Noticias

Ausazko azterketa horrek frogatzen du gai aktiboak ZIUko pazienteen batez besteko egonaldia murriztea lortzen duela, eta COVID-19k eragindako pneumonien hobekuntza erradiologikoa lortzen duela.

Entsegu kliniko multizentriko hori Navarrabiomed – Miguel Servet Fundazioak sustatu eta zuzendu zuen, eta 2020ko apiriletik 2021eko urrira bitartean garatu zen. Horri esker, Anakinra gai antiinflamatorioaren eta antirreumatikoaren eraginkortasuna eta segurtasuna baloratu ahal izan dira, COVID-19k eragindako gaixo larriak tratatzeko. Jama Network Open nazioarteko aldizkarian argitaratu diren emaitzen arabera, Anakinrak ez du hobekuntza nabarmenik eskaintzen paziente oso larrien ohiko tratamenduaren aldean, ez baitu aireztapen mekanikoaren beharrik aurreikusten, ezta heriotza-tasa konparatua murrizten ere.

Hala ere, gai aktiboaren ekintzari esker, ZIUn ingresatutako pazienteen batez besteko egonaldia murriztu egiten da, eta COVID-19k eragindako pneumonien hobekuntza erradiologikoa ahalbidetzen du. Gainera, hain larriak ez diren gaixoetan, eraginkorragoa izango litzateke, paziente-talde horretan hobekuntza nabarmenak ikusten baitira.

Pazienteen lagina 179 helduk osatzen zuten, COVID-19 larri egiaztatuta eta 60,5 urteko batez besteko adinean. Zazpi autonomia-erkidegotako hamabi ospitaletan hautatu zituzten pazienteak. Saiakuntzan parte hartu zuten 179 pazienteetatik 36 Nafarroako Ospitalean Unibertsitarioan errekrutatu ziren, 38 eta 81 urte bitartekoak. Paziente horietako inork ez zuen izan kontrako gertaera garrantzitsurik.

Parte hartzen duten zentroak eta finantzaketa

Ikerlanaren ikertzaile koordinatzaile nazionala Patricia Fanlo Mateo izan da. NOUko Barne Medikuntza espezialista, Navarrabiomedeko Entsegu Klinikoetako taldearekin eta Metodologia Zerbitzuaren laguntzarekin, gai izan ziren entsegua pandemia betean abian jartzeko, behar ziren baimenetatik emaitzak aztertu arte kudeatuz.

Era berean, entseguak erakundeen finantziazioa izan zuen, Nafarroako Gobernuaren COVID-19 proiektuei emandako laguntzei esker, pandemia garaian koronabirusari buruzko azterlanak garatzea ahalbidetu baitzuten.

Parte hartu zuten zentro hauek: Santiagoko Ospitale Unibertsitarioa, Vigoko Álvaro Cunqueiro Ospitalea, Palma de Mallorcako Son Espases Unibertsitate Ospitalea, Valentziako La Fe Unibertsitate Ospitalea, Vall d’Hebron Unibertsitate Ospitalea eta Bartzelonako Ospitale Klinikoa La Cajozako Unibertsitate Ospitalea eta Zaragozako Ospitale Klinikoa. Gainera, ekimena Espainiako Barne Medikuntza Elkarteko (SEMI), Gaixotasun Autoimmune Sistemikoen Taldeak ere babestu zuen.

Mikel Izquierdo, Navarrabiomedeko Ariketa fisikoa, osasuna eta bizi kalitatea (E-FIT) Unitateko (E-FIT) ikertzaile nagusia eta NUPeko katedraduna, saritu zuten atzo, VII. SER Navarra Sarietan, ikerketa-kategorian. Cadena SER Navarrak, guztira, 10 pertsona edo talde onartu zituen Nafarroako gizarteko hainbat esparrutan egindako lanagatik, Baluarte Auditorioan egin eta Mamen García eta Joaquim Torrents kazetariek aurkeztutako gala batean.

2023ko edizio honetan, Cinfa farmazialariak ikerketako saria babestu zuen, eta Alicia López de Ocáriz zuzendari mediko korporatiboak eman zion saria, Biomekanikaren eta Sistema Neuromuskularraren alorreko hainbat ikerketa-proiektutan egindako ibilbideari esker. Arreta berezia jarri zuen hainbat kiroletan indarra eta muskulu-potentzia lantzeko entrenamenduak, zahartzeak eta muskulu-errendimenduak dituen ondorioetan. 

Bere hitzaldian, Mikel Izquierdo jaunak eskerrak eman zizkien irratiari eta babesleari, eta COVID 19aren aurretik dagoen pandemia batean jarri zuen arreta: “Gaur egun oraindik bizirik dirau jarduera fisikoaren eta sedentarismoaren pandemiak, urtean 10 milioi heriotza eragiten baititu, 7 milioi miokardio-infartu eta urteko 250 milioi dolarreko eragina”. Egoera hori aldatzeko, ariketa fisiko jarraituak bizi-kalitate hobea lortzeko duen garrantzia azpimarratu zuen. “Ariketa fisikoa modu kronikoan egin behar dugu bizitza osoan. Gaur egun ez dugu behar adina egiten, ez kopuruari ez intentsitateari dagokienez, eta jakin behar dugu beharrezkoa dela bizirik irauteko”, adierazi zuen bere hitzaldian.

Navarrabiomed Kudeaketa Unitateak gaur, asteazkena, otsailak 8, argitaratu du Navarrabiomed 2022ko doktoratu aurreko eta ondoko laguntzak esleitzeko proposamena, baita deialdi bakoitzerako ebaluatutako eskatzaileen azken puntuazioak ere: doktoratu aurreko laguntza eta doktoratu ondoko laguntza. Ondoren, dagokion dokumentazioa kontsultatu eta deskarga dezakezu.

• Vanessa Arrieta Paniaguak, Navarrabiomedeko Kardiologia Translazionaleko Unitateko doktoretza aurreko ikertzaileak, Nafarroako Unibertsitate Publikotik egindako doktore tesia irakurriko du datorren astelehenean, azaroaren 28an, 12:00etan, Navarrabiomedeko Ekitaldi Aretoan.

Doktore lana, “ST2-aren eginkizuna miokardio-fibrosian, aorta-estenosi larrian” izenekoa, Navarrabiomeden eta Nafarroako Unibertsitate Ospitalean egin da, Natalia López Andrés Kardiologia Translazionaleko Unitateko ikertzaile nagusiaren zuzendaritzapean.

Aorta-estenosia Europako eta Ipar Amerikako balbula-kardiopatia ohikoena da, eta 65 urtetik gorako populazioaren %2-7ri eragiten dio, eskualdearen arabera. Gaur egun, ez dago gaixotasunaren bilakaera geldiaraztea edo leheneratzea lortzen duen tratamendu medikorik; beraz, balbula-aortaren ordezkapena (kirurgikoa edo perkutaneoa) sintomak edo bentrikuluaren disfuntzioa agertzen direnean ematen den tratamendua da.

Gaixotasun horrek aorta-balbula pixkanaka estutzea eragiten du, eta, presio-gainkargaren ondorioz, ezkerreko bentrikuluaren hipertrofia eragiten du. Prozesu horretan, miokardioko fibrosiak eginkizun fisiopatologiko garrantzitsua du, eta eginkizun pronostikoa baita ere. Hasieran, miokardio-fibrosia konpentsazio-mekanismo baten parte da, baina fase aurreratuetan ordezkapen-fibrosi fokal bat agertzen da, eta horrek bentrikulu-disfuntzioa eta bihotz-gutxiegitasuna eragiten ditu. Prozesu horien azpian dauden mekanismo fisiopatologikoak ez dira guztiz ezagutzen.

Ordezteko foku-fibrosia erresonantzia magnetiko (RMN) kardiakoaren bidez hauteman eta kuantifika daiteke, adierazle berantiarreko sekuentziekin (RT). Frogatu denez, aorta-estenosi larria duten gaixoetan RTak agertzeak heriotza-tasa eta eboluzio kliniko negatiboa iragartzen ditu paziente horiek. Hala ere, RMN teknika garestia da eta eskuragarritasun mugatua du; beraz, ez da erabiltzen paziente-talde horren jarraipenean ohiko praktika klinikoan.

Tesi honen hipotesia hau da: ST2 disolbagarriaren maila (sST2), fibrosi-prozesuari eta miokardio-birmoldaketari lotutako biomarkatzailea, handia da aorta-estenosiaren kasuan, eta pronostiko-balioa izan dezake. Zehazki, azterketa honetan sST2-ak miokardio-fibrosian aorta-estenosi larrian duen zeregina aztertzen da.

Ikerketaren garapena eta emaitzak

Lana ikuspegi translazionaletik planteatzen da, eta helburu bikoitza du. Lehenik eta behin, aorta-estenosi larrian sst2-aren funtzio fisiopatologikoa sakondu nahi da. Horretarako, azterketa proteomiko bat egin da sST2-k giza fibroblasto kardiakoetan modulatutako proteinak aztertzeko, eta giza fibroblasto kardiakoetan sST2 ekintzaren in vitro ondorioak ikertu dira. Emaitzak in vitro baliozkotu dira presio-gainkarga duen arratoi-eredu batean eta aorta-estenosia zuten eta ebakuntza egin zitzaien pazienteen biopsia miokardikoetan.

Era berean, frogatu egin da sST2-ak funtzio deletereoa duela giza fibroblasto kardiakoetan. Alde batetik, zelularen funtzio mitokondrialari eragiten dio, eta, hala, oxidazio-estresa eta molekula proinflamatorioen sintesia handitu egiten dira. Bestetik, miofibroblastoekiko bereizketa sustatzen du, eta molekula profibrotikoen sintesia handitzen du. Aurkikuntza horiek aorta-estenosia zuten pazienteen animalia-ereduan eta miokardio-biopsietan baliozkotu ziren.

Hala, bada, bihotzeko RMNean RT duten aorta-estenosi larria duten pazienteek sST2-maila nabarmen handiagoa dute odolean RTrik gabekoek baino. Odoleko sST2-mailek korrelazio positiboa dute aorta-estenosi larria duten pazienteen RT masarekin eta VI masarekin. sST2 maila handiei esker, aorta-estenosi larria eta RT duten pazienteak identifika daitezke, bihotzeko RMNrik egin beharrik gabe, ohiko praktika klinikoan aplikatzeko moduan.

Emaitzen hedapena

Egindako lanak zientzia-argitalpenak ekarri ditu: 2019an, Clinical Science aldizkarian, “Soluble ST2 promotes oxidative stress and inflammation in cardiac fibroblasts: an in vitro and in vivo study in aortic stenosis”, eta 2020an, Cells aldizkarian, “Soluble St2 Induces Fibrcoleuropinis”.   
Gainera, emaitzak Espainiako eta nazioarteko hainbat biltzarretan zabaldu dira, hala nola Bilboko SEC Kongresuan (2015ean eta 2017an), Amsterdamgo 29th EACTS Annual Meeting-en, 2015ean edo Parisko Heart Failure Congress-en, 2017an.
 

• Navarrabiomedek Landa Garapen eta Ingurumeneko Departamentua, NUP, CSIC-IDAB, INTIA eta Nasertic sozietate publikoak eta Josenea enpresarekin batera parte hartuko du

Nafarroako Gobernuak asteazken honetako bilkuran onartu du Kalamua Ikertzeko Nafarroako Elkartean (KINE) sartzea, Landa Garapen eta Ingurumeneko Departamentuak bultzatua. Elkartea laster eratuko da honako hauekin batera: NUP (eta haren bi institutuak, ISFOOD-Elikadura Katearen Berrikuntza eta Garapen Iraunkorrerako Institutua, eta IMAB-Biologia Aplikatuko Diziplina Anitzeko Ikerketen Institutua), Navarrabiomed (ikerketa biomedikoaren zentroa), CSIC-IDAB (Ikerketa Zientifikoen Goi Zentroaren Nekazaritza eta Teknologia Institutua), INTIA eta Nasertic sozietate publikoak eta Josenea enpresa pribatua. 

Elkartearen helburua da Sendagaien eta Osasun Produktuen Espainiako Agentziaren (AEMPS) lizentzia edo baimen egokiak lortzea eta kudeatzea, bazkideen artean eta Nafarroarako lurralde-ikuspegiarekin. Zehazki, ikerketarako kalamu-landareak hazteko baimena ematea; landare horiek helburu medikoekin eta zientifikoekin hazteko baimena ematea lortu eta kudeatu beharko dira; eta, ondoren, eta, urtean behin, guztira, kalamu-landareak landatzeko baimena ematea.
 

Gainera, hauek dira KINEren helburuak:

• Nafarroan industria- edo medikuntza-kalamuarekin lan egiten duten aktore guztiak bildu eta koordinatzea, gaur egun edo etorkizunean, eta eragile horiei tresna juridiko bat ematea, sektorearekin koordinatzeko eta hitz egiteko, erakundeekiko eta sektoreekiko harremanetarako.
• Enpresen, ikerketa- eta prestakuntza-zentroen eta erakundeen arteko lankidetza sustatzea, Nafarroako industria- eta medikuntza-kalamuaren sektorea dinamizatu, hazi eta koordinatzeko, produktu finala ikertu, landu, eraldatu eta merkaturatzeko, eta lankidetza-proiektuen diseinua eta merkaturatzea sustatzea.
• Nafarroako industria- eta medikuntza-kalamuaren sektorean ikerketa, garapena eta berrikuntza sustatzen laguntzea, balio-katearen maila guztietan, eta arreta berezia jarriz honako hauetan: kalamu industrial eta medizinalaren aldaera berriak garatzea eta ikerketa genetikoa; kalamuaren propietate medikoak, farmakologikoak, elikadurakoak, industrialak eta kosmetikoak ikertzea; haren eratorrien medikuntza-, industria- eta merkataritza-aplikazioak ikertzea; industria-kalamuak eta medizinalak ekonomikoki ahulak diren eta/edo despopulatzeko arriskuan dauden eremuetarako laborantza alternatibo gisa dituen ahalmen ekonomikoak ikertzea; eta lerro berri orotan, komunitate forala.
• Irudi sektoriala sortu, finkatu eta bultzatzea Nafarroako industria- eta medikuntza-kalamuaren inguruan sortzen den ekonomia- eta ikerketa-jarduera osorako, eta ikerketaren, nekazaritzaren edo laborantzaren, industriaren, biomedikuntzaren eta merkataritzaren alderdi guztiak bilduko dituena.
• Eta, azkenik, sektoreetako harremanak erraztu eta koordinatzea, estatuan eta nazioartean.

Gómez: “Nafarroak potentzial handia du balio-kate osoan”

Gobernu bilkuran onartu ondoren, Itziar Gómez Landa Garapeneko eta Ingurumeneko kontseilariak, elkarte eta enpresetako ordezkariekin batera ekimena aurkeztu du. Kontseilariak nabarmendu duenez, “Nafarroak potentzial handia du balio-kate osoan: nekazaritza-sektore indartsua, pertsonala eta ikerketako erreferentzia-zentroak, bai eta enpresa garrantzitsu batzuk ere, bai farmazeutikoak, bai nekazaritzako elikagaiekoak”.

“Horregatik, Foru Komunitatea erreferente bat izan daitekeela uste dugu eta ondo kokatuta egon daitekeela arlo horretan 2023rako aurreikusten den arau-esparru berriari begira. Interesgarria da Nafarroan esparru horretan jardun nahi duten eragileak sektore ekonomiko berri baten irteera-lerroan ondo kokatuta egotea. Sektore berri hori oso indartsua izan daiteke, eta, esan dudan bezala, Nafarroak badu ahalmena balio-kate osoan”, azaldu du.

Kontseilariak adierazi duen arabera, “departamentuak 2020tik ari da lanean gai horretan. Urte horren hasieran, kalamu-ahalmenak Nafarroarako ekonomia zirkularreko eta berrikuntza estrategikoko proiektu gisa dituen ahalmenei buruzko azterketa egiteko eskatu genuen, eta hortik aurrera urratsak egiten jarraitzen dugu.”

“Alde batetik, AEMPSekin (Espainiako Medikamentu eta Osasun Produktuen Agentzia) jarri zen harremanetan. Hark lizentziak ematen ditu, proiektu bat ikerketa-lizentzia batekin bultzatzeko aukera errealak egiaztatzeko. Bestetik, kalamua ikertzeko interesa izan zezaketela uste genuen eragileei dei egin die, guztion artean aurrera eraman beharreko proiektu bat diseinatzeko”, adierazi du.

Itziar Gómezek azaldu duenez, “oso harrera ona izan dugu ikerketa bultzatzeko lantalde bat osatzeko. Gaur hemen daudenez gain, farmazialariekin eta beste enpresa pribatu batzuekin ere harremanetan jarri gara. Ez dute baztertzen hurrengo faseetan parte hartzea. Izan ere, elkartea bazkide berriak hartzeko prest dago.”
Elkartearen egungo faseak, bere eraketaz gain, AEMPSri ikerketa-proiektu bat aurkeztea du helburu, ikerketa-lizentzia lortzeko; beraz, prozesuaren une honetan helburua ez da merkataritzako laborantza.

Elkartea formalki eratu eta gaurko bilkuran onetsitako Gobernu Akordioaren espedientean dauden estatutuen proposamena onetsi ondoren, Nafarroako Foru Komunitatea elkartekoa izango da elkarte horren sustatzaile edo sortzaile gisa, eta horretarako elkartea eratzeko ekitaldian parte hartuko du.
 

Ikerketa-proiektua

Elkartea eratzeko urratsekin batera, elkarteko kideek lehen ikerketa-proiektu batean lan egin dute, KINE eratu ondoren AEMPS aurkezteko.
Barietateak probatzeko proiektua da. CBD (kalamu ez-psikoaktiboaren osagai bat) eta THC (osagai psikoaktiboa) eduki handiko kalamu motak hautatzen dira, Nafarroako laborantza-baldintzetara egokituak. Horretarako, ezaugarri morfologikoak, fisiologikoak, agronomikoak (fenotipikoak, oro har) eta genotipikoak hartzen dira kontuan (THC/MOTAKO markatzaile molekularrak erabiliz).

Gainera, bigarren helburu bat da produktu deribatuak aztertu eta karakterizatzea, nekazaritzako elikagaien sektoreko industriek merkaturatzeko, hala nola nutrizio arloko intereseko proteinak eta lipidoak eta biokonposatuak, hautatutako barietateetatik abiatuta.

Proiektua Irunberriko Josenea finkan kokatuko litzateke. Finka horrek AEMPSek ezarritako baldintzak betetzen ditu, hau da, inguru itxi batean dago, bideozainduta, herrigune batetik eta polizia-etxe edo guardia zibil batetik gertu.

Argazkia, ezkerretik eskuinera: Ignacio Gil (Nekazaritza eta Abeltzaintza Zuzendaritza Nagusia); Luis Orcaray (INTIA); Maite Mendioroz (Navarrabiomed); Txus Cía (Josenea); Lucía Ramírez (IMAB-UPNA); Gonzalo Rodríguez (NASERTIC); Itziar Gómez (kontseilaria); José María González de Diego (CSIC-IDAB); Natxo Irigoien (UPNA); eta Patxi Ibáñez (ISFOOD-UPNA).

Carmen Gómez Arrebola doktoretza aurreko ikertzaileak, Nafarroako Mikrobioen Patogenesiko Ikerketa Unitatean, bere doktorego tesia irakurriko du Nafarroako Unibertsitate Publikoan datorren asteartean, uztailaren 5ean, 11:30ean, EDONAren defentsa-aretoan, El Sario eraikinean (NUP).

Doktorego-lanaren izenburua “Staphylococcus aureus-en bi osagairen sistemen eginkizuna, konplestatinarako eta corbomizinarako suszeptibilitatean eta fosforilaziorik gabeko gene-erregulazioan” da, eta Navarrabiomeden egin da, Iñigo Lasa Uzcudun eta Cristina Solano Goñi  doktoreen zuzendaritzapean.

Staphylococcus aureus –ak (S. aureus) oso izaera aldakorra du, eta biztanleen %30ek, gutxi gorabehera, larruazalean jankideen arteko erlazioa ezarriz aurki daiteke, inolako arazorik sortu gabe. Hala ere, hesi epiteliala zeharkatzen duenean eta eramailearen egoera immunologikoaren arabera, patologia arinak sor ditzake, hala nola abzesuak edo larriak, hala nola endokarditisa edo osteomielitisa. Patologia horiek tratatzeko, botika-sorta zabala dago; hala ere, S. aureus-ek erresistentzia handitzeko eta antibiotiko horien eragina saihesteko mekanismoak garatu ditu.

Bakterioek beren inguruan gertatzen diren aldaketetara egokitzeko gaitasuna dute, detektatzeko eta komunikatzeko sistema desberdinei esker; horien artean, “bi osagaiko sistemak” (TCSak) nabarmentzen dira. Horien bidez, bakterioak bere inguruan gertatzen ari dena hautematen du, eta gene jakin batzuen adierazpenaren modulazioaren bidez, gertatu den aldaketara egokitu daiteke. S. aureus-en TCSek zeregin garrantzitsua dute gaur egun klinikan erabiltzen diren antimikrobianoen aurkako erresistentzien garapenean, bai eta biofilm gisa hazteko estimulazioan ere, eta are gehiago handitzen dute antibiotikoekiko erresistentzia.
Antibiotikoekiko multi-erresistentzia S. aureus-en anduiak agertzeak antibiotiko berriak garatzeko premia larria ekarri du, andui horiek eragindako infekzioak tratatzeko, bai eta erresistentzia-hazkunde hori eragiten duten mekanismo molekularrei buruz dugun jakintzan aurrera egiteko beharra ere.

Tesiaren laburpena eta emaitzak

Doktorego-tesian, Carmen Gómezek S. aureus-en TCSek berriki aurkitutako glikopeptidoen, konplestatinaren eta corbomizinaren familiako bi antibiotikoekiko suszeptibilitatean duten inplikazioa aztertu du. Emaitzen arabera, VraSR sistemak bakterio horrek bi antibiotikoekiko duen suszeptibilitateari eragiten dioten bakterio-paretako elementuak erregulatzen ditu.

Azterketaren beste zati batean, fosforildu gabeko TCSen erregulazioa aztertu da. Tradizionalki, GLTen erantzun-erregulatzaileek fosforil-egoeran betetzen dute funtzio erregulatzailea, eta fosforildu gabeko egoeran, ez dute jarduera erregulatzailerik. Hala ere, ebidentzia askok frogatzen dute fosforilatu gabeko egoeran dauden TCSek ere gene-adierazpena modulatzeko funtzioak betetzen dituztela. Fosforildu gabeko egoeran dauden TCS bidezko erregulazioaren inguruko ebidentziak berrikusi ondoren, TCS ArlRSk biofilmari buruz egiten duen prestakuntzan sakondu da lanean. Lortutako emaitzen arabera, ArlR-ek S. aureus-en biofilmaren exopolisakarido nagusiaren adierazpena erregulatzen du, bai fosforil-egoeran, bai fosforildu gabekoan.

Hedapena eta finantzaketa

Egindako lanak argitalpen zientifikoa ekarri du, “Regulation of gene expression by non-pbithorylated response regulators”, International Mikrobiology-n argitaratua. “Staphylococcus aureusibility to corbomycin and complestatin depends on the VraSR two component system” izeneko bigarren argitalpena bidali egin da eta berrikusten ari da.

Gainera, 31st European Congress of Clinical Mikrobiology & Infektious Diseases-en (ECCMID) eta Espainiako Mikrobiologia Elkartearen XXVIII. Biltzarrean zabaldu egin da.

Tesia egiteko, NUPeko doktoratu aurreko kontratua izan du Carmen Gómezek. Ekonomia, Industria eta Lehiakortasun Ministerioaren 2017ko I+G+B proiektuetarako  laguntza-deialdien bidez finantzatu da ikerketa, bai eta Zientzia eta Berrikuntza Ministerioaren 2020ko I+G+B proiektuetarako laguntzen bidez ere, proiektu hauei esker:

•  “Staphylococcus aureus birulentziara egokitzeko determinatzaile molekularren karakterizazio funtzionala”. BIO2017-83035-R.
• “Alboko operoiak: bakterioen gene-erregulazioaren maila berria”. PID 2020-113494RB-100.

Saria 10.000 eurokoa da, eta bi proiektu ex aequo jaso dute. Alde batetik, ELAren biomarkatzaile gisa garuneko erresonantzia magnetikoari buruzko azterketa bat aitortu egin da, Nafarroako Ospitale Unibertsitarioak garatu duena, Navarrabiomedekin lankidetzan. Bestea, Nafarroako Unibertsitate Klinikak (CUN) asmatu duen aplikazio bati saria eman zaio, elikadura-alergien tratamendua ahozko immunoterapiarekin monitorizatzeko..

IdiSNAko Zuzendaritza Zientifikoak Teknologia eta Osasuna Fundazioa (FTyS), osasun-teknologiekin lotutako ex aequo bi proiekturi aintzatespena ematea erabaki du. 10.000 euroko zuzkidura du, IdiSNA osatzen duten erakundeek aukera izan zuten sari hori lortzeko, horma-barreneko deialdi baten bidez.

Teresa Cabada doktorea, Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko Neurorradiologia Ataleko burua, proposamen irabazle baten burua da. Garuneko erresonantzia magnetikoaren azterketa da, neurona motorreko eritasun degeneratiboko biomarkatzaile gisa. Cabadak deskribatzen duenez, “Alboko Esklerosi Amiotrofikoa (ELA) gaixotasun neurodegeneratibo konplexua da, eta hasieran diagnostikatzea zaila da. Horren ondorioz, diagnostikoa atzeratu egiten da, eta, ondorioz, atzeratu egiten da farmako neurobabesleak emateko prozesua.” Horrek guztiak agerian uzten du garrantzitsua dela diagnostikoaren eta pronostikoaren biomarkatzaileak definitzea ELAn.

Orain arte, ebaluazio kliniko eta neuropsikologikoa egin zaien 33 paziente bildu dira. Erresonantzia magnetikoaren postprozesaketa Navarrabiomedeko Algebra eta Aplikazioak ikerketa-taldeak egiten du. Unitate horrek irudiak aztertzen ditu beste aldagai kliniko batzuekin batera, gaixotasunari edo haren bilakaerari lotutako markatzaile erradiologikoak aurkitzeko. “Sekuentziazio aurreratuko tekniken bidez, matematikariak gai dira alterazio sotilak detektatzeko eta lortutako datuetatik abiatuta eredu prediktiboak sortzeko”, ondorioztatu du.

Nafarroako Gobernuak finantzatu du proiektu hau, eta, orain, IdiSNAren laguntza ekonomikoa du. Erresonantzia magnetikoa etorkizun handiko froga gisa aurkezten da gaixotasuna eta haren bilakaera iragartzeko.

Bigarren aintzatespena Nafarroako Unibertsitate Klinikaren (CUNaren) ekimen bati eman zaio. Ahozko immunoterapiaren bidez elikadura-alergien tratamendua monitorizatzeko aplikazioa asmatu dute. María José Goikoetxea doktorea, Alergologia Saileko aditua, proiektuaren burua da.

Argazkia (Ezkerretik eskuinera): Itiziar Uzqueda (Navarrabiomed), Marisol Gómez (Navarrabiomed), Javier Díaz (NOU), Ivonne Jericó (NOU), Juan Quizhpilema (NOU) Teresa Cabada (NOU), José Manuel Hidalgo (NOU), María José Goikoetxea (CUN), Sergio Sánchez (CUN), Maite Lacunza (CUN) y Amaia Izal (CUN).

Nafarroako Ikerketa Sanitarioko Institutuak zuzendaritza zientifikoa berritu zein indartu du eta Lehen Arreta gehitu du

Nicolas Martínez Velillak (NUO) zuzendaritza zientifikoko zuzendaria izango da etapa berri honetan Rosario Luquinen ordez; Felipe Prósper (CUN) zuzendariordea izanen da eta Nuria Goñi (Osasunbidea/AP) bokalak osatuko dute taldea.
Nafarroako Ikerketa Sanitarioko Institutuak (IdisNA) zuzendaritza zientifikoa berritu eta indartu du bi aldaketarekin: Nicolás Martínez Veillak (NUO) Rosario Luquín ordezkatuko du eta bi postu berri gehitu dira: zuzendariordea –Felipe Prósper (CUN) izango da- eta bokala, Nuria Goñiz Ruiz (Osasunbidea/AP).

Horrela, lankidetza publiko eta pribatuaren jatorrizko osagaiaz gain, lidergoaren lehen maila honetan, Lehen Mailako Arretako ikerkuntzaren ikuspegia gehitzen zaio, institutu honetako etapa berri baten hasiera gisa. Nafarroako Unibertsitate Ospitaleak (NUO), Nafarroako Unibertsitate Klinikak (CUN), Nafarroako Unibertsitate Publikoak (NUP), Nafarroako Unibersitateak, Navarrabiomedek, Cima Nafarroako Unibersitateak, Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutua, Osasunbidea-Nafarroako Oinarrizko Osasun Zerbitzuak, osatzen duten IdISNA.
IdiSNAren Patronatuak, zuzendaritza berri hau zientzia eta laguntza komunitatean zabaltzeari garrantzia eman dio, etapa berri honetan ikerketa bultzatzeko erreferente nagusi gisa. Santos Induráin Osasun sailburuak, Patronatuko buru denak, Rosario Luquin (CUN) kargua uzten duen zuzendari zientifikoaren inplikazioa aitortu eta eskertu du, eta egitura zientifiko berriaren ikuspegi integrala eta hiru ordezkarien curriculuma nabarmendu ditu, dagoeneko lanean hasi baitira.

Nicolás Martínez Velilla Nafarroako Unibertsitate Ospitaleko Geriatriako burua da gaur egun, eta Navarrabiomed-Miguel Servet Fundazioko ikertzaile intentsifikatua 2019tik. Nafarroako Unibertsitateko Medikuntza eta Kirurgiako lizentziaduna da (1996), eta Ingalaterrako eta Madrilgo (Getafeko Unibertsitate Ospitalea) Geriatriako espezialista gisa zuen prestakuntza osatu zuen. Iruñera itzuli zen, eta NUPen doktoratu zen, adinekoentzako multimorbilitate-tesi batekin. Prestakuntza hori Probabilitatearen eta Estatistikaren (UNED) eta Osasun Zerbitzuen (Alcalako Unibertsitatea) arloan osatu zuen.
Arlo horietan sakondu du bere ikerketa-jarduerak –asistentzia-jarduerarekin bateratuta–, Carlos III.a Osasun Institutuko (ISCIII) Osasun Zerbitzuen eta Eritasun Kronikoen Ikerketa Sareko kide izan baita, eta, ondoren, institutu horretako ahultasun eta zahartze osasungarriko CIBER sareko kide.
2013an, Nafarroako Geriatriako Miguel Servet ikerketa-taldea sortu zuen, hainbat argitalpenekin. Irakasle gonbidatua da Nafarroako Unibertsitateko Medikuntza Fakultateko Geriatria irakasgaian eta Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle elkartua Prebentzio Medikuntza arloan.
Espainiako Geriatria Elkartearen ordezkaria izan da estatuko eta nazioarteko hainbat erakundetan. 2019tik, Medikuntza Geriatrikoko Europako Akademiako zuzendaritza-batzordeko kidea da, eta Espainiako Geriatria eta Gerontologia Elkarteko lehendakariordea.

Felipe Prósper, berriz, erreferentzia da hematologian. Izan ere, Hematologia Saila zuzendarietako bat da, eta Nafarroako Unibertsitate Klinikako Terapia Zelularreko arloaren buru da. Klinika horretara Valentziako Ospitale Klinikoan etapa baten ondoren iritsi zen. Nafarroako Unibertsitate Cimako Hemato-Onkologiako eta Medikuntza Birsortzaileko Programa ere zuzentzen ditu. Medikuntza eta Kirurgiako lizentziaduna (1989) eta doktorea (1994) unibertsitate horretan, Minnesotako Unibertsitatean doktoratu ondoko egonaldi batekin osatu zuen bere prestakuntza.
ISCIIIko Terapia Zelularreko Sare Nazionalaren (TerCel) eta haren ondorengo RICORS TERAVen sustatzaileetako bat da. ISCIIIko Minbiziako CIBER (CIBERONC) ikertzaile nagusi bat ere bada. 2015az geroztik, Hematologiako katedraduna da Nafarroako Unibertsitatean. Espainiako Hematologia eta Hemoterapiako Elkarteko (SEHH) eta Terapia Geniko eta Zelularreko Espainiako Elkarteko (SETGYC) Zuzendaritza Batzordeko kidea izan da, eta aurretik IdiSNAko Onkologia Arloko koordinatzailea izan zen.

Azkenik, Nuria Goñi Ruiz (Medikuntzako lizentziaduna, NUn, 2001ean) Nafarroako Lehen Mailako Arretaren eta Komunitarioaren esparrutik dator. Lan horrekin batera, Nafarroako Unibertsitatean doktoratu zen, hamaika urteko ibilbide profesionalarekin batera, zenbait osasun zentrotan.
Haren profila osatzeko, kudeaketan ere eskarmentua du. Izan ere, 2016tik Lehen Arretaren gerentziako Kudeaketa Klinikoa eta Asistentzia Jarraipenaren Laguntza Zerbitzua lan teknikoak egiten ditu Nafarroako Osasun Zentroetarako, prestakuntzakoak eta ospitaleekin koordinatzekoak, Lehen Arreta ahalduntzea helburuarekin.
Halaber, Osasun Sailaren zenbait estrategia (gaixo kronikoari eta pluripatologikoari arreta integratua emateko Nafarroako Estrategia) Lehen Arretan aplikatzeko protokoloak ezartzeko lan egin du, batez ere adineko pertsonen ahultasunari dagokionez. Horren ondorioz, diziplina anitzeko koordinazio-taldeetan eta zenbait estrategiatan parte hartu du. 2021etik NUPeko Medikuntza arloko irakaslea da.

1.000 ikertzaile baino gehiago 8 erakundetan

IdiSNAren helburua da ikerketaren kalitatea hobetzen laguntzea, eta ondorioz, Nafarroako Foru Komunitateko asistentzia eta irakaskuntza biomedikoa ere hobetzea eta dauden giza baliabideak eta baliabide materialak optimizatzea. Horretarako, talde klinikoen eta oinarrizkoen arteko sinergiak sustatuko dira, lehendik dauden talde translazionalen ereduetatik abiatuta.
2021ean, 1.065 ikertzailek osatzen dute IdiSNA, 96 ikerketa-taldetan banatuta. Talde horiek bederatzi ikerketa-eremutan biltzen dira: epidemiologia eta osasun publikoa; lehen arreta, osasun-zerbitzuak eta gaixotasun kronikoak; osasun mentala; digestio-aparatua eta gaixotasun metabolikoak; gaixotasun kardiobaskularrak, Hantura-gaixotasunak, immuneak eta infekziosoak; Neurozientziak; Onkohematologia ; Gaixotasun kardiobaskularrak eta giltzurrunetakoak; Terapia aurreratuak eta Berrikuntza Diagnostikoa eta Bioingeniaritza eta Bioteknologia Sanitarioak.

Azken urtean, IdiSNAk 61 ikerketa-laguntza jaso ditu deialdi lehiakorretan, eta guztira 6.592.733 euroko finantzaketa izan du. Institutuaren ekoizpen zientifiko osoa mila bat ekarpen ingurukoa da urtean.