• Ikerketak ikuspegi berri bat eskaintzen du, terapia onkologikoetan oinarrituta, narriadura kognitibo progresiboa motelduko lukeena.

Navarrabiomed ikerketa biomedikoko zentroak estrategia analitiko bat ezartzea lortu du, neurodegenerazio prozesuan sortutako kaltea lehengoratzeko ahalmen handia duten terapia onkologikoetan erabiltzen diren botikak identifikatzeko. Ikerketa horren emaitzak Brain Pathology eremuan erreferentziazko aldizkarian argitaratu dira, eta aukera terapeutiko berriak eskaintzen dituzte gaixotasun neurodegeneratiboak tratatzeko, hala nola Alzheimer, Espainian 800.000 pertsonari eragiten dien dementzia-kausarik ohikoena, eta kalkulatzen da 2050ean 16 milioi pertsona baino gehiagori eragingo diela Europan.

Aurkeztutako azterketak erakusten duenez, gaixotasun neurodegeneratiboetan, eskura dauden tratamendu-aukerak oso urriak dira, eta farmakoak baliozkotzeko inbertsio ekonomikoa askoz txikiagoa da beste arlo batzuetan egindako ikerketa terapeutikoarekin alderatuta, esaterako, onkologian. Ildo horretatik, onkologiaren esparruan dagoen informazio farmakogenomiko ugaria erabiltzea proposatzen du, gaixotasun neurodegeneratiboetan (adibidez, Alzheimer gaixotasunean) izan daitezkeen diana terapeutikoak identifikatzeko.  

Enrique Santamaría doktoreak zuzentzen duen Neuroproteomika Klinikoko Unitateko profesionalak izan dira azterlan honen buru, eta Nafarroako Unibertsitateko ikertzaileek ere parte hartu dute.

Ikerketaren xehetasunak

Alzheimer gaixotasuna duten pazienteen %90ek usaimena galtzen dute gaixotasuna maila klinikoan agertu baino urte batzuk lehenago. Ikerketa honetan, maila proteomikoan aztertu da nahaste neurologikorik ez duten subjektuek eta Alzheimer gaitza dutenek hasieran sortutako usaimen-traktuaren eskualdea. Informazio horrek, usaimenaren ardatzeko garuneko beste eskualde batzuetan nazioarteko beste ikerketa-talde batzuek sortutakoarekin batera, gaixotasun horretan usaimena galtzeari lotutako informazio molekular zabaleko datu-basea sortzea ekarri du. Adimen artifizialean oinarritutako lan-fluxuak erabiliz, ikertzaileek errendimendu handiko profil farmakogenomiko datu-basea erkatu dute, Alzheimer gaixotasunean garun mailan atzemandako kalte molekularra leheneratzeko gaitasuna duten botikak (dagoeneko onkologiako saiakuntza klinikoetan erabiliak) identifikatzeko.

Alde horretatik, sakontasunez aztertzen ari diren zenbait farmako identifikatu dira (zehazki, agente antioxidatzaileak eta kinasa-inhibitzaileak), hesi hematoentzefalikoa zeharkatzeko duten gaitasuna, in vitro ikerketetan duten ekintza-mekanismoa eta Alzheimer patologia duten animalia-ereduetan maila kognitiboan duten eragina ezagutzeko.

Santamaría doktoreak adierazi duenez, “eskala handiko datu molekularren analisian sistematika hori bat dator neurodegenerazioko paradigma berriarekin. Paradigma berriak gaixotasun neurodegeneratibo batzuk hartzen ditu, hala nola proteinopeniak, eta ez proteinopatiak. Ikuspegi horren bidez, metabolismoa modu globalagoan berrezarri nahi dugu, burmuinean gaizki tolestutako proteinak soilik murriztera bideratutako azken terapiek ez bezala; izan ere, terapia horiek ez dituzte espero ziren emaitzak izaten ari”.

Bestalde, Paz Kartasek eta Adriana Cortések, Neuroproteomika Klinikoaren Unitateko ikertzaileek eta lanaren lehen sinatzaileek, adierazi dute “mota horretako metodologia-garapenek aukera asko irekitzen dituztela neurologiaren arloko medikamentuen probarako; izan ere, horietako askok toxikotasun-profil txikia dute, eta, gaur egungo terapiekin konbinatuta, kalitate kognitiboko ondorio sinergikoak bilatzen dituzte”. Ikerketa horrek lankidetza berriak sustatu ditu Osasunako hainbat zerbitzurekin eta beste sektore biomediko batzuetako ikuspegi terapeutiko berritzaileetara zabaldu nahi duten estatu mailako taldeekin. Santamaría doktoreak zehaztu duenez, “gaur egun, estrategia hori Alzheimer gaixotasunetik haratago erabiltzen ari gara, eta Parkinsonen gaixotasunean nahiz Alboko Esklerosi Amiotrofikoan erabilgarritasun terapeutikoa izan dezaketen botikak identifikatzen ari gara”.

Lankidetzak eta finantzaketa

Ikerketa Paz Cartas Nafarroako Unibertsitate Publikotik eta Neuroproteomika Klinikoaren Unitateko ikertzaileak, egindako doktorego-tesiaren parte da, eta lankidetza estuan garatu da Joaquín Fernández doktorearekin (Nafarroako Proteomikako Zerbitzu Tekniko-teknikoaren arduraduna) eta Maite Solas eta Elena Puerta doktoreekin (Nafarroako Unibersitateko Farmakologia Departamenduko ikertzaileak).

Era berean, INNOLFACT 2.0ren barruan kokatzen da. Proiektu estrategiko hori Nafarroako Gobernuak finantzatu du, 2023-2026 Proiektu Estrategikoen Deialdiaren bidez, bai eta Espainiako Zientzia, Berrikuntza eta Unibertsitate Ministerioak ere, eta Nafarroako Alzheimer Gaixoen Senideen Elkarteak (AFAN), Espainiako Parkinkonfederazio Espainiarrak (ANCEAPAL) eman dio laguntza instituzionala.

Azterketaren emaitzak Nafarroako Osasun Ikerketarako Institutuaren (IdiSNA) jarduera zientifikoaren zati dira. Elkarte hori Foru Komunitatean ikerketa biomedikoa sustatzeko elkarte publiko-pribatua da, eta Navarrabiomed eta Nafarroako Unibertsitatea kideak dira.