Noticias

Astearte honetan, ekainaren 4a, Ugalkortasunaren Munduko Eguna ospatuko da, ugalketa-arazoak eta alor horretan egindako aurrerapenak ikusarazteko, hala nola ReproNAGEN proiektua

Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko Obstetrizia eta Ginekologia Zerbitzuko Laguntza Bidezko Ugalketa Unitateak modu naturalean ulertzeko zailtasunak dituzten edo errepikapen-abortuak izan dituzten 1.000 bikote inguru artatzen ditu urtero. Osasunaren Mundu Erakundeak ezarritako Ugalkortasunaren Mundu Egunak ekainaren 4an jartzen du arreta ugalketa-prozesuan eta bizitzan zehar 6 pertsona helduetatik 1ek izaten dituzten antzutasun-arazoetan, bai eta esparru horretan egiten diren aurrerapenetan eta ikerketetan ere, hala nola ReproNAGEN proiektuan.

Kausak, sexuen arabera eta eskainitako tratamenduak

Emakumeen kausarik ohikoenak endometriosi pelbikoa, Falopioren tronpen disfuntzioa eta obulutegi-erreserba baxua dira. Gainera, emakumearen adina garrantzi handiko alderdia da, obuluen kopuruari eta kalitateari eragiten baitie. Gaur egun, lehen amatasunaren batez besteko adina 32,1 urtekoa da, eta 35 urte edo gehiagoko ama diren emakumeak pazienteen % 42,1 dira. Adin aurreratuagoetan haurdunaldia bilatzeak ugalketa-porrotaren eragin handiagoa dakar, bai ugalkortasun naturalean, bai lagundutako ugalketa-tekniken erabileran.

Kausa maskulinoei dagokienez, semenaren kalitatearen alterazioek espermatozoideen kontzentrazio-maila optimoei eragiten diete, baita horien mugikortasunari eta/edo morfologiari ere. Halaber, kasuistika mistoa izan daiteke bi sexuetan.
Jesús Zabaletak, NOUko Laguntza bidezko Ugalketa Unitateko arduradunak, unitateak egiten duen jardueraren balantzea egiten du: “Artatzen ditugun 1.000 bikoteetatik, 600 bikotek ugalketa-tratamendu desberdinak egiten dituzte urtero, eta erdiak haurdun geratzen dira”.

Antzutasuna leheneratzeko tratamendurik ohikoenak kirurgia, obulazioaren estimulazioa, intseminazio artifiziala eta in vitro ernalketa (FIV) dira. 2023an, NOUen FIV prozesuak egin ziren kasuen % 62an, eta intseminazio artifizialeko teknikak % 48an.

Ugalkortasunaren sekuentziazio genomikoa

Erreprodukzio lagunduaren esparruan sekuentziazio genomikoa eskaintzen duen autonomia-erkidego bakarra Nafarroa da, ReproNAGEN proiektu estrategikoaren bidez. 2022az geroztik, Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroa da ekimen honen buru, eta NOUk eta NNBi enpresak ere parte hartzen dute. Helburua konplexutasun handiko pazienteetan ugaltze-hutsegiteen kausa genetikoak diagnostikatzea da, familiaren genoma osoaren sekuentziazioaren bidez. Zehazki, behin eta berriz ezartze-hutsegitea duten bikoteak, errepikapenezko abortuak dituzten pazienteak eta enbrioi-kalitate txarra duten pazienteak.

Nafarroa da lagundutako ugalketaren eremuan sekuentziazio genomikoa eskaintzen duen Autonomia Erkidego bakarra, ReproNAGEN proiektu estrategikoaren bidez. 2022tik aurrera, Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak gidatzen du ekimen hau, eta HUNek eta NNBi enpresak ere parte hartzen dute, konplexutasun handiko pazienteen ugalketa-akatsaren kausa genetikoak diagnostikatzera bideratuta, familiako genoma osoaren sekuentziazioaren bidez. Zehazki, ezarpen-akats errepikaria duten bikoteak, errepikapen-abortuak dituzten pazienteak eta enbrioi-kalitate txarra duten pazienteak. Sekuentziazio genomikoaz gain, Unitateak screening prekontzepzionala eta azterketa farmakogenetikoa eskaintzen ditu, kasu bakoitzari modu pertsonalizatuan heltzeko.

Sekuentziazio genomikoaz gain, Unitateak screening prekontzepzionala eta azterketa farmakogenetikoa eskaintzen ditu, kasu bakoitzari modu pertsonalizatuan heltzeko.

“Oraingoz, 90 bikotek parte hartu dute azterlanean, eta % 20k lortu dute ugalketa-arazoak konpontzea eta 18 haurdunaldi lortzea”, adierazi du Jesús Zabaletak, Navarrabiomedeko Medikuntza Genomikoko Unitatean proiektuko ikertzaile nagusi gisa diharduenak. ReproNAGENek abendura arte beste 50 bikote gehitzea aurreikusten du. Egun horretan amaituko da azterketa, eta lortutako emaitzak aztertuko dira, asistentzia-praktikara nola eraman baloratzeko.

ReproNAGEN proiektua Nafarroako Gobernuko Industriako eta Enpresen Trantsizio Ekologiko eta Digitalerako Departamentuak finantzatzen du, I+Gko proiektu estrategikoak egiteko laguntzen deialdiaren bidez. Laguntza horien bidez, Nafarroako Espezializazio Adimenduneko Estrategian (S4) identifikatutako sektoreekin bat datozen inpaktu handiko ekimenak sustatzen dira.
 

• NAGENdata ekimena da, Nafarroako Gobernuak finantzatua, Osasunbideak Foru Komunitatean doitasunezko medikuntza pertsonalizatua bultzatzea ahalbidetuko duena
   

Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak gidatzen du NAGENdata proiektua. Proiektu horren helburua da Nafarroa Genoma Programari (NAGEN) lotutako datu genomikoak partekatzeko azpiegitura bat garatzea, pribatutasun, segurtasun, jasangarritasun eta ekonomia zirkularreko irizpideen arabera. Medikuntza pertsonalizatuko ekimen hau Nafarroako Gobernuak finantzatzen du, eta herritarren osasuna sustatzen eta genero-dimentsioko osasun-ikerketa bultzatzen ere lagunduko du.

Hiru urte hauetan, diziplina anitzeko profiletako 40 profesional baino gehiagok hartuko dute parte, zazpi erakunderi lotutakoak: Nafarroako Ospitale Unibersitarioa (NOU), Nafarroako Unibertsitate Publikoa (NUP), ADItech - Nafarroako I+G+B Sistemaren koordinatzailea -, NASERTIC enpresa publikoa, Ysium Medical eta Data Value Management eta Fundazio Miguel Servet-Navarrabiomed. Azken horrek Medikuntza Genomikoaren Unitateko eta Navarrabiomedeko Biobankuko profesionalen eta NOUko Genetika Mediko, Neurologia eta Anatomia Patologikoko Zerbitzuetako taldeen parte-hartzea koordinatuko du.

NAGENdata-k azpiegitura espezializatua sortuko du, osasun- eta ikerketa-arloko profesionalei aukera emango diena datu genomiko eta kliniko anonimotuak urrutitik atzitzeko eta elkarreraginean aritzeko, eta, hala, Espainiako eta nazioarteko antzeko biltegiekin konektatzeko. Gainera, etorkizunean Osasunbidetik konektatzea ahalbidetuko luketen tresnak izatea aurreikusten da, datu horiek laguntzaberrerabiltzea sustatuz. Proiektua herritarrentzat ere eskuragarri egongo da, plataformak dituen datu orokorren bertsio erraztua eskuratu ahal izango baita. Hori guztia, pazienteen pribatutasun-bermearen eta legezkotasunaren esparruan.

NAGEN programari lotutako datuak

NAGENdata Europako Batzordearen Datu Sanitarioen Europako Esparru (EHDS) berriaren eta Nafarroako Gobernuaren Medikuntza Pertsonalizatuaren Estrategia Integralaren jarraibideei jarraitzen die. Horiek onartzen dute datu genomikoak berrerabiltzea funtsezko tresna dela, eta, ikerketa translazionaleko proiektuen bidez, balio erantsiko emaitzak sortzeko gai dela osasun-arretarako, ikerketarako eta garapen ekonomikorako.

2016. urtetik aurrera, Navarrabiomedek NAGEN programa garatu du, GEMA erronkaren aurreko deialdien bidez finantzatua. Programa horren helburua izan da konplexutasun handiko sekuentziazio genomikoaren erabilera ezartzea Osasunbudean. Zehazki, programa 6 proiektu estrategikotan gauzatu da. Proiektu horietan, 3.000 genoma eta exoma bildu dira, klinikoki interpretatuak, osasun-egoera desberdinetan lotutako deskribatzaile kliniko eta fenotipikoekin batera: gaixotasun arraroen diagnostikoa (NAGEN1000), farmakogenetika (PharmaNAGEN), gaixotasun arrunt konplexua (NAGENCOL), pediatriako osasun-arreta akutua eta larrialdikoa (NAGENpediatrics), prebentzio pertsonalizatua eta populazio-osasuna (NAGEN-Mx), eta antzutasuna eta ugalketa-medikuntza (ReproNAGEN).

Proiektu horiei esker, abangoardiako teknologia garatzeko beharrezkoak diren metodologiak, prozesuak eta azpiegiturak garatu eta finkatu ahal izan dira Nafarroan, eta Osasunbideko medikuntza genomikoaren erabilera anitzei buruzko beharrezko ebidentzia klinikoa eman da. Horri guztiari esker, Nafarroa Europa mailako medikuntza pertsonalizatuko eskualde garapenaren adibide bihurtu da.

Virginia García Solaesa Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko Genetika Medikoko Zerbitzuko espezialista da, eta Miguel Servet Fundazio-Navarrabiomedeko Medikuntza Genomikoko Unitatekoa da, NAGENdatako ikertzaile nagusi eta proiektuaren partzuergoko koordinatzaile gisa. Garciak datu-bilduma honek ematen duen balio erantsia azpimarratu du: "Inplikatutako profesionalei, Nafarroako Gobernuari eta aurreko NAGENetan parte hartu duen Nafarroako gizartearen lankidetzari esker, balio zientifiko handiko datu-bilduma dugu. Komunitate zientifikoaren, pazienteen eta, oro har, publikoaren eskura jartzeko unea da, pribatutasunari eta segurtasunari buruzko berme guztiekin, sisteman eta terapia eta farmako berrien garapenean eta optimizazioan atzera egin dezan ".

NAGENdata Nafarroako Gobernuko Industria eta Trantsizio Ekologiko eta Enpresarial Digitaleko Departamentuaren 2023 Nafarroako Gobernuaren medikuntza pertsonalizatuaren arloko I+G proiektu estrategikoak egiteko laguntzen deialdian sartzen da, GEMA VII erronkaren barruan, eta Nafarroako Gobernuaren 830.813 euroko ekarpena jaso du.

Pablo Iturbe biologoa NUPen doktoratu da, “Nature Microbiology” aldizkarian argitaratutako ikerketa batekin; ikerketa horrek bideak ireki ditu bakterioek birus bidezko suntsipenaren aurrean erresistentziarik ez izateko estrategiak garatzera begira

Navarrabiomedeko Patogenesi Mikrobianoaren Unitatean –Nafarroako Foru Gobernuaren eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) biomedikuntzako ikerketa-zentro mistoa– egin den ikerketa batek deskubritu du Staphylococcus aureus bakterio patogenoa kutsatzen duen birusak nola antolatzen duen bere genoman gene mota bat oreka konplexu hau lortzeko: batetik bakterioa (ostalaria) beste birus batzuen infekziotik babesten du, eta, hala, bakterioaren suntsipena saihesten du (immunitatea), eta bestetik saihestu egiten du defentsa-mekanismo horrek berak birusaren jardueran interferentziak izatea eta birusa bera desagerraraztea (autoimmunitatea). Bakterio horren andui batzuk multirresistenteak direnez antibiotikoekiko tratamenduaren aurrean, bakterioari aurre egiteko estrategietako bat fagoterapia erabiltzea da: “fago” izeneko birus batzuk erabiltzen dira hura kutsatu eta desagerrarazteko. Lan honetan sortutako ezagutza lagungarri izaten ahal da estrategiak garatzeko bakterioek birus bidezko suntsipenaren aurrean duten erresistentzia saihestearren. Pablo Iturbe Sanz biologoak (Madril, 1994) NUPen defendatutako doktoretza-tesiaren emaitza da ikerketa hau, eta “Nature Microbiology” aldizkari zientifikoak argitaratu du.

Pablo Iturberen esanetan, bakterio patogeno “izugarri moldakorra” da S. aureus, eta askotariko infekzioak sortzeko gai da: pneumonia, abzesuak, osteomielitisa (hezurreko infekzioa), endokarditisa (bihotzaren barne-geruzaren hantura) eta inplanteen eta protesien era askotako infekzioak. Gainera, haren andui batzuk multirresistenteak direnez antibiotikoen tratamenduarekiko, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) bakterio hori “antibiotiko berriak garatzeko lehentasunezko bakteriotzat” jo du.

Bakteriofago edo fago izeneko birus espezifiko batzuek infekta dezakete S. aureus delakoa –birus horiek bakterioari atxikitzen zaizkio–. Harreman hori parasitariotzat hartzen da; izan ere, fagoa bakterioaz aprobetxatzen da, eta  ugaltzeko erabiltzen ditu haren baliabideak. Batzuetan, baliteke bakterioa hiltzea fago berriak askatu eta bakterioaren zelula apurtzen dutenean.

Hala ere, zenbait fagok bakterioa beste birus batzuek eragindako infekzioetatik babesteko gaitasuna dute (immunitatea esaten zaio horri). Harreman sinbiotiko moduko batean egiten dute hori, non fagoa eta bakterioa batera bizi diren. Hori onuragarria da fago egoiliarrarentzat, ziurtatzen baitu ez duela lehiarik izanen bakterioaren baliabideak aprobetxatzeko. Koexistentzia horrek funtziona dezan, sistemak orekatua egon behar du, fago egoiliarrak bizirik iraun dezan (autoimmunitatea) eta bakterioa babesteko mekanismoek ezabatu ez dezaten.
 

Birusen aurrean defendatzeko mekanismoa 

Pablo Iturberen ikerketak frogatu duenez, S. aureusa infektatzen duen birusak operon ez-aldamenekoen arkitektura erabiltzen du beste birus batzuen aurrean duen defentsa-mekanismoa erabat indargabetu dadin eta, birus egoiliarra beste bakterio batzuk kolonizatzeko ugaltzen hasten denean, defentsa-mekanismoak ez dezan bere buruaren kontra egin. Operonak DNAn elkarrekin dauden gene taldeak dira; operon ez-aldamenekoen kasuan, berriz, geneak ez daude bata bestearen ondoan genoman, baina elkarrekin aktibatzen edo desaktibatzen ahal dira seinale edo baldintza jakin batzuei erantzunez, fisikoki bereizita egon arren. Gene horiek funtsezko funtzioak betetzen dituzte bakterioaren eta birusaren biologian.

Lana Londreseko Imperial Collegen (Erresuma Batua) egin da, José R. Penadés irakaslearen ikerketa-taldearekin lankidetzan, eta Navarrabiomedeko Patogenesi Mikrobianoaren Unitateak aurretik egindako ikerketetatik sortu zen –Iñigo Lasa Uzcudun NUPeko katedraduna da unitate horren burua–. Izan ere, ikerketa horietan transkripzio unitate berri bat deskribatu zen, “operon ez-aldamenekoa” deiturikoa.

Doktoretza-tesiaren emaitzak, “Nature Microbiology” aldizkarian argitaratzeaz gain, “microLife” izeneko argitalpen zientifiko batean jaso dira, eta Biologia Molekularraren Europako Erakundeak antolatutako The New Microbiology mikrobiologiaren nazioarteko kongresuan eman da haien berri.


Curriculum laburra

NUPen doktoretza eskuratu aurretik, Pablo Iturbek Biologiako Gradua (Bioteknologiako Aipamena) egin zuen Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean. Egonaldi bat egin zuen bertako Genetika Saileko Landareen Bioteknologiako taldean, non arrozaren retrotransposonei buruzko azterlan bat egin baitzuen. Geroago, Biologia Zelular eta Molekular Integratiboko Unibertsitate Masterra egin zuen Menéndez Pelayo Unibertsitatean, eta bi urtez Ingurumen Mikrobiologia taldean lan egin zuen, Europako Proiektu batean, helburu zuena industriako hondakin-konposatuak birbalorizatzea genetikoki eraldatutako bakterioen bidez.

Iñigo Lasaren zuzendaritzapean NUPen egin eta Navarrabiomeden garatu duen doktoretza-tesian, Pablo Iturbek FPI beka bat izan du, Ekonomia, Industria eta Lehiakortasun Ministerioaren 2017ko I+G+B proiektuetarako laguntzen deialdiaren bidez lortua. Tesia Nafarroako Osasun Ikerketako Institutuaren (IdiSNA) jarduera zientifikoaren barrenean egin da.
 

• Ikerketak ikuspegi berri bat eskaintzen du, terapia onkologikoetan oinarrituta, narriadura kognitibo progresiboa motelduko lukeena.

Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak estrategia analitiko bat ezartzea lortu du, neurodegenerazio prozesuan sortutako kaltea lehengoratzeko ahalmen handia duten terapia onkologikoetan erabiltzen diren botikak identifikatzeko. Ikerketa horren emaitzak Brain Pathology eremuan erreferentziazko aldizkarian argitaratu dira, eta aukera terapeutiko berriak eskaintzen dituzte gaixotasun neurodegeneratiboak tratatzeko, hala nola Alzheimer, Espainian 800.000 pertsonari eragiten dien dementzia-kausarik ohikoena, eta kalkulatzen da 2050ean 16 milioi pertsona baino gehiagori eragingo diela Europan.

Aurkeztutako azterketak erakusten duenez, gaixotasun neurodegeneratiboetan, eskura dauden tratamendu-aukerak oso urriak dira, eta farmakoak baliozkotzeko inbertsio ekonomikoa askoz txikiagoa da beste arlo batzuetan egindako ikerketa terapeutikoarekin alderatuta, esaterako, onkologian. Ildo horretatik, onkologiaren esparruan dagoen informazio farmakogenomiko ugaria erabiltzea proposatzen du, gaixotasun neurodegeneratiboetan (adibidez, Alzheimer gaixotasunean) izan daitezkeen diana terapeutikoak identifikatzeko.  

Enrique Santamaría doktoreak zuzentzen duen Neuroproteomika Klinikoko Unitateko profesionalak izan dira azterlan honen buru, eta Nafarroako Unibertsitateko ikertzaileek ere parte hartu dute.

Ikerketaren xehetasunak

Alzheimer gaixotasuna duten pazienteen %90ek usaimena galtzen dute gaixotasuna maila klinikoan agertu baino urte batzuk lehenago. Ikerketa honetan, maila proteomikoan aztertu da nahaste neurologikorik ez duten subjektuek eta Alzheimer gaitza dutenek hasieran sortutako usaimen-traktuaren eskualdea. Informazio horrek, usaimenaren ardatzeko garuneko beste eskualde batzuetan nazioarteko beste ikerketa-talde batzuek sortutakoarekin batera, gaixotasun horretan usaimena galtzeari lotutako informazio molekular zabaleko datu-basea sortzea ekarri du. Adimen artifizialean oinarritutako lan-fluxuak erabiliz, ikertzaileek errendimendu handiko profil farmakogenomiko datu-basea erkatu dute, Alzheimer gaixotasunean garun mailan atzemandako kalte molekularra leheneratzeko gaitasuna duten botikak (dagoeneko onkologiako saiakuntza klinikoetan erabiliak) identifikatzeko.

Alde horretatik, sakontasunez aztertzen ari diren zenbait farmako identifikatu dira (zehazki, agente antioxidatzaileak eta kinasa-inhibitzaileak), hesi hematoentzefalikoa zeharkatzeko duten gaitasuna, in vitro ikerketetan duten ekintza-mekanismoa eta Alzheimer patologia duten animalia-ereduetan maila kognitiboan duten eragina ezagutzeko.

Santamaría doktoreak adierazi duenez, “eskala handiko datu molekularren analisian sistematika hori bat dator neurodegenerazioko paradigma berriarekin. Paradigma berriak gaixotasun neurodegeneratibo batzuk hartzen ditu, hala nola proteinopeniak, eta ez proteinopatiak. Ikuspegi horren bidez, metabolismoa modu globalagoan berrezarri nahi dugu, burmuinean gaizki tolestutako proteinak soilik murriztera bideratutako azken terapiek ez bezala; izan ere, terapia horiek ez dituzte espero ziren emaitzak izaten ari”.

Bestalde, Paz Kartasek eta Adriana Cortések, Neuroproteomika Klinikoaren Unitateko ikertzaileek eta lanaren lehen sinatzaileek, adierazi dute “mota horretako metodologia-garapenek aukera asko irekitzen dituztela neurologiaren arloko medikamentuen probarako; izan ere, horietako askok toxikotasun-profil txikia dute, eta, gaur egungo terapiekin konbinatuta, kalitate kognitiboko ondorio sinergikoak bilatzen dituzte”. Ikerketa horrek lankidetza berriak sustatu ditu Osasunako hainbat zerbitzurekin eta beste sektore biomediko batzuetako ikuspegi terapeutiko berritzaileetara zabaldu nahi duten estatu mailako taldeekin. Santamaría doktoreak zehaztu duenez, “gaur egun, estrategia hori Alzheimer gaixotasunetik haratago erabiltzen ari gara, eta Parkinsonen gaixotasunean nahiz Alboko Esklerosi Amiotrofikoan erabilgarritasun terapeutikoa izan dezaketen botikak identifikatzen ari gara”.

Lankidetzak eta finantzaketa

Ikerketa Paz Cartas Nafarroako Unibertsitate Publikotik eta Neuroproteomika Klinikoaren Unitateko ikertzaileak, egindako doktorego-tesiaren parte da, eta lankidetza estuan garatu da Joaquín Fernández doktorearekin (Nafarroako Proteomikako Zerbitzu Tekniko-teknikoaren arduraduna) eta Maite Solas eta Elena Puerta doktoreekin (Nafarroako Unibersitateko Farmakologia Departamenduko ikertzaileak).

Era berean, INNOLFACT 2.0ren barruan kokatzen da. Proiektu estrategiko hori Nafarroako Gobernuak finantzatu du, 2023-2026 Proiektu Estrategikoen Deialdiaren bidez, bai eta Espainiako Zientzia, Berrikuntza eta Unibertsitate Ministerioak ere, eta Nafarroako Alzheimer Gaixoen Senideen Elkarteak (AFAN), Espainiako Parkinkonfederazio Espainiarrak (ANCEAPAL) eman dio laguntza instituzionala.

Azterketaren emaitzak Nafarroako Osasun Ikerketarako Institutuaren (IdiSNA) jarduera zientifikoaren zati dira. Elkarte hori Foru Komunitatean ikerketa biomedikoa sustatzeko elkarte publiko-pribatua da, eta Navarrabiomed eta Nafarroako Unibertsitatea kideak dira.
 

• Dirua “giltzatarri solidarioak” kanpainari esker bildu egin da, eta Minbiziko Seinaleztapen Unitatearen ikerketa lagunduko du.

Duela gutxi, Navarrabiomed – Miguel Servet Fundazioak 5.000 euroko dohaintza jaso du bularreko minbizi metastasikoaren ikerketa-lerroa sustatzeko. Minbizi Seinaleztapen Unitateko taldeak garatzen du Navarrabiomedeko ikerketa-lerro hori. Mónica Lozano Estébanez paziente onkologikoak, Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko bularreko minbiziak tratatua, bere “giltzarri solidarioak” kanpainaren diru-bilketa entregatu du, Nafarroan egiten den ikerketa laguntzeko.

Zehazki, honako proiektu honetarako erabiliko dira funtsak: “Metabolismo lipidikoa jomuga terapeutiko gisa, bularreko minbizi metastasikoan immunoterapia hobetzeko”. Proiektua 2023an hasi zen, SARAY elkarteari esker, eta dohaintzak ikerketarekin jarraitzeko aukera emango du.

Mónica Lozano Estébanezen giltzarri solidarioak egitea NOUko Onkologia Medikoko Zerbitzuari eskerrak emateko hasi zen, baina egiten jarraitzera eta saltzera animatu zen, ikerketa biomedikoari laguntzeko helburu bakarrarekin. “Profesional mediko onenak izan ditzakegu, baina aurrerapenak eta ikerketa-tresnak behar ditugu, tratamendu espezifikoagoak eta eraginkorragoak lortzeko”, azpimarratu du.

Kanpaina honetan 2.500 giltzarri solidario baino gehiago egin du Mónikak jada, eta 10.500 euro bildu ditu. Lortutako funts guztiak Nafarroan bularreko minbizi metastasikoa ikertzeko erabili dira. “Maila pertsonalean, eguneroko bizitzan oso baliagarria sentitzen laguntzen didan terapia da, gaixotasunagatik ez naizelako lanik egiten ari. Poz handia ematen dit beste pertsona batzuei laguntzen ahal diedala jakiteak”.

Bularreko minbizi metastasikoaren intzidentzia

Bularreko minbizi metastasikoak zenbait organoren tumore-afekzioa dakar, hala nola garuna eta hezurra, bular bat edo bien gain. Minbiziari buruzko Ikerketa Zentroaren (IARC, ingelesezko siglak) datuen arabera, bularreko tumore guztien %30i eragiten dio, bai diagnostikoaren unean bai ondorengo faseetan. Gaur egun, ospitaleek tratamendu pertsonalizatu gidatuagoak eta albo-ondorio gutxiago dituztenak eskaintzen dituzte, pronostiko hobeak eta bizi-kalitatea hobetzeko.
Paula Aldaz Donamaria ikertzailea da ikerketaren burua Navarrabiomeden, eta azaldu duenez, "immunoterapiaren erantzun antitumorala hobetu nahi du, bularreko minbizi metastasikoko farmako desberdinekin konbinatuta".

Dohaintzei buruzko informazio gehiago

Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentro bat da, Nafarroako Gobernuko Osasun Departamentuaren menpekoa eta NUPi lotua, zentro misto gisa. Miguel Servet Fundazioak, bere organo kudeatzailearen bidez, bikaintasuneko ikerketa biomedikoa sustatzen eta errazten du osasun-sistema publikoan, oinarrizko eta translazioko ikerketetatik, saiakuntza klinikoetara eta behaketa-azterketetara, besteak beste. Bere lana babestu nahi duten pertsonek bere web orria kontsulta dezakete, dohaintzen atala.
 

• Navarrabiomed eta IdiSNAko ikertzaileek ere parte hartzen dute proiektuan, eta beste hiru autonomia erkidegotako ospitaleekin lankidetzan egingo da

Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko (NOU) ikertzaileek agerpen goiztiarreko minbizi gastrointestinalari buruzko zeharkako azterketa multizentrikoa koordinatuko dute. Minbizi hori paziente gazteetan (50 urtetik beherakoetan) diagnostikatzen den minbizi gastrointestinala da, eta azken hamarkadetan minbizi mota horren intzidentzia modu kezkagarrian handitu da.

Minbizi gastroientestinalaren barruan hesteetako, urdaileko eta areako tumoreak daude, espainiar estatuan minbiziarekin lotutako heriotzen bigarren, laugarren eta zazpigarren kausa ohikoenak hurrenez hurren. Nafarroan, hesteetako minbizia bigarren ohikoena izan zen iaz, Nafarroako Osasun Publiko eta Laboraleko Institutuaren Minbiziaren Registroak otsailaren 4ko Minbiziaren Munduko Eguna dela eta argitaratu dituen datuen arabera.
 

Gertuko inguru geografikoko 240 parte hartzaile

Ikerketa proiektu hau, Maria Alsina ikerlariak koordinatzen duena, Carlos III Osasun Institutoaren I+D+i 2023 deialdiko beka jaso du. Maria Alsina, NOUko Onkologia Medikoko mediku espezialista eta IdiSNAko Oncobiona taldeko kide da. Era berean, La Caixa Fundazioaren intensifikazio programa baten bidez, Navarrabiomedeko Onkologia Mediko Traslazioaleko Ikerketa Unitatearen arduraduna da, non bere NOUko aktibitate asistentzialarekin lotutako ikerketa proiektuak garatzen dituen.

Proiektu honetan Navarrabiomed eta IdiSNAko ikerlariekin eta minbizi gastrointestinalaren tratamenduan parte hartzen duten NOUko zerbitzuekin elkarlanean burutuko da, anatomia patologiko, kirurgia, digestibo, nutrizio eta endokrinologia, onkologia erradioterapikoa eta erradiologia, zebitzuekin, hain zuzen. Gainera, inguruko autonomia erkidegoetako hiru zentrok ere ikerketa proiektuan parte hartzen dute: Donostia Unibertsitate Ospitala, Zaragozako Miguel Servet Ospitala eta Logroñoko San Pedro Ospitala. Aipatu ospitaleen elkarlanaren bitartez, proiektuan 240 lagunen parte hartzea aurreikusten da (50 urtetik beherako 80 lagun eta 160 helduagoen taldean).

Ikerketa aurrekarien arabera, minbizi gastrointestinal goiztiarra ez da kausa hereditarioekin lotzen, baizik eta bizitza zein elikadura ohiturekin eta faktore biologikekin. Gainera, gaixo gazteek erronka eta behar bereziak dituzte, esaterako tratamenduen epe luzerako eragina beraien osasun kardiobaskular, sexual zein reproduktiboan, zirugia agresiboen ondorioak irudi pertsonalean edota familia eta lanarekiko ardurak, besteak beste. 

Ildo honetan, ikerketa proiektuaren helburu nagusia minbizi gastrointestinal goiztiarraren ezaugarri bereizgarriak aztertzea da, ikuspuntu integral batetik, gaixoaren bizitza estilo eta ohitueratik tumorearen ezaugarri biologikoetaraino. Horretarako, parte hartzaile bakoitzaren parametro demografikoak, klinikoak, bizitza estiloarekin lotutakoak, eta tumorearen ezaugarri biologiko zein histopatologikoak jasoko dira.

Ikerlari arduradunen esanetan, ingurune geografiko gertuko gaixoei buruzko datuak izateak, minbizi mota honen inguruko ezagutza handitu eta prebentzio estrategiak hobetzea ahalbidetuko luke, bereziki ohitura osasuntsuen garrantzia azpimarratuz. Era berean, prebentzioaz gain, minbizi mota honen ezaugarri bereizgarriak aurkitzeak estrategia terapeutiko eta diagnostikoen hobetzea ekar lezake, gaixotasunaren eraginak gutxituz eta bizi-itxaropena luzatuz. 
 

PreDisc ekimena Interreg Sudoe lankidetzako Programaren esparruan garatuko da, eta Navarrabiomedekin gidatuko du

Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak PreDisc proiektua ezartzeko lanak koordinatuko ditu; hau da, osasun-arretako eredu bat, adinekoek beren bizi-kalitatea hobe dezaten, ospitaleratze-denboraldian jarduera fisikoaren programa pertsonalizatuari esker, Lehen Arretan horrekin jarraitzea ahalbidetuz, eHealth tresna berritzaile baten garapenaren bidez.  

Pazienteen ospitale-desgaitasuna prebenitzeaz gain, PreDisc-ek landa-eremuetan bizi diren adinekoei osasun-teknologia berriak eskuratzen lagunduko die, eta ospitaleratzeak optimizatzea eta osasun-baliabideak egokitzea ahalbidetuko du. Interreg Sudoe (2021-2027) lankidetza-programaren barruan kokatzen den ekimen hau Navarrabiomedek koordinatuko du eta Nafarroa, Euskadi, Frantzia, Andorra eta Portugalgo 16 erakundetako profesionalak inplikatuko ditu.

Nicolas Martínez Velillak, Navarrabiomedeko Geriatriako Unitateko ikertzaile nagusiak, Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko (NOU) Geriatriako zerbitzuburuak eta proiektuaren arduradunak, azaldu duenez, proiektuaren helburua da "ospitaleratutako adineko pertsonentzako arreta-eredu tradizionala aldatzen saiatzea, errekuperazio funtzionalari lehentasuna emanez, banakako entrenamendu-programa bati esker. Egungo eredua gaixotasunean zentratzen da, eta ez hainbeste pazientean, eta, beraz, eredu berri horri esker, pazientearen gaitasun funtzionalak hobetu ahal izango dira, osagai anitzeko entrenamendu-programa indibidualizatu baten bidez, eta, horri esker, ospitaleko egonaldia laburtu ez ezik, ospitaleratzeetan sortzen den desgaitasuna saihestu ahal izango da ".

Adineko pertsonentzako arreta-eredu berri baterantz

PreDisc programak saiakuntza kliniko multizentrikoa egitea barne hartzen du, ospitaleratzean entrenamendu-programa baten onurak erakutsiko dituena. Gainera, programaren jarraipena eta lehen mailako arretara igarotzea erraztuko da, profesionalen arteko komunikazioa optimizatuz eta eHealth teknologia berritzailea ezarriz.

Era berean, zahartze aktiboaren eredua sustatuko da landa-inguruneetan, eta osasungintzarako sarbide-berdintasuna bultzatuko da, tresna teknologikoak erabiliz emandako profesionalen arteko koordinazio-ereduen bidez, beharrezkoak ez diren joan-etorriak eta diru-sarrerak saihestuz.
PreDisc-ek 1.288.550 euroko aurrekontua du guztira, eta % 75ean Interreg Sudoe Programak kofinantzatzen du. Programa horrek eskualde-garapena babesten du Europako hego-mendebaldean, Eskualde Garapeneko Europako Funtsaren (EGEF) bidez proiektu transnazionalak bultzatzen lagunduz. Programa honek lankidetza sustatzen du Europako hego-mendebaldeko eskualdeek dituzten arazo komunak konpontzeko.

Proiektuaren partzuergoaren buru Navarrabiomed - Miguel Servet Fundazioa da, eta honako hauek parte hartzen dute: Nafarroako Osasun Ikerketako Institutua (IdiSNA), Osasunbidea – Nafarroako Osasun Zerbitzuaren Lehen Mailako Arreta (SNS-O), Deustuko Unibertsitatea (Bizkaia, Euskadi), Centre Hospitalier Universitaire de Toulouse Pôle Gériatrie (Okzitania), Hospital Distrital da Figueira da Foz, EPE (Coimbra, Erdialdeko Eskualdea) eta Servei Andorrà d 'Atenció Sanitària (Andorra), elkartutako erakunde gisa parte hartzen duten Europako hego-ekialdeko 9 erakunde publiko eta pribatuk lagunduta.

Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko (NOU) eta Navarrabiomedeko Onkologia Medikoko Zerbitzuko profesionalek bi beka eta sari bat jaso dituzte Onkologia Medikoko Espainiako Elkartearen (SEOM) 2023ko urteko biltzarrean, Bartzelonan, irailaren 19tik 22ra bitartean.

Zehazki, Maria Alsina Maqueda doktoreak Ikerketa Proiektuetarako SEOM Beka jaso du "Neoadyuvantziari eskema AZKARRAREKIN erantzuteko biomarkatzaile iragarleak tokian tokiko aurreratutako ondesteko minbizian: hesteetako mikrobiomaren eta odolean zirkulatzen duen DNAren (DNAren) presentziaren inpaktua" izeneko proiektuarengatik. Bertan, NOUko hainbat zerbitzu ere inplikatuta daude. Bestalde, Hugo Arasanz Esteban doktoreari Immuno-Onkologiako Ikerketa Traslazionaleko Proiektuetarako SEOM beka esleitu zaio, "Dentsitate baxuko neutrofilo zirkulatzaileak eta biriketako minbizi ez-mikrokitikoan immunoterapiarekiko erresistentzian duen papera. Potentziala erantzuna iragartzeko biomarkatzaile gisa ".

Onkologia Medikoko bi espezialistek beren lanaldiaren zati bat Navarrabiomedeko Onkobiona taldeko ikerkuntzan ematen dute. Alsina doktorea La Caixa Fundazioak eta Arasanz doktoreak finantzatutako Navarrabiomed indartzeko programaren bidez ikertzen ari da, Minbiziaren Aurkako Espainiako Elkartearen AECC 2019 Beka Kliniko Juniorrari esker.

• Informazio gehiago: nafarroako Gobernuko albistea