• Nafarroako Gobernuak finantzatutako ekimen honek adimen artifizialarekin, machine learning-arekin eta nanoteknologiarekin lan egingo du gaixotasun neurodegeneratiboen diagnostiko biomarkatzaileak lortzeko

  ---

INNOLFACT 2.0 proiektu estrategikoak, 1,6 milio eurorekin Nafarroako Gobernuak finantzatutakoak, 2022an amaitu zen INNOLFACTen lekukoa hartzen du. Bigarren fase honetan, Geriatria eta Neurologia Zerbitzuetako pazienteen diagnostiko goiztiarrean eta sailkapenean berrikuntzak garatzea bilatzen da, baita garun-mailako immunitate-sistema modulatuko duten terapia berriak garatzea ere, funtzio kognitiboak eta motorrak hobetzeko. Zehazki, honako hauek dira helburuak: gaixotasun neurodegeneratiboen diagnostiko goiztiarrean aurrera egitea, gaixotasunaren aurrerapena adierazten duten biomarkatzaileak identifikatzea, zentzumenen entrenamendua ahalbidetzea, eta nerbio-sistema zentralera bideratutako terapia intranasalak garatzea. Ikuspegi horretatik, Usaimenaren Doitasuneko Medikuntza sendotu eta inplementatzen da Nafarroan, eta aitzindari gara usaimenaren bidez berrikuntza sortzen.
 

Diziplina anitzeko partzuergoa 

INNOLFACT 2.0 Enrique Santamaría, ikertzaile nagusia eta Navarrabiomedeko Neuroproteomika Klinikoko Unitateko ikertzaile nagusia, eta Ana María García-Osta, proiektuaren Co-IP eta Cima Nafarroako Unibertsitateko Gaixotasun Neurologikoen Terapia Genikoaren Programako ikertzailea, dira buru. Proiektuak maila goreneko talde bat du, Nafarroako Ospitale Unibertsitario eta Nafarroako Unibertsitate Klinikako I+G+b klinikako diziplina anitzeko profilez osatua, Navarrabiomed eta Cima ikerketa-zentroetako kideez: geriatrian, otorrinolaringologian, neurologian eta neurobiologian, immunologian, ingeniaritzan, nanoteknologian, biokimikan, proteomikan, bioinformatikan, datuen analisian, algoritmoen garapenean eta adimen artifizialean adituak diren langileak.

Gainera, INNOLFACT 2.0 lantaldea, Nafarroako bi enpresaren parte-hartzearekin osatzen da. Alde batetik, NNBi enpresak algoritmo prediktiboen garapena eta digitalizazioa sustatuko ditu ingurune sanitarioan, gaixotasun neurodegeneratiboen eta zahartzearen diagnostikorako eta jarraipenerako gaitasuna hobetuz. Bestalde, Eversensek pazienteen narriadura kognitiboaren etapa desberdinekin lotura duten biomarkatzaileak identifikatzen lagunduko du. Horretarako, modu ez-inbaditzailean monitorizatzea ahalbidetzen duten gailu medikoak garatuko ditu.

Azkenik, proiektuaren partzuergoa ADItech-ek osatzen du, SINAIren koordinatzaileak, "Genero-dimentsioko ikerketa" ren arloa gidatzen duenak, I+G+Bko eragileen bikaintasun zientifikoan laguntzeko eta Nafarroa nazioarteko abangoardian kokatzeko.
 

INNOLFACT 2.0ren erronkak

Zahartzeak eta gaixotasun neurodegeneratiboek dakarten giza erronkari eta erronka ekonomikoari aurre egiteko, tresna klinikoak, ikerketakoak eta digitalizaziokoak behar dira, Doitasunezko Medikuntza eta Nafarroan sektore horri lotutako aurrerapen teknologikoa errazteko. Usaimena, tradizionalki, ikusmena edo entzumena baino garrantzi gutxiagokotzat jotzen da. INNOLFACT proiektuaren testuinguruan Nafarroan egindako aurkikuntzek erakusten dute lotura zuzena dagoela usaimen sistemaren ahalmen immunomodulatzailearen eta funtzio kognitiboetan eta, beharbada, motorretan duen eraginaren artean. Parkinson eta Alzheimer gaixotasunen tratamenduak administratutako konposatu aktiboak garunera iristea eskatzen du.

Hala ere, farmakoak emateak hainbat oztopo ditu, eta oztopo nagusia Hesi Hematoentzefalikotik (BHE) igarotzea da, garuna substantzia arrotzetatik babesten baitu. Babes horren ondorioz, BHEa ia iragazgaitza da sistemikoki ematen diren ia farmako guztientzat, eta horrek garunean kontzentrazio eraginkorra lortzea eragozten die, beren ekintza gauzatzeko. Testuinguru horretan, sudurretik barnerako administrazioa etorkizun handiko alternatiba gisa agertzen da, garunerako sarbide zuzenagoa duelako, eta horrek azkarrago eta, aldi berean, seguruagoa egiten du, dosi gutxiago behar baititu. Faktore horrek gero eta interes handiagoa sortu du eta sortzen jarraitzen du inhalagailuetan oinarritutako tratamenduen garapenean.

INNOLFACT 2.0 proiektuaren helburua diagnostiko goiztiarrean berrikuntzak sartzea da, usaimena eta immunitate-sistema erabiliz. Era berean, pazienteak geriatriako eta neurologiako zerbitzuetan sailkatu nahi ditu, immunitate-sistema garun-mailan modulatuko duten terapia berriak garatzeko. Horretarako, adimen artifiziala, machine learning eta nanoteknologia erabiliko dira. Bazkideek emandako punta-puntako ezagutzak eta garapenak oinarri hartuta, analisi usain-immunologikoen sorta bat eskaintzea da helburua, zahartzeari eta gaixotasun neurodegeneratiboei modu pertsonalizatuan aurre egiteko.

Proiektuak INNOLFACT azterketan parte hartu duten pazienteek 2020-2022 aldian erabilgarri duten datu-base osoaren gainean (HUNen zein CUNn jasotako datuak) abangoardiako analisi-metodoak aplikatuko ditu, biomarkatzaile diagnostiko berriak identifikatzeko. Zelula eta molekula immunitarioen azterketa sakonagoa egingo da, eta prozesu kognitiboan duten zeregina aztertuko da. Gainera, farmakoen eraginkortasun-probak egingo dira aurreko proiektuan ezarritako neuroendekapeneko animalia-ereduetan (arrak eta emeak). Ildo horretan, 65 urtetik gorako pertsonek, narriadura kognitibo eta hauskortasun maila desberdinak dituztenek, usaimenaren zentzuaren estimulazioaren aurrean duten erantzun neurokognitiboa eta biologikoa aztertuko da.

Gizarte mailan, INNOLFACT 2.0 erakunde hauen laguntza du: Nafarroako Parkinson Elkartea (ANAPAR), Nafarroako Alzheimer Gaixoen Senideen Elkartea (AFAN), Espainiako Alzheimer Konfederazioa (CEAFA), Espainiako Parkinson Federazioa (FEP), Urritasun Fisikoa eta Organikoa duten Pertsonen Elkarteen Federazioa (COCEMFE Navarra), Espainiako Geriatria eta Gerontologia Elkartea (SEGG), Espainiako Olfatiba Sarea (ROE), eta honako enpresa hauen babesa: CINFA, 3P Biopharmaceuticals eta Ojer Pharma..