Noticias

•   Jarduera zientzietako batxilergoko, unibertsitateko edo lanbide heziketako ikasleei zuzenduta dago

Navarrabiomedek ikerketa biomedikoan eta bioteknologikoan interesa duten batxilergoko ikasleei zuzendutako bisita bat eskaintzen du, baita gaur egun unibertsitateko eta osasunaren arloko lanbide heziketako graduak egiten ari diren ikasleei ere. Saioa azaroaren 21ean, ostegunean, izango da, 16:30ean, eta zentroko areto nagusian hasiko da (plaza mugatuak).

Saioan zehar, ikerketa biomedikoaren esparruan dauden irteera profesionalak ezagutu ahal izango dituzte eta zentroko ikertzaileen eskutik, instalazioak ezagutuko dituzte, talde txikietan.

Izen-emateak - Parte hartu nahi duten pertsona guztiek honetako formularioan eman beharko dute izena.
Plazak izen-ematearen ordenaren arabera esleituko dira.

Jarduera hau Navarrabiomed-ek 2024ko Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Asteen esparruan garatzen dituen jardueren parte da.
 

• Osasun ikerketa eta herritarren zientzia sustatzeko Europarkin bat egitearen garrantzia azpimarratu du Ollo lehendakariordeak.
   

Gaur arratsaldean Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioaren ‘Hablemos del dolor en la lactancia materna /Hitz egin dezagun bularra ematearen minaz’ ekitaldia ospatu da Iruñeko autobus geltoki zaharreko erabilera anitzeko aretoan, "Osasun Publikoa: Europarekin ikertu eta hobetu" foroaren barruan. Bigarren lehendakariorde eta Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako kontseilari Ana Ollok ireki duen jardunaldi honetan, herritarrak, osasunaren arloko profesionalak eta gizarte zibileko eragileak bildu dira, edoskitzaroko minaren arazoa ikusarazteko eta herritarren zientziaren metodologia ezagutzeko interesa dutenak, Europar Batasunak osasun publikoko arazoei heltzeko tresna gisa sustatzen baitu.

Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioa da ekimen horren buru, eta Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko profesionalek ere parte hartu dute. Nafarroako Gobernuko Kanpo Ekintzako Zuzendaritza Nagusiak finantzatu du, Europar Batasuneko politikak eta estrategiak hedatzeko 2024ko deialdiaren bidez. Azterketa pilotu honekin, Navarrabiomedek jarduera-ildo berri bat irekitzen du, herritarren zientzia Nafarroako ikerketa publiko biosanitarioan integratzen duena.

Ollo lehendakariordeak nabarmendu nahi izan duenez, "garrantzitsua da Europa kontuan hartzea osasun-ikerketa eta herritarren zientzia sustatzeko; izan ere, horrelako ekimenekin, eta, bereziki kasu honetan emakumeoi eragiten baitigu, lagundu egiten du askotan ikusezin bihurtzen diren gaitz horien ezagutzaren aurrerapenean eta garapenean, hala nola edoskitzaroko mina. Emakumeen testigantzei esker, jardunaldi honetan ezagutaraziko diren proiektuen gisako lankidetzak egin daitezke ".

Era berean, Ollok adierazi duenez, "Europako laguntzen deialdiei esker, Navarrabiomed bezalako erakundeek Nafarroako gizartearen garapenari laguntzen diote, oraingoa bezalako ekimenekin. Ekimen hauen helburua herritarrak inplikatzea da, eta Gobernuaren helburuarekin bat egiten dute, Foru Komunitatea Europan eta Europa bera Nafarroan inplikatzea dakarrelako. Nafarroa gehiago Europan eta Europa gehiago Nafarroan ", amaitu du.

Halaber, jardunaldiaren hasieran azpimarratu da herritarren zientziak zientziaren eta gizartearen arteko lankidetza handiagoa errazten duela parte-hartze aktiboa sustatuz, baterako sorkuntza sustatuz eta herritarrak ahaldunduz osasunaren kudeaketan eta ongizatearekin lotutako erabakiak hartzean. Ikuspegi horri esker, herritarrek informazioa jasotzeaz gain, ikerketan, politiken diseinuan eta osasun publikoko konponbideen ezarpenean lankidetza aktiboa izan dezakete.
 

Edoskitzaroko minaren inguruko parte-hartze tailerra

Literatura zientifikoaren arabera, gaur egun bularra ematen duten amen % 40tik % 90era artekoek pairatzen dute mina edoskitzaroan, baina oraindik ez du ikusgarritasun nahikorik gizartean. Askotan, abandonu goiztiarra eragiten du, eta horrek ondorio garrantzitsuak ditu osasun publikoan.

Herritar-zientziaren ekimen honi esker, herritarrek aktiboki parte hartu ahal izan dute zeregin zientifikoetan, edoskitzaroko minaren ezagutza berria eta ulermen hobea sortzeko, parte-hartze eta baterako sorkuntzarako metodologien bidez. Era berean, tailerra antolatzeko aukera eman du, eta, horren ondorioz, herritarrek gehiago parte hartu dute ekimenean, eta edoskitzaroko minaren problematikari buruzko datuak, informazioa eta testigantzak biltzea erraztu du.

Ekitaldian, besteak beste, Rosina Malagrida, IrsiCaixako Living Lab for Health-eko arduradunak, InSPIRES proiektu europarra aurkeztu du, eta ezagutzera eman du nola lagun dezakeen herritarren zientziak ikerketaren eta gizarte-premien arteko arrakala murrizten. Nabarmendu duenez, pazienteek gutxitan parte hartzen dute osasun-arloko ikerketa-lehentasunak identifikatzen. "Horren ondorioz, beharrak ase gabe dituen ikerketa-agenda bat sortzen da. Herritarren zientzia funtsezkoa da lehentasunak definitzeko eta osasun-arazoak konpontzeko modua hobetzeko. Ikerketaren inpaktua maximizatzen laguntzen duten askotariko metodologiak aplikatzen dira. Hala ere, oraindik ez da finkatu praktika komun gisa, eta ez dago estandar adosturik jakiteko nola aplikatu arazoak konpontzeko, batez ere konplexuak direnean. IrsiCaixaren Living Lab de Salud erakundetik herritarren zientzia-prozesuak errazten ditugu ikuspegi sistemikoekin, osasun-arazo konplexuei ikuspegi hobeak bilatzeko ", azaldu du Rosina Malagridak. 

Ekitaldian zehar, Biook Elkartearekin elkarlanean egindako tailer bat ere egin da. Bertan, zientzialari herritarrek, dinamika parte-hartzaile baten bidez, edoskitzaroan izandako minaren esperientzia eta horren ondorioak kontatu dituzte. Saio honekin, bularra emateko minaren mapeoa irudikatzen duen mural parte-hartzailea sortu da.

Saioa amaitzeko, Elena Antoñanzas Osasun departamentuko Osasun Estrategia eta Ikerketa Zerbitzuko zuzendari eta Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioaren ekimenaren arduradun zientifikoak parte hartu du, eta tailerraren ondorio nagusiak aurkeztu ditu: "Amagandiko zaintzan arreta ematen duten emakumeei eta profesionalei entzuteak, eta haiek ikerketa-galderak ikertzaile-taldearekin batera sortu dituztenek, aukera eman digu beren erabakian dauden itxaropenak eta baldintzak entzuteko, amaren eta emakumearen rola kontuan hartuta. Era berean, minaren ondorioak eta esperientzian lagun egiteko baldintzek duten paper erabakigarria ezagutzen lagundu digu, baita hitz egitea eta minaren eta edoskitzearen esperientzia partekatzea zein zaila edo erraza izan daitekeen ere. Amaitzeko, entzute aktiboak osasunerako duen erabilgarritasunaren ideia aipatu behar da". Gainera, garrantzitsua dela herritarren eta herritarren parte-hartze aktiboa sustatzen jarraitzea osasun-ikerketan adierazi du.
 

Genero-dimentsioa eremu biosanitarioan

Hiritartasuna ardatz duen ikuspegi horrekin, Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioak genero-ikuspegia ere bultzatzen du eremu biosanitarioan, biztanleriaren %100aren beharrak aseko dituen ikerketa bikaina bultzatzeko. Ekintza hori bat dator zentroan zeharkako ikerketa-eremu bat garatzearekin, generoak eta sexuak eskuarki aztertutako patologietan duten eragin bereizgarria ardatz hartuta. Helburua da hobeto ulertzea generoak eta sexuak biomedikuntzaren hainbat arlotan eragiten dituzten ondorio biologikoak eta klinikoak, hala nola minbizia, gaixotasun kardiobaskularrak, digestio-gaixotasunak, jarduera fisikoa, zahartzea, immunitate-sistema eta gaixotasun infekziosoak edo neurodegenerazioa. Era berean, emakumeentzat ikusezinak diren osasun eta gaixotasun baldintzatzaileetan sakondu nahi du, hala nola, edoskitzaroko mina.

Antolatzen du                                                   Finantzatzen du

• Springer Nature argitaletxeak zabaldutako argitalpena ingurune akademiko eta ikerketakoei zuzenduta dago, baita Administrazio publikoari ere

“Promotion of Physical Activity and Health in the School Setting” eskola-inguruneko jarduera fisikoari soilik eskainitako lehen liburua da. Monografikoa Springer Nature argitaletxeak argitaratu du (paperezko formatua eta formatu elektronikoa ingelesez), eta Haur-gazteen ariketa fisikoa Ikerketa Unitateko arduradun Antonio García-Hermosok koordinatu du. Jarduera fisikoari eta ikastetxeetako osasunari buruzko azken azterketak biltzen ditu, 12 herrialdetako 40 ikertzaileren ekarpenari esker.

Liburua hiru multzo handitan antolatuta dago, eta guztira 16 kapitulu ditu. Haurretan eta nerabeetan jarduera erregularrak duen garrantzia azpimarratzen du, osasun publikoko arazoak prebenitzeko, hala nola, haurren obesitatea eta jarduera fisikorik eza. Haurrek beren denboraren zati handi bat eskolan ematen dutenez, ingurune hori egokitzat jotzen da kalitatezko gorputz-hezkuntza eskaintzeko eta eskola-egun aktiboa sustatzeko.

Zehazki, monografiko honek aztertzen du eskola-inguruneak nola garatu, inplementatu eta ebaluatu ditzakeen jarduera fisikoa sustatzeko eta sedentarismoa murrizteko estrategiak hainbat hezkuntza-etapatan. Gainera, nola ezarri eta ebaluatu eskola-politika arrakastatsuak zehazten du, ohitura osasungarriak sustatzeko eta gaixotasun kronikoak izateko arriskua murriztuko eta jarduera fisikoaren kultura sortzeko.

“Liburua ez dago soilik esparru akademikora eta ikerkuntzara bideratuta, baita osasun publikoko politikak garatzen dituzten gobernuko erakunde eta instituzioetara ere. Helburua belaunaldi berrien osasuna eta ongizatea hobetzea da, haien garapen integrala bultzatuz eta txikitatik ohitura osasungarriak sustatuz”, adierazi du Antonio García-Hermosok.

Navarrabiomed-Fundación Miguel Servet promueve el Programa de microINTENSIFICACIONES (mINT) 2024 con el objetivo de incentivar, promover y consolidar el desarrollo de la actividad investigadora por el personal asistencial perteneciente a los organismos autónomos del Departamento de Salud del Gobierno de Navarra. 
 

Tras la finalización del plazo de presentación de alegaciones de las puntuaciones obtenidas, la Comisión de Evaluación y Seguimiento emite la adjudicación definitiva de las ayudas mINT con fecha lunes, 30 de septiembre de 2024:

• Adjudicación del Programa mINT 2024
• Relación definitiva de personas beneficiarias. 

Astearte honetan, ekainaren 4a, Ugalkortasunaren Munduko Eguna ospatuko da, ugalketa-arazoak eta alor horretan egindako aurrerapenak ikusarazteko, hala nola ReproNAGEN proiektua

Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko Obstetrizia eta Ginekologia Zerbitzuko Laguntza Bidezko Ugalketa Unitateak modu naturalean ulertzeko zailtasunak dituzten edo errepikapen-abortuak izan dituzten 1.000 bikote inguru artatzen ditu urtero. Osasunaren Mundu Erakundeak ezarritako Ugalkortasunaren Mundu Egunak ekainaren 4an jartzen du arreta ugalketa-prozesuan eta bizitzan zehar 6 pertsona helduetatik 1ek izaten dituzten antzutasun-arazoetan, bai eta esparru horretan egiten diren aurrerapenetan eta ikerketetan ere, hala nola ReproNAGEN proiektuan.

Kausak, sexuen arabera eta eskainitako tratamenduak

Emakumeen kausarik ohikoenak endometriosi pelbikoa, Falopioren tronpen disfuntzioa eta obulutegi-erreserba baxua dira. Gainera, emakumearen adina garrantzi handiko alderdia da, obuluen kopuruari eta kalitateari eragiten baitie. Gaur egun, lehen amatasunaren batez besteko adina 32,1 urtekoa da, eta 35 urte edo gehiagoko ama diren emakumeak pazienteen % 42,1 dira. Adin aurreratuagoetan haurdunaldia bilatzeak ugalketa-porrotaren eragin handiagoa dakar, bai ugalkortasun naturalean, bai lagundutako ugalketa-tekniken erabileran.

Kausa maskulinoei dagokienez, semenaren kalitatearen alterazioek espermatozoideen kontzentrazio-maila optimoei eragiten diete, baita horien mugikortasunari eta/edo morfologiari ere. Halaber, kasuistika mistoa izan daiteke bi sexuetan.
Jesús Zabaletak, NOUko Laguntza bidezko Ugalketa Unitateko arduradunak, unitateak egiten duen jardueraren balantzea egiten du: “Artatzen ditugun 1.000 bikoteetatik, 600 bikotek ugalketa-tratamendu desberdinak egiten dituzte urtero, eta erdiak haurdun geratzen dira”.

Antzutasuna leheneratzeko tratamendurik ohikoenak kirurgia, obulazioaren estimulazioa, intseminazio artifiziala eta in vitro ernalketa (FIV) dira. 2023an, NOUen FIV prozesuak egin ziren kasuen % 62an, eta intseminazio artifizialeko teknikak % 48an.

Ugalkortasunaren sekuentziazio genomikoa

Erreprodukzio lagunduaren esparruan sekuentziazio genomikoa eskaintzen duen autonomia-erkidego bakarra Nafarroa da, ReproNAGEN proiektu estrategikoaren bidez. 2022az geroztik, Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroa da ekimen honen buru, eta NOUk eta NNBi enpresak ere parte hartzen dute. Helburua konplexutasun handiko pazienteetan ugaltze-hutsegiteen kausa genetikoak diagnostikatzea da, familiaren genoma osoaren sekuentziazioaren bidez. Zehazki, behin eta berriz ezartze-hutsegitea duten bikoteak, errepikapenezko abortuak dituzten pazienteak eta enbrioi-kalitate txarra duten pazienteak.

Nafarroa da lagundutako ugalketaren eremuan sekuentziazio genomikoa eskaintzen duen Autonomia Erkidego bakarra, ReproNAGEN proiektu estrategikoaren bidez. 2022tik aurrera, Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak gidatzen du ekimen hau, eta HUNek eta NNBi enpresak ere parte hartzen dute, konplexutasun handiko pazienteen ugalketa-akatsaren kausa genetikoak diagnostikatzera bideratuta, familiako genoma osoaren sekuentziazioaren bidez. Zehazki, ezarpen-akats errepikaria duten bikoteak, errepikapen-abortuak dituzten pazienteak eta enbrioi-kalitate txarra duten pazienteak. Sekuentziazio genomikoaz gain, Unitateak screening prekontzepzionala eta azterketa farmakogenetikoa eskaintzen ditu, kasu bakoitzari modu pertsonalizatuan heltzeko.

Sekuentziazio genomikoaz gain, Unitateak screening prekontzepzionala eta azterketa farmakogenetikoa eskaintzen ditu, kasu bakoitzari modu pertsonalizatuan heltzeko.

“Oraingoz, 90 bikotek parte hartu dute azterlanean, eta % 20k lortu dute ugalketa-arazoak konpontzea eta 18 haurdunaldi lortzea”, adierazi du Jesús Zabaletak, Navarrabiomedeko Medikuntza Genomikoko Unitatean proiektuko ikertzaile nagusi gisa diharduenak. ReproNAGENek abendura arte beste 50 bikote gehitzea aurreikusten du. Egun horretan amaituko da azterketa, eta lortutako emaitzak aztertuko dira, asistentzia-praktikara nola eraman baloratzeko.

ReproNAGEN proiektua Nafarroako Gobernuko Industriako eta Enpresen Trantsizio Ekologiko eta Digitalerako Departamentuak finantzatzen du, I+Gko proiektu estrategikoak egiteko laguntzen deialdiaren bidez. Laguntza horien bidez, Nafarroako Espezializazio Adimenduneko Estrategian (S4) identifikatutako sektoreekin bat datozen inpaktu handiko ekimenak sustatzen dira.
 

• NAGENdata ekimena da, Nafarroako Gobernuak finantzatua, Osasunbideak Foru Komunitatean doitasunezko medikuntza pertsonalizatua bultzatzea ahalbidetuko duena
   

Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak gidatzen du NAGENdata proiektua. Proiektu horren helburua da Nafarroa Genoma Programari (NAGEN) lotutako datu genomikoak partekatzeko azpiegitura bat garatzea, pribatutasun, segurtasun, jasangarritasun eta ekonomia zirkularreko irizpideen arabera. Medikuntza pertsonalizatuko ekimen hau Nafarroako Gobernuak finantzatzen du, eta herritarren osasuna sustatzen eta genero-dimentsioko osasun-ikerketa bultzatzen ere lagunduko du.

Hiru urte hauetan, diziplina anitzeko profiletako 40 profesional baino gehiagok hartuko dute parte, zazpi erakunderi lotutakoak: Nafarroako Ospitale Unibersitarioa (NOU), Nafarroako Unibertsitate Publikoa (NUP), ADItech - Nafarroako I+G+B Sistemaren koordinatzailea -, NASERTIC enpresa publikoa, Ysium Medical eta Data Value Management eta Fundazio Miguel Servet-Navarrabiomed. Azken horrek Medikuntza Genomikoaren Unitateko eta Navarrabiomedeko Biobankuko profesionalen eta NOUko Genetika Mediko, Neurologia eta Anatomia Patologikoko Zerbitzuetako taldeen parte-hartzea koordinatuko du.

NAGENdata-k azpiegitura espezializatua sortuko du, osasun- eta ikerketa-arloko profesionalei aukera emango diena datu genomiko eta kliniko anonimotuak urrutitik atzitzeko eta elkarreraginean aritzeko, eta, hala, Espainiako eta nazioarteko antzeko biltegiekin konektatzeko. Gainera, etorkizunean Osasunbidetik konektatzea ahalbidetuko luketen tresnak izatea aurreikusten da, datu horiek laguntzaberrerabiltzea sustatuz. Proiektua herritarrentzat ere eskuragarri egongo da, plataformak dituen datu orokorren bertsio erraztua eskuratu ahal izango baita. Hori guztia, pazienteen pribatutasun-bermearen eta legezkotasunaren esparruan.

NAGEN programari lotutako datuak

NAGENdata Europako Batzordearen Datu Sanitarioen Europako Esparru (EHDS) berriaren eta Nafarroako Gobernuaren Medikuntza Pertsonalizatuaren Estrategia Integralaren jarraibideei jarraitzen die. Horiek onartzen dute datu genomikoak berrerabiltzea funtsezko tresna dela, eta, ikerketa translazionaleko proiektuen bidez, balio erantsiko emaitzak sortzeko gai dela osasun-arretarako, ikerketarako eta garapen ekonomikorako.

2016. urtetik aurrera, Navarrabiomedek NAGEN programa garatu du, GEMA erronkaren aurreko deialdien bidez finantzatua. Programa horren helburua izan da konplexutasun handiko sekuentziazio genomikoaren erabilera ezartzea Osasunbudean. Zehazki, programa 6 proiektu estrategikotan gauzatu da. Proiektu horietan, 3.000 genoma eta exoma bildu dira, klinikoki interpretatuak, osasun-egoera desberdinetan lotutako deskribatzaile kliniko eta fenotipikoekin batera: gaixotasun arraroen diagnostikoa (NAGEN1000), farmakogenetika (PharmaNAGEN), gaixotasun arrunt konplexua (NAGENCOL), pediatriako osasun-arreta akutua eta larrialdikoa (NAGENpediatrics), prebentzio pertsonalizatua eta populazio-osasuna (NAGEN-Mx), eta antzutasuna eta ugalketa-medikuntza (ReproNAGEN).

Proiektu horiei esker, abangoardiako teknologia garatzeko beharrezkoak diren metodologiak, prozesuak eta azpiegiturak garatu eta finkatu ahal izan dira Nafarroan, eta Osasunbideko medikuntza genomikoaren erabilera anitzei buruzko beharrezko ebidentzia klinikoa eman da. Horri guztiari esker, Nafarroa Europa mailako medikuntza pertsonalizatuko eskualde garapenaren adibide bihurtu da.

Virginia García Solaesa Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko Genetika Medikoko Zerbitzuko espezialista da, eta Miguel Servet Fundazio-Navarrabiomedeko Medikuntza Genomikoko Unitatekoa da, NAGENdatako ikertzaile nagusi eta proiektuaren partzuergoko koordinatzaile gisa. Garciak datu-bilduma honek ematen duen balio erantsia azpimarratu du: "Inplikatutako profesionalei, Nafarroako Gobernuari eta aurreko NAGENetan parte hartu duen Nafarroako gizartearen lankidetzari esker, balio zientifiko handiko datu-bilduma dugu. Komunitate zientifikoaren, pazienteen eta, oro har, publikoaren eskura jartzeko unea da, pribatutasunari eta segurtasunari buruzko berme guztiekin, sisteman eta terapia eta farmako berrien garapenean eta optimizazioan atzera egin dezan ".

NAGENdata Nafarroako Gobernuko Industria eta Trantsizio Ekologiko eta Enpresarial Digitaleko Departamentuaren 2023 Nafarroako Gobernuaren medikuntza pertsonalizatuaren arloko I+G proiektu estrategikoak egiteko laguntzen deialdian sartzen da, GEMA VII erronkaren barruan, eta Nafarroako Gobernuaren 830.813 euroko ekarpena jaso du.

Bernardo Abel Cedeño Velozek, Navarrabiomed-IdiSNA-ko  Geriatria eta Zahartze Aktiboa (INGEA) Unitateko ikertzaileak eta Geriatriako espezialista Nafarroako Ospitale Unibertsitarioan, Nafarroako Unibertsitate Publikotik egindako doktore tesia irakurriko du apirilaren 16ean. Ekitaldia 11:00etan hasiko da, Navarrabiomedeko Ekitaldi Aretoan.

Doktore lana, "Helduen aldaka-hausturaren bigarren mailako prebentzioan translazionalki lantzea: oinarrizko zientziatik praktika klinikora", izenekoa, Navarrabiomed eta NOU-en egin da, Mikel Izquierdo, Ariketa fisikoa, osasuna eta bizi kalitatea (E-FIT) Unitateko Ikerlari nagusia, eta Nicolás Martínez Velilla, Geriatria eta Zahartze Aktiboa (INGEA) Unitateko Ikerlari nagusia, doktoreen zuzendaritzapean. Proteomikako eta Nafarroako Biobankuaren Zerbitzu Tekniko-teknikoen laguntzari esker ere lortu da proiektu hau.

Doktoretza-tesia hezur-osasunari buruzko aurkikuntza zientifikoen, horien erabileraren eta helduen hausturen prebentzioan duten aplikazioaren arteko erlazioan oinarritzen da. Biomarkatzaileen eta telerrehabilitazioaren garrantzia nabarmentzen da, osasun publikoko arazo horri aurre egiteko tresna gisa.

Ikerketaren xehetasunak 

Doktoretza-tesia hezur-osasunari buruzko aurkikuntza zientifikoen, horien erabileraren eta helduen hausturen prebentzioan duten aplikazioaren arteko erlazioan oinarritzen da. Biomarkatzaileen eta telerrehabilitazioaren garrantzia nabarmentzen da, osasun publikoko arazo horri aurre egiteko tresna gisa. Gainera, biomarkatzaileek osteoporosian duten etengabeko garrantzia azpimarratzen da, eta biomarkatzaile berriak garatzeak eritasunaren tratamendua alda dezakeela iradokitzen da. Biomarkatzaileekin egindako odol-analisiaren bidez, haustura-arriskuarekin lotutako biomarkatzaile immunologikoak identifikatu dira, eta horrek pertsona helduengan erabaki klinikoak hartzen eta hausturei aurrea hartzen lagundu lezake. Lehenago aipatutako pazienteen jarraipenean, ahultasunarekin lotutako biomarkatzaile serikoak daude, aldaka-haustura duten gaixoen aurkako emaitzak iragartzen dituztenak, tresna kliniko potentziala eskaintzen dutenak eta ikerketa-bide berriak irekitzen dituztenak. Azken finean, osagai anitzeko esku-hartzea proposatzen da telerrerrehabilitazioarekin, aldaka-haustura duten pazienteen gaitasun funtzionala hobetzeko; horrek etorkizunean haustura horien arreta alda lezake.

Ikerketa bost argitalpenetan argitaratu da eragin handiko nazioarteko aldizkarietan (Q1 - Q2). Halaber, nazioarteko hainbat kongresutan aurkeztu da. Kongresuan aurkeztutako lan horietako baten ondorioz, ikertzaile gazte onenaren saria jaso zuen Osteoporosi, Artrosi eta Gaixotasun Muskuloeskeletikoei buruzko Nazioarteko Kongresuan, Bartzelona 2023an.

Pablo Iturbe biologoa NUPen doktoratu da, “Nature Microbiology” aldizkarian argitaratutako ikerketa batekin; ikerketa horrek bideak ireki ditu bakterioek birus bidezko suntsipenaren aurrean erresistentziarik ez izateko estrategiak garatzera begira

Navarrabiomedeko Patogenesi Mikrobianoaren Unitatean –Nafarroako Foru Gobernuaren eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) biomedikuntzako ikerketa-zentro mistoa– egin den ikerketa batek deskubritu du Staphylococcus aureus bakterio patogenoa kutsatzen duen birusak nola antolatzen duen bere genoman gene mota bat oreka konplexu hau lortzeko: batetik bakterioa (ostalaria) beste birus batzuen infekziotik babesten du, eta, hala, bakterioaren suntsipena saihesten du (immunitatea), eta bestetik saihestu egiten du defentsa-mekanismo horrek berak birusaren jardueran interferentziak izatea eta birusa bera desagerraraztea (autoimmunitatea). Bakterio horren andui batzuk multirresistenteak direnez antibiotikoekiko tratamenduaren aurrean, bakterioari aurre egiteko estrategietako bat fagoterapia erabiltzea da: “fago” izeneko birus batzuk erabiltzen dira hura kutsatu eta desagerrarazteko. Lan honetan sortutako ezagutza lagungarri izaten ahal da estrategiak garatzeko bakterioek birus bidezko suntsipenaren aurrean duten erresistentzia saihestearren. Pablo Iturbe Sanz biologoak (Madril, 1994) NUPen defendatutako doktoretza-tesiaren emaitza da ikerketa hau, eta “Nature Microbiology” aldizkari zientifikoak argitaratu du.

Pablo Iturberen esanetan, bakterio patogeno “izugarri moldakorra” da S. aureus, eta askotariko infekzioak sortzeko gai da: pneumonia, abzesuak, osteomielitisa (hezurreko infekzioa), endokarditisa (bihotzaren barne-geruzaren hantura) eta inplanteen eta protesien era askotako infekzioak. Gainera, haren andui batzuk multirresistenteak direnez antibiotikoen tratamenduarekiko, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) bakterio hori “antibiotiko berriak garatzeko lehentasunezko bakteriotzat” jo du.

Bakteriofago edo fago izeneko birus espezifiko batzuek infekta dezakete S. aureus delakoa –birus horiek bakterioari atxikitzen zaizkio–. Harreman hori parasitariotzat hartzen da; izan ere, fagoa bakterioaz aprobetxatzen da, eta  ugaltzeko erabiltzen ditu haren baliabideak. Batzuetan, baliteke bakterioa hiltzea fago berriak askatu eta bakterioaren zelula apurtzen dutenean.

Hala ere, zenbait fagok bakterioa beste birus batzuek eragindako infekzioetatik babesteko gaitasuna dute (immunitatea esaten zaio horri). Harreman sinbiotiko moduko batean egiten dute hori, non fagoa eta bakterioa batera bizi diren. Hori onuragarria da fago egoiliarrarentzat, ziurtatzen baitu ez duela lehiarik izanen bakterioaren baliabideak aprobetxatzeko. Koexistentzia horrek funtziona dezan, sistemak orekatua egon behar du, fago egoiliarrak bizirik iraun dezan (autoimmunitatea) eta bakterioa babesteko mekanismoek ezabatu ez dezaten.
 

Birusen aurrean defendatzeko mekanismoa 

Pablo Iturberen ikerketak frogatu duenez, S. aureusa infektatzen duen birusak operon ez-aldamenekoen arkitektura erabiltzen du beste birus batzuen aurrean duen defentsa-mekanismoa erabat indargabetu dadin eta, birus egoiliarra beste bakterio batzuk kolonizatzeko ugaltzen hasten denean, defentsa-mekanismoak ez dezan bere buruaren kontra egin. Operonak DNAn elkarrekin dauden gene taldeak dira; operon ez-aldamenekoen kasuan, berriz, geneak ez daude bata bestearen ondoan genoman, baina elkarrekin aktibatzen edo desaktibatzen ahal dira seinale edo baldintza jakin batzuei erantzunez, fisikoki bereizita egon arren. Gene horiek funtsezko funtzioak betetzen dituzte bakterioaren eta birusaren biologian.

Lana Londreseko Imperial Collegen (Erresuma Batua) egin da, José R. Penadés irakaslearen ikerketa-taldearekin lankidetzan, eta Navarrabiomedeko Patogenesi Mikrobianoaren Unitateak aurretik egindako ikerketetatik sortu zen –Iñigo Lasa Uzcudun NUPeko katedraduna da unitate horren burua–. Izan ere, ikerketa horietan transkripzio unitate berri bat deskribatu zen, “operon ez-aldamenekoa” deiturikoa.

Doktoretza-tesiaren emaitzak, “Nature Microbiology” aldizkarian argitaratzeaz gain, “microLife” izeneko argitalpen zientifiko batean jaso dira, eta Biologia Molekularraren Europako Erakundeak antolatutako The New Microbiology mikrobiologiaren nazioarteko kongresuan eman da haien berri.


Curriculum laburra

NUPen doktoretza eskuratu aurretik, Pablo Iturbek Biologiako Gradua (Bioteknologiako Aipamena) egin zuen Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean. Egonaldi bat egin zuen bertako Genetika Saileko Landareen Bioteknologiako taldean, non arrozaren retrotransposonei buruzko azterlan bat egin baitzuen. Geroago, Biologia Zelular eta Molekular Integratiboko Unibertsitate Masterra egin zuen Menéndez Pelayo Unibertsitatean, eta bi urtez Ingurumen Mikrobiologia taldean lan egin zuen, Europako Proiektu batean, helburu zuena industriako hondakin-konposatuak birbalorizatzea genetikoki eraldatutako bakterioen bidez.

Iñigo Lasaren zuzendaritzapean NUPen egin eta Navarrabiomeden garatu duen doktoretza-tesian, Pablo Iturbek FPI beka bat izan du, Ekonomia, Industria eta Lehiakortasun Ministerioaren 2017ko I+G+B proiektuetarako laguntzen deialdiaren bidez lortua. Tesia Nafarroako Osasun Ikerketako Institutuaren (IdiSNA) jarduera zientifikoaren barrenean egin da.
 

• Dirua “giltzatarri solidarioak” kanpainari esker bildu egin da, eta Minbiziko Seinaleztapen Unitatearen ikerketa lagunduko du.

Duela gutxi, Navarrabiomed – Miguel Servet Fundazioak 5.000 euroko dohaintza jaso du bularreko minbizi metastasikoaren ikerketa-lerroa sustatzeko. Minbizi Seinaleztapen Unitateko taldeak garatzen du Navarrabiomedeko ikerketa-lerro hori. Mónica Lozano Estébanez paziente onkologikoak, Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko bularreko minbiziak tratatua, bere “giltzarri solidarioak” kanpainaren diru-bilketa entregatu du, Nafarroan egiten den ikerketa laguntzeko.

Zehazki, honako proiektu honetarako erabiliko dira funtsak: “Metabolismo lipidikoa jomuga terapeutiko gisa, bularreko minbizi metastasikoan immunoterapia hobetzeko”. Proiektua 2023an hasi zen, SARAY elkarteari esker, eta dohaintzak ikerketarekin jarraitzeko aukera emango du.

Mónica Lozano Estébanezen giltzarri solidarioak egitea NOUko Onkologia Medikoko Zerbitzuari eskerrak emateko hasi zen, baina egiten jarraitzera eta saltzera animatu zen, ikerketa biomedikoari laguntzeko helburu bakarrarekin. “Profesional mediko onenak izan ditzakegu, baina aurrerapenak eta ikerketa-tresnak behar ditugu, tratamendu espezifikoagoak eta eraginkorragoak lortzeko”, azpimarratu du.

Kanpaina honetan 2.500 giltzarri solidario baino gehiago egin du Mónikak jada, eta 10.500 euro bildu ditu. Lortutako funts guztiak Nafarroan bularreko minbizi metastasikoa ikertzeko erabili dira. “Maila pertsonalean, eguneroko bizitzan oso baliagarria sentitzen laguntzen didan terapia da, gaixotasunagatik ez naizelako lanik egiten ari. Poz handia ematen dit beste pertsona batzuei laguntzen ahal diedala jakiteak”.

Bularreko minbizi metastasikoaren intzidentzia

Bularreko minbizi metastasikoak zenbait organoren tumore-afekzioa dakar, hala nola garuna eta hezurra, bular bat edo bien gain. Minbiziari buruzko Ikerketa Zentroaren (IARC, ingelesezko siglak) datuen arabera, bularreko tumore guztien %30i eragiten dio, bai diagnostikoaren unean bai ondorengo faseetan. Gaur egun, ospitaleek tratamendu pertsonalizatu gidatuagoak eta albo-ondorio gutxiago dituztenak eskaintzen dituzte, pronostiko hobeak eta bizi-kalitatea hobetzeko.
Paula Aldaz Donamaria ikertzailea da ikerketaren burua Navarrabiomeden, eta azaldu duenez, "immunoterapiaren erantzun antitumorala hobetu nahi du, bularreko minbizi metastasikoko farmako desberdinekin konbinatuta".

Dohaintzei buruzko informazio gehiago

Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentro bat da, Nafarroako Gobernuko Osasun Departamentuaren menpekoa eta NUPi lotua, zentro misto gisa. Miguel Servet Fundazioak, bere organo kudeatzailearen bidez, bikaintasuneko ikerketa biomedikoa sustatzen eta errazten du osasun-sistema publikoan, oinarrizko eta translazioko ikerketetatik, saiakuntza klinikoetara eta behaketa-azterketetara, besteak beste. Bere lana babestu nahi duten pertsonek bere web orria kontsulta dezakete, dohaintzen atala.