horretan, ikerketa honetan sortutako bakterioak patentatuak izan dira, eta gaur egun taldea tratamenduan eta praktika klinikoan infekzioen kontrolean sartu ahal izango diren zenbait itsas konposatu aztertzen ari da.

Ikerketa IdiSNA Nafarroako Osasun Ikerkuntzaren Institutuaren jardueraren parte da; Navarrabiomed eta NUP, Foru Erkidegoan bio-medikuntza ikerketa sustatzeko helburua duen talde publiko-pribatu honen kide dira.

• Behind the paper - Nature Microbiology: "Life without sensing. Can Staphylococcus aureus live without two-component sensorial system?"

• Frantzia, Portugal eta Espainiako 10 ikerketa-zentroren partaidetza izan duen ekimenak ikerkuntza eta berrikuntza ardatzetan kalifikazio hoberena lortu du 

Nafarroako Ospitale-Guneak (NOG) hurrengo hiru urteetan zehar , iktusaren arreta integraleko modelo berritzaileen inplementazio eta garapenerako bikaintasun sare bat den ICTUSnet proiektuan parte hartuko du Navarrabiomed bio-medikuntza ikerketa zentroaren eskutik.Proiektuak Frantziako, Portugalgo eta Espainiako sei herrialdetan kokaturiko 10 ikerkuntza eta garapen zentroren partaidetza du, aldi berean, Europako hego-mendebaldeko 35 organismo publiko eta pribaturen sostengua izanik, gehienak, entitate bazkide moduan jarduten duten ospitale eta osasun-zentroak.

Tomás Belzunegui Ospitalizazio prozesu eta Urgenteetako Asistentzia zuzendariordeak eta Marisol Fragoso Navarrabiomed-eko kudeaketa zuzendariak, NOG-ko Roberto Muñoz eta Beatriz Zandio neurologoekin batera, proiektuaren xehetasunak aurkeztu dituzte gaur.

ICTUSnet, Interreg Sudoe-k aldi berean finantzatuta dago; honakoa Eskualdeko Garapenerako Europako Funtsaren (FEDER) bitartez proiektu transnazionaleko bulkadan kolaboratuz, Europako hego-mendebaldeko eskualdeko garapena babesten duen programa da. Programa honek Europako hego-ekialdeko eskualdeekiko arazo komunak konpontzeko lankidetza sustatzen du.

ICTUSnet proiektuak kalifikazio onena lortu du Ikerketa eta Berrikuntzaren ardatzean, azken urtean Interreg Sudoe 2014-2020 egitasmoen bigarren deialdian egindako hautaketa prozesuaren baitan.  Hasiera baten, deialdi honetara 357 proiektu aurkeztu ziren, berrikuntzaren alorreko 222 proposamenekin (lehenengo ardatza) eta 135 proposamen ingurumen eta eraginkortasun gaietan (bostgarren ardatza).

Nafarroak parte hartuko duen proiektua, eskualde parte-hartzaileetan iktus kasuen laguntzari lotutako datuen kudeaketa eta erabilera partekatuan oinarritzen da, zeinak 20 milioi biztanle biltzen ditu. Helburua zentro parte-hartzaileen artean informazio eta esperientziak partekatzea da  berrikuntza, arreta eta eskuragarri dauden protokoloak hobetu eta ictus-aren inguruko ikerkuntza errazteko. Proiektuaren aurrekontu osoa 1,7 milioikoa da eta  Europako funtsaren 1,3 milioiko diru-laguntza bat dauka.

Katalunia-tik koordinatutako sare bat

ICTUSnet, AQuAS Kataluniako Osasun Kalitate eta Ebaluaketa Agentziak koordinatzen du eta Barcelona Supercomputing Center - Superkonputazio Zentro Nazionala bezalako datuen kudeaketa adimentsu (Big Data) eta cloud computing-aren alorreko lehen lerroko erakundeen parte-hartzea dauka. 

“Sare eta kolaborazio-plataformen sormen eta garapenenaren” alorrean lan egiten duen ICTUSnet proiektuak bazkide ezberdinek emandako datuen bitartez iktus-aren arreta jardunbide eta protokoloak ikertu nahi ditu Sudoe espazio osoan egokituak eta ihardetsiak izan daitezkeen praktika-egokiak partekatuz.

ICTUSnetek 'cloud computing' teknologian oinarrituta dagoen eta informazio-bolumen handiei buruzko algoritmo kognitiboen bidez informazioa atera, aztertu eta lantzeko sistema banatuaren nodo zentrala izango den plataforma bat sortu nahi du. ICTUSnet eskualdeko iktus erregistroetako egituratutako eta ez-egituratutako datu klinikoak ateratzeko gai izango da.

Zehazki, itxaroten den produktua iktusaren arretaren alorrean berrikuntza eta ikerketan bikaintasuneko sare iraunkor transnazional egonkor bat da. Sare honek honako helburuak ditu: gaixotasunaren ezagupenaren eta pazienteen arretaren kalitate eta eraginkortasunaren hobekuntza, medikuntza, komunikazio eta informazio-teknologia berrien  (IKT) eta  zientzia konputazionalen sinergien identifikazio eta ustiapena; nahasitako aktore guztientzat eskuragarri dagoen eta atxikitu nahi duten beste eskualde batzuetara irekitako plataforma birtual baten sorrera eta praktika-egokien truke eta hobekuntza inplementazioak egitea egungo iktusaren arreta-plan integralean. 

Proiektuak, Katalunia (AQuAS agentzia, Barcelona Supercomputing Center – Superkonputazio Zentro Nazionala, Ictus Fundazioa eta Open Evidence), Aragoa (Osasun Zientzien Aragoiko Institutua), Balearrak (Illes Balears Osasun ikerketa Institutu Fundazioa), Nafarroa (Navarrabiomed), Portugalgo iparraldea (Administração Regional de Saúde do Norte) eta Okzitania-ko (Centre hospitalier Universitaire de Montpellier département de neurologie Unité neurovasculaire y Centre Hospitalier Universitaire de Toulouse) herrialdeetako 10 bazkideren partaidetza dauka.

ICTUSnet denbora-mendekotasun larrialdietarako arreta bezala ezagutzen den 2014-2020 Nafarroako Osasun Planaren lerro estrategikoaren baitan agertzen da eta iktus-a, miokardio-infartu zorrotza, kardioarnas-geldialdia, politraumatizatutako gaixo larria eta sepsis-a bezalako prozesuen inguruko etengabeko hobekuntza eta ikerketa jarduerak begiesten ditu.

900 iktus kasu urtero

NOG-ko iktus unitatean urtero 900 paziente ospitaleratzen dira, horietatik %86 iktus iskemikoak dira eta hauetatik %20ri zain-barne bidezko farmakologia-tratamenduak (fibrinolíticos)  aplikatzen zaizkie eta %4k kateter bidezko tronbektomia tratamenduen onura lortzen dute.

Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuak, Iktus Kode baten hasierako esku-hartze batetik, Iktus unitateko zainketak edota pazienteen birgaitze intentsibora doazen protokolo ezberdinetan oinarritutako iktus kasuen arreta integrala eskaintzen du. Birgaitzearen kasuetan, fisioterapia, terapia okupazionala, logopedia, bere egoera emozio-kognitiboaren balorazioa eta egoera sozialaren ikerketa eskaini dezake. Iktus-Kodean berriki sartutako berritasunen artean,  pazienteek  behar duten tratamendua esplorazio-gela berean ematen denez esku-hartzearen iraupena murrizten duen TAC Kodea eta Teleiktus, baterako esku-hartzea burutzeko Tutera-ko “Reina Sofia” Ospitalearen Larrialdi Zerbitzua NOG-ko Neurologia sailarekin bideo bidez konektatzen duen teknikak nabarmentzen dira.

Iktusa biztanleria orokorraren eta lehenengo urritasun iraunkorraren arteko bigarren heriotza-kausa da eta gutxi gorabehera, kasuen %40an eguneroko jarduerak egiteko desgaitasuna sortzen duten ondorioak uzten ditu (gorputzaren alde bat mugitzeko zailtasunak, oreka mantentzeko, hitz egiteko, pentsatzeko edo sentitzeko). Arrisku faktoreak egoki zuzendu eta tratatzeak kasuen %80raino ekidin dezake.

Gaixotasunari aurrea hartzeko gomendioak, funtsean, dieta aberats eta osasungarri bat jarraitzean, gantz eta gatz gutxi hartzean, neurrizko ariketa fisikoa egitean, pisua, kolesterola, arteria-tentsioa eta gluzemia kontrolatzean,  ez erretzean, hartutako alkohol kopurua neurtzean eta bihotz-taupadak sentitzen badira, medikuari kontsultatzean oinarritzen dira.

Osasun adituen arabera, gure inguruko pertsona bat iktus bat jasaten ari dela adieraz dezaketen sintometako batzuk, bat-batean, gorputzaren zati baten paralisi osoa edo gorputz zati baten inurritzea sentitzea, Ikusmenaren guztizko edo zati baten galtzea, hizketa- edo ulermen arazoak edo bat-bateko buruko min bizia dira. Zantzu hauen aurrean, une batekoak izan arren, berehala larrialdietara joatea gomendatzen da.

CHN Nafarroako Ospitale Guneak eta Navarrabiomed bio-medikuntza ikerketa zentroak ‘biopsia likidoa’ bezala ezagutzen denak AEA Alboko Esklerosi Amiotrofiko-aren diagnosi eta jarraipenean duen baliagarritasunari buruzko ikerketa berritzaile bat burutu dute. Ikerketaren emaitzak ‘Annals of Translational Medicine’ aldizkarian argitaratu dira.

AEA-ren egunaren ospakizunarekin bat, Nafarroan gaixotasun hau pairatzen duten pazienteak zaintzen dituzten disziplina anitzeko taldeko kideek sorospen-laguntzaren eta ikerketaren alorrean egin dituzten azken aurrerapenak eman dituzte aditzera, `biopsia likidoari’ buruzko honako ikerketa berritzaile hau nabarmenduz.

Ikerketa hau koordinatzearen erantzukizuna, Navarrabiomed eta el NOG-ko Neurologia Zerbitzuari atxikitako medikuak diren Maite Mendioroz eta Ivonne Jericó doktoreena izan da. Ikerketa, Foru Erkidegoko ikerketa biomedikoaren sustapenerako elkarte publiko-pribatua den IdiSNA Nafarroako Zientzia Ikerketaren Institutuaren zientzia jardueraren parte da. Ikerketak AEA-dun pazienteen eta gaixotasunik gabeko pertsonen gaineko kontrol-talde baten parte-hartzea izateaz gain,   NOG-eko Eguneko Neurologia Ospitaleko Neurologia eta Anestesia zerbitzuko profesionalen, erizaintza taldearen eta Navarrabiomed-en Neuroepigenetika Unitatearen parte-hartzea ere izan du.

Ikerketaren koordinatzaileak adierazi dutenez,  neuro-endekapenezko gaixotasunen ikerketaren muga handienetako bat, bizirik dagoen bitartean, gaixoaren nerbio-sistemako ehunera sarrera izatea eta berau aztertzea da. Oztopo hori gainditzeko, AEA-ko pazienteengan aplikatutako onkologiaren alorrean oraintsu garatutako teknika bat erabili dute: ‘biopsia likidoa’ bezala ezagutzen dena.

Teknika hau, hiltzen direnean zelulek odol-zirkulazioan euren edukia askatzen dutela , DNA-a barne,  esaten duen baieztapenean oinarritzen da. DNA molekula zirkulatzaile hauek euren zelulei buruzko informazio biokimikoa eskaintzen dute (hortik ‘biopsia’) eta kasu honetan, hildako neuronak dira. Zelula hauek isolatu eta aztertzea posible da odol-analisi baten bidez (hortik ‘likidoa’). Ikerketa taldeak teknika hori arrakastaz erabili du AEA-dun gaixoen DNA zatiak isolatzeko eta gene berri bat identifikatzeko (RHBDF2) zeina AEA-ren etorkizuneko bio-markagailutzat erabil daitekeen etorkizunean.

 “Guk ezagutzen dugun arte, teknika hau neuro-endekapen gaixotasunen diagnosian aplikatzen den lehen aldia da eta emaitzak zeharo itxaropentsuak dira. Hemendik aurrera, Alzheimerr-a bezalako beste neuro-endekapen gaixotasun batzuetan ikertuko dugu”, adierazi dute ikerketaren koordinatzaileek,  proiektu hau momentu oro pazienteek, euren familiek eta gaixotasunik gabeko boluntarioek ikerketan parte hartzeko erakutsi duten gogoak ahalbidetu dutela azpimarratuz.

11 urtetan zehar alor anitzeko talde batek 200 gaixo baino gehiago tratatu ditu

Hasieratik, AEA-ren alorreko ikerketaren sustapen eta indartzea Nafarroan paziente hauetaz arduratzen den taldearen erronketako bat izan da. Gaur egun, Navarrabiomed-eko Gaixotasun Neuro-muskularren eta Neurona Eragilearen Taldea (non ikertzaile nagusia Jericó doktorea da) AEA-ri buruzko bi doktore tesi eta gaixotasun honekin loturiko lau proiektu zuzentzen ari da, zehazki, gaixotasunaren diagnosi eta jarraipenean lagunduko duten bio-markagailuen bilaketari, neuronaren handitzearen garrantziari, gaixotasuna sortzen duten mekanismoei, gene-faktoreen analisi eta epidemiotologia eta desgaitasun ikerketari buruz.

Horretarako, asistentzia eta ikerketa aktibitatea koordinatzen dituen talde honek Navarrabiomed-en Proteomika eta  Bio-banku plataformekin, Maite Mendioroz  doktoreak zuzentzen duen Neuroepigenetika Ikerketa Unitatearekin eta Nafarroako Lan-Osasun Publiko- arekin (Gaixotasun arraroen erregistro nafarra) kolaboratzen du.

AEA klinikaren ikuspuntutik heterogeneoa den Nerbio Sistema Zentralaren neuro-endekapen gaixotasun bat da paziente guztiek ahultasun eta mailakako atrofia muskularra bezalako koadro klinikoak partekatu arren. Biziraupenari dagokionez, iragarpena paziente batzuen eta beste batzuen artean aldatu egiten da. kasuen %5 eta %10 familien baitan ematen da baina kasu gehienak noizbehinkakoak dira arrazoia oraingoz behintzat ezezaguna izanik. Urtero, 1 edo 2 kasu diagnostikatzen dira 1000.000 biztanleko eta nahiz eta maiztasun gutxiko gaixotasun bat izan, eragin sozio-familiarra oso garrantzitsua da. Gaur egun, ez da tratamendu sendagairik ezagutzen baina honek ez du esan nai tratatu ezin den gaixotasun bat denik.

Gaixotasun hau pairatzen duten pertsonek  alor anitzeko profesionalen arreta behar dute. Gaixotasunaren Munduko Eguna dela eta, NOG-ean AEA tratatzen duen disziplina anitzeko taldeak informazio-triptiko bat aurkeztu du paziente eta hauen familientzat. Gainera, gaixo talde honi  NOG-ean jada 11 urtetan (200 paziente baino gehiago zainduz) funtzionatzen ari diren unitate edo disziplina anitzeko taldeetan koordinatutako arreta sozio-sanitario bat eskaintzearen garrantzia azpimarratu du.   

Nafarroa paziente hauei zuzenduriko disziplina anitzeko arreta modelo hau ezarri zuen lehen erkidegoetako bat izan zen. 2007tik AEA-a pairatzen duen pertsonaren eta bere familiaren arreta integrala da eta NOG-eko honako profesionalek osatutako disziplina anitzeko talde batek koordinatuta dago: Ivonne Jericó doktorea (Neurologia), Ana Zugasti doktorea (Elikadura), Begoña Fernandez doktorea (Neumologia), Asun Ibiricu doktorea (Neurofisiologia), Juan Pedro Tirapu doktorea (Medikuntza intentsiboa), Rakel Suescun doktorea (Lan Soziala), Neurologia-erizaintza, Elikadura Goi Teknikariak, Arreta Aringarrien Zerbitzua eta San Juan de Dios Ospitalearen Arreta Psikosozialeko Taldea (Yolanda Santesteban eta Ana Baños).

Hasieratik, talde honen lana zuzendu duen xedea  gaixoan oinarritutako neurriko arreta sozio-sanitario egokia lortzea izan da. Gainera, gaixotasunaren sendagaia bilatzeko ‘gakoa’ ikerkuntza dela mantentzen dute.