Noticias

• Navarraviomedek izena eman du jada unibertsitate, teknologia eta ikerketa zentroekin batera

Hamar erakundek eman dute izena dagoeneko Nafarroako I+G+B Sistemaren (SINAI) exekuzio-eragile gisa, besteak beste, unibertsitateak, zentro teknologikoak eta ikerketa-zentroak.

Zehazki hauek akreditatu dira: Nafarroako Unibertsitate Publikoa, Nafarroako Unibertsitatea, Navarrabiomed, Lurederra teknologia zentroa, Energia Berriztagarrien Zentro Nazionala (CENER), Teknologia eta Elikadura Osasunaren Zentro Nazionala (CNTA), Nafarroako Industria Elkartea (AIN), eta ADItech, koorinatzaile bezala jardunen dena. 

Horrez gain, Nafarroako Garuneko Lesioen Elkartea (ADACEN) akreditatu da entitate singular bezala, zientzia zabaltzeko eta dibulgatzeko jardueretara, eta I+G sustatzeko ekintzetara bideratua. Halaber, Stirling Zentroak izena emandu I+G+B enpresa unitate bezala. Figura berri horrekin Nafarroako Gobernuak ahalbidetu du SINAIk enpresak hartzea sistemaren exekuzio-eragile bezala. 

Gainera, datozen egunetan IdiSNA, Naitec eta CIMA zentroen akreditazioa osatuko da. 

Bestalde, entitateek eskuragarri dituzte jada eragile akreditatu bezala identifikatuko dituen zigilua. Bakoitzaren logotipoari gehitu ahalko diote datozen asteetan. 

Saioa Mendaza Lainezek, Navarrabiomed - IdiSNAko Minbiziaren Patologia Molekularreko Unitateko doktoretza aurreko ikertzaileak, bere doktoretza tesia aurkeztuko du Nafarroako Unibertsitate Publikoaren eskutik datorren ekainaren 30ean, asteartearekin, 11:30etan, bideokonferentzia bidez Navarrabiomeden (lehendik baimena dutenak joanen dira soilik).

Approaching the epigenome of triple-negative breast cancer to identify new biomarkers da tesiaren izenburua, eta Navarrabiomeden egin da David Guerrero Setas eta Esperanza Martín Sánchez doktoreen zuzendaritzapean.

Bularreko minbizia mundu osoan emakumeek duten neoplasia ohikoena da, eta sexu horretan minbiziak eragindako lehenengo heriotza-arrazoia. Ikerketak bularreko minbizi hirukoitz negatiboa (BMHN) aztertu du. Azpimota horrek, gainerakoek ez bezala, ez du tratamendu zuzentzailerik, eta horrek ondorio oldarkorragoak ditu hura jasaten duten pertsonengan. Hori dela eta, gaur egun ezinbestekoa da gaixotasun horretarako biomarkatzaile eta jomuga terapeutiko berriak bilatzea.

Aldaketa epigenetikoek tumorigenesian eragina dutenez, tesi honen helburua izan da minbizi mota horretako DNAren metilazioa eta histonen azetilazioa ezaugarritzea. Horren bidez, diagnostikorako eta pronostikorako modu berriak identifikatu nahi izan dira, baita helmuga jakina duten farmakoen xedea aldatzea ere.

Ezaugarritze horren emaitzen arabera, eredu epigenetikoa bularreko minbizi hirukoitz negatiboan aldatzen dela ondorioztatu ahal izan da, bular-sare ez-neoplasikoan ez bezala. Are gehiago, bi aldaketa epigenetiko espezifiko atzeman dira, pronostiko okerragoko biomarkatzaile potentzial bezala: H4K5 histonaren azetilazioa eta ADAM12 genearen hipometilazioa. Gene hori ere minbizi horren aurkako jomuga terapeutikoa izan daiteke.

Halaber, DNAren metilazioan oinarritutako forma berri bat identifikatu da diagnostikorako. Azkenik, H4K6 azetilazioak lerro zelular ez-neoplasikoetan eta BMHNak erregulatzen dituzten geneen prozesu biologikoak deskribatu dira.

Egindako lanaren ondorioz, hiru zientzia argitalpen egin dira, eta European Association for Cancer Researchen bi biltzarretan zabaldu da; bata, Manchesterren, 2017an, eta, bestea, Amsterdamen, 2018an.

Tesia garatzeko Saioa Mendazak bi beka jaso ditu: Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikertzaileak prestatzeko laguntzak, doktore-tesiak egiteko, eta Nafarroako Kutxa Fundazioko bikaintasun beka, University of Massachussets Medical School-en (AEB) egonaldi bat egiteko.

• Foru Gobernuak 1,1 milioirekin zortzi ikerketa proiektu finantzatu ditu, eta horiei Carlos III.a Osasun Institutuaren funtsak jaso dituzten Nafarroako bi ekimen gehitu behar zaizkie

Maria Chivite Nafarroako Lehendakariak Foru Komunitateko ikerketa zentro eta institutuak COVID-19ren ondorioak arintzen lagunduko duten alternatibak bilatzeko egiten ari diren "lan ona" aitortu du. Nafarroan 515 eta Espainia osoan, 27.000 hildako baino gehiago eragin dituen gaixotasunari  aurre egiteko funts publikoekin finantzatutako ikerketa horiek zuzentzen dituzten hamar bat ikertzailerekin bildu da gaur goizean.

Topaketan baita ere parte hartu dute Osasun kontseilari Santos Indurainek eta Unibertsitate, Berrikuntza eta Eraldaketa Digitaleko kontseilari Juan Cruz Cigudosak. Bertan, zuzenean jakin ahal izan dute COVI+D Nafarroa Funtsaren laguntzak jaso dituzten proiektuen ikerketaren helburua. Foru Exekutiboak sortu zuen gai horretan ikerketak bultzatzeko asmoarekin, eta maiatzean 1,1, milioi euroko laguntza eman zien Carlos III. Osasun Institutuaren balorazio positiboa izandako zortzi proiekturi. Horrez gain, institutuak Nafarroako beste bi ikerketari 232.000 euroko finantzaketa eman die zuzenean.

Chivitek foroa aprobetxatu nahi izan du Foru Gobernuak berrikuntzarekin eta ikerketarekin duen konpromisoa gogorarazteko, “garapen ekonomiko eta sozialaren eredu gisa”; horretarako, laguntza hauek ez ezik, I+G+b Talka Plana ere atera du, pasa den astean aurkeztu zuena, eta Nafarroa Suspertu 2020-2023 Plana ere bai, azpiegitura teknologikoak hobetzeaz eta eskualdez gaindiko lankidetza sustatzeaz gain. “Nafarroa biomedikuntza arloan liderra izatea nahi dugu, hori gauzatzeko talentua eta gaitasuna ditugulako. Lantzen ari garen arlo estrategikoetako bat da. Ezagutza eta ikerketa transferitzeko gai izan behar dugu garapen industriala eta teknologikoa errazteko”, baieztatu du. Gainera, Nafarroa "I+G+b arloko mapan erreferente" bilakatuko denaren konfiantza du.

Horretarako, Lehendakariak adierazi du Foru Gobernuaren helburua "inbertsioa gehitzen joatea dela, hazkunde-eredurako zutabe gogorrak ezarriaz”. Modu horretan, prestatuta egongo lirateke COVID-19a bezalako etorkizuneko erronkei aurre egiteko.

Lehendakariak gizartearen babesa erakutsi dio ikerketa-lan horri; izan ere, “jakin badaki koronabirusa aztertzen ari zaretenok zer-nolako presioa duzuen, txertoak, tratamenduak eta gure gizartean inpaktu izugarria sortu duen birusaren efektuak arindu ditzaketen bestelako alderdiak lortzeko itxaropen handia dagoelako”. Chivitek ikerketa-lanaren “garaiekiko, zorroztasunekiko eta zehaztasunekiko” errespetua eskatu du; era berean, horren bidez “informazio egiazkoa eta pedagogikoa” sustatzea eskatu du, gizartean oro har, gezurrak eta desinformazioa saihesteko.

Hamar proiektu

Lehendakariarekin batera, Berrikuntzako zuzendari nagusia den Rosario Martinez izan da hitzorduan. Halaber, funts publikoekin finantzaturiko hamar proiektutako ikertzaileek hartu dute parte, tartean honako hauek: Luis Martínez de Morentin, Fermín Mallor Giménez, Borja Sáez Ochoa, Natalia Ramírez Huerto, Jacinto López Sagaseta, Pablo Sarobe Ugarriza, Patricia Fanlo Mateo, David Escors Murugarren, Jesús Castilla Catalán eta Leyre Ruete Ibarrola, Beatriz Lacruz Escaladaren ordezkari gisa. Ordezkaritza horrekin batera proiektuak garatzen ari diren ikerketa-zentro ezberdinetako arduradunak ere bildu dira. Ildo horretan, bertan izan dira Nafarroako Osasun Ikerketa Institutuko (IdiSNA) zuzendari zientifikoa, Mª Rosario Luquin; Lurederra Fundazioaren zuzendaria, Claudio Fernández; eta Navarrabiomed-eko zuzendaria, Íñigo Lasa Uzcudun.

Hamar ikerketaren arduradunek beren lan-ildoen berri eman dute; hala nola, txerto posibleen azterketa eta botika jakin batzuen erabilera, baliabideen kudeaketa, prebentziorako neurrien eta produktuen garapena edo intzidentziaren analisia, betiere, kontuan hartuta ezaugarri soziodemografikoak eta bestelako baldintzak.

COVI+D Funtseko laguntzen deialdiaren bitartez, Foru Exekutiboaren asmoa da Nafarroako berrikuntza sustatzea eta estatu-mailan proiektatzea. Horrez gain, talentu zientifikoa sartu nahi du, laguntza horietan langileak kontratatzeko gastuak ere sartzen dira-eta.

• Azken asteetan COVID-19 gaixotasunagatiko osasun-arretan soilik jardun duten Osasunbideko profesionalek EGALURG proiektuaren jarduerari ekin diote berriro, Navarrabiomedek antolatutako online topaketa batekin
   

EGALURG mugaz gaindiko lankidetza sarearen bideokonferentzia bidezko lehen topaketa antolatu zuen atzo Nafarroak, eta helburua da Frantziako, Andorrako eta Espainiako Pirinioetako isurialdeko eskualde guztietan larrialdi eta hondamendi egoeretan sarbidea eta osasun laguntza bermatzea, baldintza berdinetan.

Osasunbideako larrialdietako profesionalak Okzitaniako, Akitania Berriko eta Kataluniako adituekin elkarlanean arituko dira. Navarrabiomedek, EGALURG sareko kidea, profesional horien arteko lotura erraztu du.

Toulouseko Unibertsitate Ospitalea da EGALURG sarearen buru, eta bertan bazkide bezala parte hartzen dute, Navarrabiomedek ez ezik, Baionako Ospitaleak eta Kataluniako Larrialdi Medikoen Zerbitzuak. Sare hori Interreg V-A Espainia-Frantzia-Andorra (POCTEFA 2014-2020) Europako Programaren barruan garatzen da. Ofizialki, iazko azaroan hasi zen, eta 30 hilabeteko iraupena izanen du guztira. Oraingoz, kideen arteko bilera antolatu dira: lehenengoa abenduaren 19an Toulousen; bigarrena, atzo, modu telematikoan, deseskalatzearen nazioko planaren arautegia betez. 

EGALURG partzuergoak Pirinioetako eremuko laguntza medikoa hobetzeko lan eginen du, maila juridiko edota administratiboan mugak oztopo bat izan ez daitezen, eta eskualdeen arteko osasun koordinazioa sustatuko da. Ekimenak arreta berezia jartzen du geografikoki isolatuta dauden eta hondamendi edo larrialdi egoera bizi duten biztanleei eskaintzen zaien arretan.

Laguntza hori hobetzeko, EGALURGek pazienteei arreta eskaintzeko protokoloak harmonizatzen lan eginen du hurrengo hilabeteetan, gailu medikoak kudeatzeko eta aurrea hartzeko. Halaber, tresna berritzaileak garatuko dira osasun laguntzaren eraginkortasuna handitzeko, sistema ezberdinak eta hizkuntza aniztasuna oztopo izan ez daitezen. Alde horretatik, herrialde bakoitzean erregistroak sortuko dira, ebaluazioa eta ikerketa ahalbidetzen dituen plataforma informatikoarekin, datu epidemiologikoetan oinarritutakoa.

EGALURG Nafarroan

Nafarroako taldeak datu base bat garatuko eta ezarriko du, traumatismo larrien ezaugarriak eta mugaz gaindiko baliabide eraginkor komunak biltzen dituena. Horrez gain, Europako sarearen komunikazio jarduna kudeatuko du, hainbat jarduera garatuz, eta partaide diren eremuetako eragileak koordinatuko ditu.

COVID-19 gaixotasunak eragindako egoeraren aurrean, EGALURGek aurrez aurreko zenbait ekitaldi eta prestakuntza atzeratu ditu, profesionalen arteko lankidetza hobea bermatzeko eta gaitzeko. Taldeak uste du simulazio-ekitaldiak eta egonaldiak antolatu ahal izango direla datorren urtean. “Simulazioa funtsezkoa da osasun-langileek larrialdi edota hondamendi egoeren antzeko testuingurua duten espazioetan entrenatu ahal izateko. Espero dugu aurreikusitako ekintzak berrantolatu ahal izatea, eta 2021ean topaketak egitea protokoloak eta praktika onak bateratzeko”, adierazi du Arantxa Ibarrola Nafarroako proiektuaren kudeatzaileak.

EGALURG egiteko aurrekontu osoa 2.343.192 eurokoa da. Horietatik 1.523.074 Eskualde Garapeneko Europako Funtsak (EGEF) diruz laguntzen ditu. EGEFek proiektuaren %65 finantzatu du, Interreg V-A Espainia-Frantzia-Andorra programaren bidez (POCTEFA 2014 2020). POCTEFAren helburua Espainia-Frantzia-Andorra mugen eremuan integrazio ekonomiko eta soziala indartzea da. Haren laguntza mugaz gaindiko jarduera ekonomikoak, sozialak eta ingurumenekoak garatzera bideratuta dago, lurraldearen garapen iraunkorraren aldeko estrategia komunen bidez.

• 50 herrialdetako 600 profesional baino gehiagok osatutako partzuergoak nabarmendu du garrantzitsua dela diagnostikoa baieztatzea usaintzeko eta dastatzeko gaitasunean aldaketak nabaritu dituzten pertsonei

COVID-19 duten gaixo gehienek usaimena edota dastamena galtzen dutela berretsi duen nazioarteko ikerketa batean parte hartzen ari da Navarrabiomed. Ekimen hau 50 herrialdetako 600 langilek baino gehiagok osatutako nazioarteko partzuergo baten barruan kokatzen da.

Enrique Santamaría Martínez doktoreak, Navarrabiomedeko Neuroproteomika Klinikoaren Unitateko ikertzaile nagusiak, zuzentzen du zentroaren parte-hartzea nazioarteko partzuergoan, eta, horren arabera, COVID-19aren eta anosmiaren (usaimenaren galera) arteko harremana zuzena da eta gaixotasunaren fase goiztiarretan dastatzeko gaitasunaren murrizketa  ere bai. 50 herrialdetako 600 profesional baino  gehiagok parte hartzen dute azterketa horretan, eta aurkikuntzek inplikazioak izan ditzakete agerraldi berrietan diagnostiko-probak esleitzeko.

Iragan apirilaren 7an, Ikerketa Kimiosentsorialerako Partzuergo Globalak (GCCR) inkesta masibo bat egin zuen, parte hartzaileen usaimen eta dastamen gaitasunen inguruko informazio sentsoriala biltzeko. Pertsona horiek proba objektibo baten bidez (PCR testa edo balorazio klinikoa) diagnostikatu ziren, galdetegiari erantzun baino 15 egun lehenago gehienez. Usaimena, dastamena eta kemestesi funtzioa (usaintzeko, dastatzeko eta hozte, inurridura eta ahoan erre sentsazioak hautemateko duten gaitasuna) kuantifikatzeko eskatu zitzaien, COVID-19 gaixotasunaren aurretik eta bitartean, besteak beste. Gainera, sudur-buxadurarik izanez gero, hura seinalatzeko eskatu zitzaien.

Partzuergoak aurretiazko emaitzak lortu zituen apirilaren 18an, eta aurkikuntzak maiatzaren 8an argitaratu zituen medrxiv.org sarbide libreko biltegi publikoan. 40 herrialde baino gehiagotako 4.039 pertsonak bete zuten inkesta, eta emaitzen azterketak erakutsi du usaimena, gustua eta kemestesia nabarmen murrizten direla COVID-19 gaixotasuna diagnostikatu zaien gaixoetan. Garrantzitsua da nabarmentzea sudurreko buxadura ez dagoela lotuta galera horiekin. Horrek erakusten du adierazle bat izan daitekeela SARS-CoV-2 bidezko infekzioa eta beste infekzio biral batzuk bereizteko, hala nola hotzeria edo gripea (sudurreko buxadura eragiten duten gaixotasunak).

Modu honetan, usaimen eta dastamen gaitasunen murrizketa ospitaletara edo osasun zentroetara iristen diren eta gaixotasuna berresteko diagnostikorako testa behar duten COVID-19 ahalezko kasuen ezaugarri bereizgarri bezala har daiteke.

Proiektua gaitasun kimioentsorialen eta COVID-19aren inguruko aurreko beste ikerketa batzuez bereizten da, nazioarteko ikuspuntu masibo bat proposatzen duelako zientzia irekiko lankidetza esparru batean. Beste batzuen artean, hauek dira ekimenaren zuzendariak: Valentina Parma (Temple University, Filadelfia, AEB), John Hayes (Penn State, AEB), Thomas Hummel (Technische Universität Dresden, Alemania), Steve Munger (Universidad de Florida, AEB) eta Danielle Reed (Monell Chemical Senses Center, AEB).

Ikerketa, abian

Egun, 37.000 erantzun baino gehiago jaso ditu jada partzuergoak, eta galdetak aktibo jarraitzen du. Navarrabiomedek arnas gaixotasunen bat berriki izan duten pertsonak animatzen ditu, COVID-19 barne, https://gcchemosensr.org/ estekara sartzera eta galdetegia osatzera, eskura jarri diren 29 hizkuntzetako batean. “Pazienteen parte hartzea funtsezkoa da SARS-Cov-2k eragiten duen sintomatologia zehazteko. Orain, partzuergoaren barnean komiteak daude GCCR ekimenean bildutako informazio guztia erabiltzen duten berariazko ikerketa proiektuak abiarazteko”, aipatu du Santamaría doktoreak.

Neuroproteomika Klinikoaren Unitateak jakin nahi du zergatik galtzen duten usaimena COVID-19 duten pazienteek. Horretarako lankidetza ezarri du David Escorsen taldearekin (Navarrabiomedeko Onkoinmunologia Unitatea), SARS-CoV-2 birusak eraginda usaimen mailan daduden molekulen mekanismoaren aldaketa argitzeko.

“Koronabirusaren sarbideetako bat sudur-barrunbeen bidezkoa da. Hori dela eta, "usaimena-burmuina" ibilbidea aztertuz gero, jakin dezakegu zergatik ikusi diren garun-isuriak, epilepsia eta entzefalitisa COVID-19 paziente batzuetan".

Bestalde, Osasun Ministerioak eta Carlos III.a Osasun Institutuak egindako seroprebalentzia azterketaren aurretiazko emaitzen arabera, usaimena galtzea, COVID-19 patologiaren sintoma goiztiartzat hartzeaz gain, immunitate-erantzunaren iragarle ere izan daiteke”, adierazi du Santamaría doktoreak.

Ildo horretan, Navarrabiomedeko Neuroproteomika Klinikoaren Unitateak, Foru Komunitateko beste osasun instituzio publiko eta pribatuekin lankidetzan, usaimen-doitasuneko medikuntza garatzen eta ezartzen dihardu gaur egun. Analisi immunologikoekin batera, usaimena galtzea eragiten duten hainbat patologia modu eraginkorragoan diagnostikatu eta monitorizatu ahal izango dira; besteak beste, COVID-19 gaixotasuna.

• Informazio bideoa

• Osasun-sistemako profesionalek berek egindako proposamenak aurkeztu diren 59 proiektuen artetik aukeratu dira
   

Nafarroako Gobernuak Foru Komunitateko osasun sistemako profesionalek proposatutako lau erronka hautatu ditu, tresna digitalen bidez osasun arreta hobetzeko. Lau ekimenen helburua larrialdietako eta ebakuntza-gelako asistentziaren koordinazioa handitzea da, bai eta osasun-zentroetako erabiltzaileei eta paziente onkologikoei emandako informazioa hobetzea ere. Proposamen horiek laguntza ekonomikoa jasoko dute orain, martxan jartzeko beharrezkoak diren irtenbide digitalak garatzeko.

Zehazki, ConectaSOS, QuiroHelp, MiCentro eta UMD360 dira hautatutako proiektuak. Lehena komunikazio sistema berri batean datza, larrialdi-egoeran dauden gaixoen kudeaketan eta garraioan agenteek erantzuteko eta koordinatzeko denbora hobetuko duena, anbulantzietatik hasita, Nafarroako Ospitaletegiko Larrialdietako triaje talderaino, larrialdiak koordinatzeko zentrotik (SOS Nafarroa) pasatuta. Bestalde, Quiro-Help-ek chatbot zerbitzua eskainiko du, kirofanoko erizaintza instrumentistako langileen erantzun-denbora hobetzeko, protokoloak, praktika kirurgikoak eta tresnak eta materialak aurkitzeko informaziora sarbidea izateari esker.

MiCentro ekimenak osasun etxeen eta bere pazienteen arteko komunikazio bide berri bat proposatzen du, SMS zerbitzuaren bidez hitzorduen kudeaketa egiteko eta informazio garrantzitsua zabaltzeko. Azkenik, UMD360 proiektuak ginekologia minbizia duten pazienteei Minbizi Ginekologikoaren Disziplina-anitzeko Unitateak modu integratuan eta koordinatuan diseinatutako informazio guztia eta zerbitzuak erraztuko dizkie.

59 ekimen

Nafarroako Gobernuak urtarrilean zabaldu zuen deialdiaren emaitza da hautaketa hori, sektore publikoko osasun arloko langileek proposa zezaten Foru Gobernuak osasun sistema hobetzeko zer berrikuntza erronkari egin beharko liokeen aurre. Deialdia Osasun Departamentuak abiarazi zuen, Unibertsitate, Berrikuntza eta Eraldaketa Digitaleko Departamentuarekin eta Ekonomia eta Enpresa Garapeneko Departamentuarekin lankidetzan, Nafarroako Enpresa eta Berrikuntza Zentro Europarraren (CEIN) eta Nafarroako Garapenerako Elkartearen (SODENA) eskutik. Proiektu hau osasunaren arloko berrikuntzei laguntzeko inDemand programaren barruan sartzen da.

Guztira, 59 ekimen aurkeztu zituzten, denak sektore publikoko osasun arloko langileen taldeek, bai Oinarrizko Osasun Laguntzakoek, bai ospitalekoek, osasun arloetakoek eta Osasun Departamentukoek.

Deialdiaren ebazpena martxoaren 6rako aurreikusita zegoen arren, jasotako proposamen kopuru handiagatik eta koronabirusa COVID-19arenpandemiaren zabalkundeagatik atzeratu da. Epaimahaia, CEINek koordinatua, Osasuna, Berrikuntza eta Eraldaketa Digitaleko zuzendaritza orokorraren ordezkariek osatu dute, Nafarroako Osasunbidea Zerbitzuko Berrikuntza eta Antolaketa alorraz eta Sodenaz gain. 

Hautatutako lau irtenbide digital horiek Nafarroako Gobernuko Berrikuntzaren Zuzendaritza Nagusiaren I+G+B Zerbitzua emateko aurreikusitako berariazko laguntzen deialdiaren onuradun diren enpresek garatuko dituzte. Alarma-egoera bukatu bezain laster eginen da deialdia, ekainean, seguruenik.

Garapenaren fase horretan, 2021eraino luzatuko dena, erronken talde bultzatzaileek eta enpresek elkarrekin eginen dute lan proposatutako baliabide digitalen prototipoak lortzeko. Enpresek, denbora horretan, aholkularitza eta babesa jasoko dute CEIN eta SODENAren eskutik, Navarrabiomed Ikerketa Biomedikorako Zentroarekin koordinazioan. Gainera, zentro horrek aurkeztutako gainontzeko erronkak aztertuko ditu horien berrikuntzaren eta hobekuntzaren alorrak antzemateko. 

inDemand proiektua

Ekimen hau inDemand Europako proiektuaren barnean sartzen da, Horizonte 2020 programak finantzatua, eta Murtziako eskualdeak zuzendua, Oulu (Finlandia) eta Paris-Ille de Francekin (Frantzia) batera. Proiektu honen helburua osasun erakundeen etaenpresen arteko elkarlan eredu berri bat garatzea da, osasun sistemako langileek proposatutako berrikuntza erronkei erantzuteko osasun digitaleko irtenbideak elkarrekin garatzeko. Nafarroak 2018tik parte hartzen du proiektu honetan inDemand komunitateko kide bezala, lankidetza eredu hori Foru Komunitatean txertatzeko eta eskualdeko finantzazioarekin.

• Zazpi autonomia erkidegotako hamar ospitale ari dira parte hartzen ikerketan

Nafarroako Ospitale Gunea eta Navarrabiomed dira Espainian baimendutako anakinra bidezko saiakuntza kliniko bakarraren buruak. Horren helburua da farmako antiinflamatorio eta antirumatiko horren eraginkortasuna eta segurtasuna baloratzea COVID-19k eragindako gaixo larrietan, guztira zazpi autonomia-erkidegotako hamar ospitaletan.

Zehazki, azterketaren bidez, anakinraren eraginkortasuna eta segurtasuna ikusi nahi dira 180 gaixok osatutako laginean, SARS-CoV-2ak eragindako zitokinen ekaitza-sindromea izenekoak sortutako pneumonia larria eta hanturazko erantzuna murriztearren. Parte hartzen duten ospitaleen datuen arabera, COVID-19 gaixoen %20 inguruk sindrome hori garatzen dute.

Ikerketak Barne Medikuntzaren Espainiako Sozietatearen (SEMI) Gaixotasun Autoinmune Sistemikoen Taldearen (GEAS) babesa du. Europan, soilik Italian baimendu dute antzeko azterketa.

Ikerketa Patricia Fanlok, NOGeko Barne Medikuntzako espezialistak, eta Navarrabiomedeko Entsegu Klinikoen Plataformako taldeak koordinatzen dute. Fanlok baikor ikusten du tratamendua: “SARS-CoV-2ak eragindako zitokinen ekaitza-sindromean inhibitu beharreko zitokina nagusia interleukina (IL-1) dela uste dugu. NOGeko gaixo batzuekin aurrez egindako azterketan ikusi dugu, anakinra eman ondoren, ondorengo 48 eta 72 ordu artean gaixoaren sintomatologiaren larritasuna murrizten dela”.

Anakinrarekin egindako tratamenduak IL-1 blokeatzen uzten du, hots, prozesu infekzio eta hanturazko prozesuetan askatzen den zitokina proinflamatorioa. Normalean, anakinra artritis erreumatoidearen eta gaixotasun autoinflamatorioen tratamenduan ematen da; hala nola, familiako sukar mediterraneoan edo TRAPSean (Tumore Nekrosiaren Faktorearen Hartzaileari Lotutako Aldizkako Sindromea). IL-1 blokeatzeak inhibitu dezake COVID-19a duten zenbait gaixok jasaten duten gehiegizko erantzun inmunitarioak eragindako hantura, eta, era horretan, aireztapen mekanikoa edo ZIUn sartzea eskatzen duten egoera larriagoetara eboluzionatzea saihestu daiteke.

Era berean, entseguari esker, datu osagarriak zehaztu ahal izango dira; adibidez, birus-karga murriztea, heriotza-tasa botika eman eta 28 egunera, UZIn egotea, ospitaleratzea eta alta jaso arte igarotako denbora.

Zentro inplikatuak eta finantzaketa

Navarrabiomedeko Entsegu Klinikoen Plataformak AEMPSen eta Batzorde Etikoaren baimenak eskuratu ditu azterketa bederatzi ospitale-zentrotan burutzeko, NOGez gain, barne-medikuntzaren eremuan ibilbide profesional handia duten ikerlariekin, guztiak SEMIko GEAS taldeko kideak. Hauek dira parte hartu duten zentroak: Santiagoko Unibertsitate Ospitale Gunea, Vigoko Álvaro Cunqueiro Ospitalea, Palma Mallorcako Son Espases Unibertsitate Ospitalea, Valentziako La Fe Unibertsitate Ospitalea eta Ospitale Politeknikoa, Bartzelonako Vall d’Hebron Unibertsitate Ospitalea eta Clínic Ospitalea, Madrilgo La Paz Unibertsitate Ospitalea eta Ramón y Cajal Ospitalea, Zaragozako Lozano Blesa Unibertsitate Ospitale Klinikoa eta Nafarroako Ospitale Gunea.

Entsegua abian jartzeko, Sobi konpainia biofarmazeutikoaren lankidetza izan dute, doan ematen baititu SARS-CoV-2 birusaren ikerketa gure herrialdean bultzatzeko beharrezkoak diren botikak. Entsegua COVID-19 proiektuetarako laguntzetara ere aurkeztu dute, Nafarroako Gobernuko Unibertsitate, Berrikuntza eta Eraldaketa Digitaleko Departamentuak onartu berri dituenetara.

Oraingoz, Navarrabiomedek COVID-19aren 11 azterketa kliniko abian jartzea kudeatu du Nafarroako Osasun Zerbitzuan - Osasunbidean. Entsegu Klinikoen Plataformaren arduradunak diren Eva Zalba Garayoaren eta Ruth García Reyren ustez, “osasun-arloko profesionalen eta ikerketa klinikorako laguntza-zerbitzuen arteko lankidetza funtsezkoa da, entseguak ahalik eta azkarren hasteko, gaixoa gaixotasunaren fase larriagoetara igarotzea saihesteko aukera terapeutiko berriak egon daitezen”. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, Espainia munduko laugarren herrialdea da jada eta Europako lehena koronabirusaren aurkako tratamenduen entsegu klinikoetan.

• 400.000 eurotan handitu dute aurrekontua, Carlos III.a Osasun Institutuaren balorazio positiboa jaso duten ekimen horietarako
   

Foru Gobernuak 1,1 milioi euro eman ditu Nafarroak COVID-19ri buruz zuzentzen dituen 8 ikerketa-proiektu finantzatzeko, eta, beraz, 400.000 euroko aurrekontua gehitu du (hasierako 700.000 eurotik) ekimen horietarako. Carlos III.a Osasun Institutuaren balorazio positiboa jaso dute ekimen horiek, baina ez dute erakunde horren finantzaketarik jaso.

(Albiste honi buruz gehiago jakin nahi baduzu, mesedez kontsulta ezazu gaztelaniazko bertsioa. Goiko nabigazio barra gorrian alda dezakezu hizkuntza).

• Carlos III.a Osasun Institutuak bi proiektu diruz lagundu ditu Nafarroan, COVID-19 funtsaren bidez, eta bietan eman da eskatutako zenbatekoaren ehuneko ehuna
   

Espainiako Zientzia eta Berrikuntza Ministerioak, Carlos III.a Osasun Institutuaren (ISCIII) bidez, 232.000 euro eman ditu Nafarroako Osasun Ikerketarako Institutuaren (IdISNA) esparruan bi ikerketa publiko garatzeko. David Escors Murugarren Navarrabiomedeko ikertzaileak eta Jesús Castilla Catalán Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuko ikertzaileak COVID-19 funtsari eskatutako finantzaketaren% 100 jaso dute. Funts hori koronabirus berriaren inpaktu ekonomiko eta sozialari aurre egiteko ezohiko premiazko neurriei buruzko martxoaren 17ko 8/2020 Errege Lege Dekretuan onartutako mekanismoa da.

David Escors Navarrabiomedeko Onkoinmunologia Unitateko Ikertzaile Nagusia da. CNB-CSIC Nazioko Bioteknologia Zentroan hasi zuen bere ibilbide zientifikoa koronabirusaren inguruan Luis Enjuanes ikertzailearekin batera. Gero, College London (UCL) Unibertsitatean jarraitu zuen lentibirusa aplikatzen eta immunoterapiarako terapia genetikoan. Koronabirusan duen espezializazioak eta ISCIIIgatik izandako aldeko balorazioak 115.000 euro jasotzea ahalbidetu diote “SARS-Co2ren aurkako txerto bioseguruak garatzeko plataformak” proiektua aurrera eramateko. 

Ekimenaren helburua da COVID-19 gaixotasuna eragiten duen birusaren aurkako txerto bioseguruen ingenieritza-plataformak garatzea. Immunitatea sor dezaketen birusaren proteinen adierazpenean jartzen du arreta. Egungo osasun larrialdiaren aurrean COVID-19 aztertzeko zehazki martxan jarritako ikerketa lerroa da, baina ISOLDA-Horizon2020 Europako proiektuan du jatorria, txerto eraginkorragoak eta seguruagoak sortzeko 65 urtetik gorakoentzako helduentzat birusen (sukar horia, gripea eta koronabirusa) aurrean. Ikerketa horretan Navarrabiomedek 2019tik egiten du lan CSIC eta Holandako, Alemaniako eta Italiako kolaboratzaileekin koordinazioan.

Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutua

Bestalde, “Infekzioa, ospitaleratzea eta ZIUn sartzea eta SARS-CoV-2 bidezko heriotza herritar-kohorte batean” ikerketa gidatuko du Jesús Castillak, Gaixotasun Infekziosoen eta Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuko (NOPLO) taldetik. Ikerketa egiteko ISCIIIri eskatutako aurrekontu osoa izanen du: 117.000 euro. 

Infekzioan, ospitalizazioan eta COVID-19aren modu larrietan ezaugarri soziodemografikoek, gaixotasun kronikoek eta bestelako osasun baldintzatzaileek duten eragina baloratzean oinarritzen da haren proposamena. Horretarako, kalkulatuko diren tasak susmo klinikoa duten kasuen intzidentzia, PCR bidez berretsitako infekzioa, ospitalizazioak, ZIUko diru-sarrerak, aireztapen lagundua eta heriotzarena izanen dira. Berretsitako eta ospitaleratutako kasuetan hilgarritasuna ere kalkulatuko da. Halaber, antigorputzen seroprebalentzia ebaluatuko da zentinela medikuen eta/edo emaileen sareko pazienteen lagin batean.

Jesús Castillarentzat SARS-CoV-2an bigarren ekimena da, Europako I-MOVE-COVID-19 proiektuko kide ere baita NOPLO. 11 herrialdek parte hartzen dute eta 20 entitate daude sartuta. EBko Ikerketa eta berrikuntza programaren premiazko deialdiaren barruan finantzatutako Europako proiektuetako bat da, Europako Batzordearen Horizonte 2020, SARS-CoV-2 birusaren zenbait alderdiren ikerketa bultzatzeko. 

ISCIIIak finantzatutako bi ikerketak IdiSNAren jardun zientifikoan sartuko dira. IdiSNA Foru Komunitatean ikerketa biomedikoa sustatzeko elkarte publiko-pribatua da, eta bertako kide dira bai NOPLO, bai Navarrabiomed

• Osasunbideak beste zazpi ikerketeta klinikoetan duen parte hartzea kudeatzen ari da Navarrabiomedeko Ikerketa Klinikoen Plataforma
   

Nafarroako Ospitale Guneak COVID Human Genetic Effort (COVIDHGE) nazioarteko ekimenean parte hartuko du. Ekimen horren helburua da SARS-Cov2 birusak eragindako COVID-19 gaixotasun larriaren garapenean zuzenean eragiten duten giza aldagai genetikoak identifikatzea, pertsona gazte eta aldez aurretik osasuntsuetan. Parte hartze hori Navarrabiomedeko Entsegu Klinikoen Plataformari esker lortu da, zeinak Osasunbideak beste zazpi ikerketa klinikotan duen parte hartzea ere kudeatzen duen.

Sergio Aguilera CHNko pediatra eta neuropediatra izango dira COVIDHGE ikerketaren buru Nafarroako Osasun Zerbitzuan. Gainera, NOGeko Pediatria, Barne Medikuntza eta Medikuntza Intentsiboko zerbitzuek parte hartuko dute, hiru profesionalek koordinatuta: Mercedes Herranz (Infektologia Pediatrikoa), Iñigo Les (Barne Medikuntza) eta Manuel García-Montesinos (ZIU).

Osasunbidearekin batera munduko beste herrialde batzuetako erreferentziazko zentroek parte hartzen dute, New Yorkeko Rockefeller Unibertsitateko eta Necker Pariseko Ospitaleko ikertzaile Jean-Laurent Casanova buru dela. 

Gaixoen profilak

NOGeko taldeak COVID-19 duten gaixoak bilduko ditu hainbat taldetan, komorbiditaterik (bi gaixotasun edo gehiago aldi berean izatea) gabeko 60 urtetik beherakoak. Talderik garrantzitsuenean ZIUn sartu behar izan dituzten gaixotasun kronikorik gabeko pertsona gazteak batuko dira. Bigarren taldea aurretik osasuntsu zeuden 60 urtetik beherako pazienteekin osatuko da, ospitaleratu behar izan dituztenak, baina ZIU behar izan ez dutenak. Hirugarren taldea sintoma arinak dituzten edo asintomatikoak diren COVID-19 dutenena izanen da; bereziki, arrisku egoeratan izanik, sintomrik eta antigorputzik garatu ez dituztenak. Horrez gain, azpitalde gehigarri bat baloratuko da COVID-19aren testuinguruan arazo neuronalak dituzten pazienteekin, bai helduak, bai adin pediatrikoa dutenak.  

Sendagaiekin ikertzeko Nafarroako Etika Batzordeak onartutako proiektuan odol-lagin bakarra aterako zaie pazienteei. IDIBELL genomika laborategira bidaliko da, Aurora Pujol Doktorea buru duena. Bertan exoma eta transkriptomaren sekuentzia osoa egin eta ikertuko da. Datuak COVIDHGE nazioarteko partzuergoan elkarbanatuko eta aztertuko dira. Exomaren sekuentzia osoarekin, bai COVID-19 larria duten pazienteena, bai kontrolena (paziente arinak edo asintomatikoak), adierazpen gogorrenak eragiten dituzten giza aldagai genetikoak identifikatzen saiatuko dira, baita babes-aldagai genetikoak ere.

Navarrabiomedeko Entsegu Klinikoen Plataformak aholkutaritza eta laguntza eman du proiektua Nafarroan azkar abian jartzeko. Ruth García eta Eva Zalba arduradunek (arlo klinikoko arduraduna eta kudeaketa arlokoa, hurrenez hurren) uste dute “funtsezkoa”  nazioarteko lankidetza mota hori “etorkizunean prebentzio eta diagnostiko estrategia berriak garatzeko”.

Beste entsegu klinikoak 

Ikerketa horretaz gain, Navarrabiomedek NOGeko Farmazia Zerbitzua nazio-ikerketa batean sartzea erraztu du, COVID-19ari aurre egiteko tratamenduen erregistro bat ezartzeko. Osasun Ministeritzako HIESaren inguruko Nazioko Plana buru duen entsegu kliniko batean ere sartu da NOG, HIESaren tratamenduan erabilitako farmakoak baloratzeko, COVID-19 gaixotasunerako eraginkorrak izan daitezkeenak. 

Egun, Entsegu Klinikoen plataforma hiru entsegu kliniko gehiago izapidetzen ari da SARS-CoV-2ri aurre egiteko hainbat farmakoren eraginkortasuna baloratzeko. Datozen egunetan, Sendagaien eta Osasun Produktuen Espainiako Agentziak (AEMPS) behin betiko onarpenen berri emango duela espero da, baita etika batzordeen aldeko irizpenen berri ere, ahalik eta azkarren abiarazteko.

Halaber, aste honetan Nafarroa zentro anitzeko azterketa nazional batean sartuko da, COVID-19 gaixotasuna duten eta patogenoak murrizteko prozesua jasan duten emaileen plasma hiperimmunea ekoizteko. Azterketa horretan Nafarroako Odol Bankuak eta NOGeko Barne Medikuntza eta Hematologia Zerbitzuek parte hartuko dute. Bestalde, Pediatria Zerbitzua, Ginekologia Zerbitzuarekin batera, azterlan batean sartuko da haurdunengan eta jaioberriengan eragina aztertzeko, infekzioaren transmisioa eta erantzun immunea sakon ezagutzeko.