Proteinen egitura

•   Gaur, azaroak 14, Diabetearen Nazioarteko Eguna ospatzen da

Navarrabiomedeko Proteinen Kristalografia eta Immunologia Estrukturalaren Unitateak mekanismo molekular berri bat azaldu du. Mekanismo horren bidez, pankreako peptidoek T zelula autoimmuneak erakartzen dituzte. Horrek haien ohiko funtzionamendua oztopatzen du, eta 1. motako diabeteari lotutako intsulina-defizit ezaguna eragiten du. Pankreako ehunaren aldaketa horrek eragiten du patologia autoinmune. Nafarroan urtero 60 diagnostiko berri inguru izaten dira.

Zehazki, Jacinto López Sagaseta buru duen Navarrabiomed taldeak, proteinen ingeniaritzako teknikekin eta X izpien kristalografiarekin, zelula autoerreaktibo horietako proteinen eta azterketa autoinmune horretan parte hartzen duten pankreen arteko kontaktuak identifikatzea lortu du. Emaitza horiek eman dira ezagutzera “Frontiers in Immunology" aldizkarian, gai horretan espezializatutako nazioarteko zientzia-aldizkarian.

2020tik 2022ra bitartean garatu zen ikerketa, eta lankidetza estua izan du Bartzelonako Hospital Clínic-IDIBAPS -ko Patogenia eta Autoinmunitatearen Tratamendurako taldearekin, Pere Santamaria doktorearekin, eta Zientzia eta Berrikuntza Ministerioak, Generalitat de Catalunyak, Carlos III Osasun Institutuak, eta Canadian Institutes of Health Research Agentziak finantzatu du.

Ikerketaren garapena

Proteinen formaren eta beste proteina eta molekula biologiko batzuekin (DNA, RNA, lipidoak, etab.) dituen loturen egitura-azterketa diziplina zientifiko Jacinto López Sagasetaren eskutik ezarri zen lehenbizikoz Nafarroan. Ikertzaile horrek, aurreko aldietan ere, biologia estrukturalaren eta immunologiaren arloko ikerketen buru izan da nazioarteko zentroetan, hala nola Chicagoko Unibertsitatean eta GSK Vaccinesen.

Azterketa horiek egiteko, Unitateko lantaldeak proteinak ekoizten dituzten zelula-fabrikak erabiltzen ditu. Ekoitzi ondoren, proteina horiek produkzioan dauden gainerako osagaietatik isolatzen dira teknika kromatografikoen bidez, eta ondoren kristalizatu egiten dira, hitzez hitz. Intereseko proteinek eratutako kristal horiek dira interakzio autoimmune horren egitura-azterketa eta hatz-aztarnaren definizioa ahalbidetzen dutenak, hori guztia zehaztasun atomikoarekin; izan ere, X izpien difrakzioari esker, molekulak (proteinak bezala) Angstroms-en doitasunarekin beha daitezke (Angstrom bat milimetro-hamarrenaren baliokidea da), eta horregatik deitzen zaio resoluzio atomikoa. Horrela, orain aurkeztu den ikerketak aukera eman du sistema immunitarioko zelula horiek (T zelulak) pankreako proteinen eta peptidoen artean ezartzen dituzten kontaktuak banan-banan ezagutzeko. Molekularen eta egituraren azterketa hori funtsezkoa da zelula horiek aktibatzeko, ondoren pankrean izango duten eragin kaltegarrirako eta, ondorioz, intsulina-urritasunerako.

Aurkikuntza horiek aurrerapen nabarmena dakarte 1. motako diabetesa bezalako gaixotasun autoimmuneen ezagutzan. “Emaitzek sistema immunitarioko zelulen eta orain arte ezezagunak ziren pankrearen arteko interakzio-mekanismoak erakusten dituzte, eta horrek terapia farmakologiko berriak diseinatzeko aukera eman lezake”, adierazi du López Sagasetak.

1. motako diabetesa diagnostikatutako 2.218 paziente Nafarroan

Aurtengo maiatzean, Nafarroan diabetesa diagnostikatutako paziente bizien kopurua 42.004koa zen, eta horietatik 2.218 Mellitus Diabetea (DM) 1. motako eta 39.786 2. motako Mellitus Diabetesa diagnostikatutako pazienteei dagozkie.

 
Argazkia: Ikerketan parte hartu duten Navarrabiomedeko ikertzaile-taldea.
Ezkerretik eskuinera: Sergio Morales, Adela Rodríguez, Nerea Ugidos, Jacinto López, Alejandro Urdiciain eta Elena Erausquin. Ez dago argazkian: Gilda Ditchiara.
 

• Kataluniako beste lau erakunde ere parte hartzen ari dira koronabirusa neutralizatzeko propietateak dituzten molekulak garatzea xede duen proiektu horretan

Supera Covid-19 Funtsak, Banco Santanderrek Santander Universidadesen bitartez eta Espainiako Unibertsitateetako Errektoreen Konferentziarekin eta Ikerketa Zientifikoen Goi Mailako Zentroarekin (CSIC) lankidetzan abiarazitakoak, 160.000 euro eman ditu COVID-19ari buruzko ikerketa-proiektu bati diruz laguntzeko. Partzuergo batek jarri du martxan proiektu hori, Navarrabiomedeko eta Kataluniako beste lau erakundetako zenbait ikertzailek osatuak, Nafarroako Unibertsitate Publikoaren (NUP) koordinaziopean. Proiektu horren helburua da gaixotasun hori eragiten duen SARS-CoV-2 koronabirusa neutralizatzeko propietateak dituzten molekulak garatzea, infekzioaren larritasuna dela-eta ospitaleratzea eta gainbegiratze klinikoa behar duten pazienteen tratamendurako.

Molekula horiek ACE-2 hartzailearen peptido espezifikoetan oinarritzen dira, eta gai SARS-CoV-2aren infekzio-ahalmena murrizteko edo deuseztatzeko. “Birusa ainguratzeko erabiltzen den giza hartzailearen eremua erreproduzitzen duten molekulak dira —azaldu du proiektuaren buru den ikertzaileak, Jacinto López Sagasetak, Navarrabiomed Ikerketa Biomedikoko Zentroko Proteinen Kristalografia Unitatekoa denak—. Moldeko eremu horretatik molekulak sortu nahi ditugu, baina birus-partikularekin lotzeko gaitasun handiagoarekin; horrela, zaildu eginen lukete birusa hartzaile naturalari lotzea eta, ondorioz, infekzioak aurrera egitea”. Ikertzailearen arabera, molekula horiek “infekzioaren prozesua eta abiadura arintzeko gai diren botikak diseinatzen laguntzen ahal dute, eta, ondorioz, gaixoaren errekuperazio klinikoa erraztu”.

Hamabi hilabeteko iraupena izanen duen proiektu hori garatzeko, partzuergo bat eratu da, zenbait diziplinatako ikertzaileak biltzen dituena: sintesi kimikoa, proteinen ingeniaritza, egiturazko analisia, biologia zelularra, bai eta BSL3 biosegurtasun-baldintzetako adituak ere (laugarren eskalako laborategietarako biosegurtasuneko hirugarren maila), molekula horien potentziala testatu ahal izateko. Zehazki, Navarrabiomed eta NUPez gain, Bartzelonako lau ikerketa-erakundek hartzen dute parte: IRB Barcelona (Ikerketa Biomedikoko Institutua), IQAC-CSIC (Kimika Aurreratuko Kataluniako Institutua), CIBER-BBN (Sareko Ikerketa Biomedikoko Zentroa Bioingeniaritzaren, Biomaterialen eta Nanomedikuntzaren arloetan), eta IRTA (Nekazaritzako Elikagaien Ikerketako eta Teknologiako Institutua). Navarrabiomeden kasuan, Jacinto López Sagasetaz gain, honako hauek hartzen dute parte ikerketan: Gilda Dichiara Rodríguez, Elena Erausquin Arrondo eta Ane Ochoa Echevarría, Proteinen Kristalografia Unitateko kideak.

Jacinto López Sagasetaren hitzetan, partzuergoko kideek espero dute “inhibizio efikazia handiko molekulak izateak pandemiaren eragin sozioekonomikoa leuntzen lagunduko duela, SARS-CoV-2aren edo arriskutsuak izan daitezkeen eta antzeko sarbideak dituzten beste koronabirus batzuen iraunkortasuna eta/edo etorkizuneko agerraldiak kontuan hartuta”.

8,5 milioiko funtsa

Covid-19 Supera Funtsak 8,5 milioi euroko zuzkidura du guztira, eta zenbait erakunderen proiektuetara bideratu da, hain zuzen, Covid-19aren aurkako borrokan hiru ardatz estrategiko hauen arabera garatutakoetara: birusari eta haren prebentzioari buruzko ikerketa aplikatua, eragin soziala eta unibertsitateen gaitasun teknologikoa indartzea, eta arrakala digitala murriztea. Zehazki, 700 proposamen aurkeztu zituzten, eta horietatik 35 aukeratu dituzte birusaren aurkako ikerketa aplikatua egiteko; 5 milioi euroko zuzkidura du ardatz horrek. Gainera, milioi bat euro inguru banatu zaizkie eragin sozialeko hamabi proiekturi. Eta, azkenik, 2,5 milioi euro bideratu dira egoera sozioekonomiko ahulean dauden Espainia osoko unibertsitateko gazteei 5.000 ordenagailu inguru, Interneterako 15.000 konektibitate-irtenbide eta web-kamerak emateko.

• Foru Gobernuak 1,1 milioirekin zortzi ikerketa proiektu finantzatu ditu, eta horiei Carlos III.a Osasun Institutuaren funtsak jaso dituzten Nafarroako bi ekimen gehitu behar zaizkie

Maria Chivite Nafarroako Lehendakariak Foru Komunitateko ikerketa zentro eta institutuak COVID-19ren ondorioak arintzen lagunduko duten alternatibak bilatzeko egiten ari diren "lan ona" aitortu du. Nafarroan 515 eta Espainia osoan, 27.000 hildako baino gehiago eragin dituen gaixotasunari  aurre egiteko funts publikoekin finantzatutako ikerketa horiek zuzentzen dituzten hamar bat ikertzailerekin bildu da gaur goizean.

Topaketan baita ere parte hartu dute Osasun kontseilari Santos Indurainek eta Unibertsitate, Berrikuntza eta Eraldaketa Digitaleko kontseilari Juan Cruz Cigudosak. Bertan, zuzenean jakin ahal izan dute COVI+D Nafarroa Funtsaren laguntzak jaso dituzten proiektuen ikerketaren helburua. Foru Exekutiboak sortu zuen gai horretan ikerketak bultzatzeko asmoarekin, eta maiatzean 1,1, milioi euroko laguntza eman zien Carlos III. Osasun Institutuaren balorazio positiboa izandako zortzi proiekturi. Horrez gain, institutuak Nafarroako beste bi ikerketari 232.000 euroko finantzaketa eman die zuzenean.

Chivitek foroa aprobetxatu nahi izan du Foru Gobernuak berrikuntzarekin eta ikerketarekin duen konpromisoa gogorarazteko, “garapen ekonomiko eta sozialaren eredu gisa”; horretarako, laguntza hauek ez ezik, I+G+b Talka Plana ere atera du, pasa den astean aurkeztu zuena, eta Nafarroa Suspertu 2020-2023 Plana ere bai, azpiegitura teknologikoak hobetzeaz eta eskualdez gaindiko lankidetza sustatzeaz gain. “Nafarroa biomedikuntza arloan liderra izatea nahi dugu, hori gauzatzeko talentua eta gaitasuna ditugulako. Lantzen ari garen arlo estrategikoetako bat da. Ezagutza eta ikerketa transferitzeko gai izan behar dugu garapen industriala eta teknologikoa errazteko”, baieztatu du. Gainera, Nafarroa "I+G+b arloko mapan erreferente" bilakatuko denaren konfiantza du.

Horretarako, Lehendakariak adierazi du Foru Gobernuaren helburua "inbertsioa gehitzen joatea dela, hazkunde-eredurako zutabe gogorrak ezarriaz”. Modu horretan, prestatuta egongo lirateke COVID-19a bezalako etorkizuneko erronkei aurre egiteko.

Lehendakariak gizartearen babesa erakutsi dio ikerketa-lan horri; izan ere, “jakin badaki koronabirusa aztertzen ari zaretenok zer-nolako presioa duzuen, txertoak, tratamenduak eta gure gizartean inpaktu izugarria sortu duen birusaren efektuak arindu ditzaketen bestelako alderdiak lortzeko itxaropen handia dagoelako”. Chivitek ikerketa-lanaren “garaiekiko, zorroztasunekiko eta zehaztasunekiko” errespetua eskatu du; era berean, horren bidez “informazio egiazkoa eta pedagogikoa” sustatzea eskatu du, gizartean oro har, gezurrak eta desinformazioa saihesteko.

Hamar proiektu

Lehendakariarekin batera, Berrikuntzako zuzendari nagusia den Rosario Martinez izan da hitzorduan. Halaber, funts publikoekin finantzaturiko hamar proiektutako ikertzaileek hartu dute parte, tartean honako hauek: Luis Martínez de Morentin, Fermín Mallor Giménez, Borja Sáez Ochoa, Natalia Ramírez Huerto, Jacinto López Sagaseta, Pablo Sarobe Ugarriza, Patricia Fanlo Mateo, David Escors Murugarren, Jesús Castilla Catalán eta Leyre Ruete Ibarrola, Beatriz Lacruz Escaladaren ordezkari gisa. Ordezkaritza horrekin batera proiektuak garatzen ari diren ikerketa-zentro ezberdinetako arduradunak ere bildu dira. Ildo horretan, bertan izan dira Nafarroako Osasun Ikerketa Institutuko (IdiSNA) zuzendari zientifikoa, Mª Rosario Luquin; Lurederra Fundazioaren zuzendaria, Claudio Fernández; eta Navarrabiomed-eko zuzendaria, Íñigo Lasa Uzcudun.

Hamar ikerketaren arduradunek beren lan-ildoen berri eman dute; hala nola, txerto posibleen azterketa eta botika jakin batzuen erabilera, baliabideen kudeaketa, prebentziorako neurrien eta produktuen garapena edo intzidentziaren analisia, betiere, kontuan hartuta ezaugarri soziodemografikoak eta bestelako baldintzak.

COVI+D Funtseko laguntzen deialdiaren bitartez, Foru Exekutiboaren asmoa da Nafarroako berrikuntza sustatzea eta estatu-mailan proiektatzea. Horrez gain, talentu zientifikoa sartu nahi du, laguntza horietan langileak kontratatzeko gastuak ere sartzen dira-eta.